Uprawnienia pokrzywdzonego w sprawie o wykroczenia

Zgodnie z art. 25 kodeks postępowań w sprawach o wykroczenie, pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie. Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez wykroczenie lub jest zobowiązany do jej pokrycia. Natomiast za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu.

Zobacz: Zakaz prowadzenia pojazdów jako środek karny

W doktrynie prawniczej wskazuje się, że w zasadzie prawa pokrzywdzonego na etapie postępowania wyjaśniającego są niejasne. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia na etapie postępowania wyjaśniającego nie przyznaje pokrzywdzonemu żadnych konkretnych praw. Pierwsze prawa pokrzywdzonemu zostają przyznane z chwilą skierowania wniosku o ukaranie do sądu. O przesłaniu wniosku o ukaranie oskarżyciel publiczny zawiadamia ujawnionego pokrzywdzonego, wskazując sąd, do którego wniosek skierowano, i pouczając go o uprawnieniach – w zakresie możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. W odróżnieniu od przepisów kodeksu postępowania karnego pokrzywdzony jeśli zdecyduje się działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego musi powiadomić o tym sąd w terminie 7 dni od dnia powiadomienia o przesłaniu wniosku o ukaranie do sądu. 

Zobacz: Serwis-wykroczenia

Chociaż sąd nie ma obowiązku podejmowania jakichkolwiek decyzji o dopuszczeniu pokrzywdzonego do udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego, to jednak ma prawo odmówić (wydając postanowienie) dopuszczenia pokrzywdzonego do udziału w postępowaniu, jeżeli stwierdzi, że jest on osobą nieuprawnioną (nie jest pokrzywdzonym) lub jego oświadczenie zostało złożone po terminie.

Sąd może ograniczyć też liczbę oskarżycieli posiłkowych, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. 

Jeszcze inaczej przedstawia się sytuacja pokrzywdzonego w wykroczeniach ściganych na jego wniosek. W tego typu sprawach pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, uzyskując status strony. Jest to uprawnienie przemienne – czyli pokrzywdzony może wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy (konkurencyjny) albo z tego prawa nie skorzystać i powiadomić o popełnieniu wykroczenia organ uprawniony do występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego (powiadomienie to jest jednoznaczne z żądaniem ścigania) - zachowując status pokrzywdzonego i nie pozbawiając się prawa do wstąpienia do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego.