Rzadko spotykane w kościelnym procesie małżeńskim wady zgody małżeńskiej

Zobacz również: Przeszkody małżeńskie rzadko spotykane w procesie kościelnym

Wybrałam te wady, które dotyczą błędu, kolejno są nimi: błąd co do małżeństwa, błąd co do osoby czy co do przymiotów osoby, oraz co do istotnych przymiotów i elementów małżeństwa.

W kan. 1096 §1 KPK czytamy: Do zaistnienia zgody małżeńskiej konieczne jest, aby strony wiedziały przynajmniej, że małżeństwo jest trwałym związkiem między mężczyzną i kobietą, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakieś seksualne współdziałanie, §2: Po osiągnięciu dojrzałości nie domniemywa się takiej ignorancji (błąd co do małżeństwa); w kan. 1097 §1 KPK czytamy: Błąd co do osoby powoduje nieważność małżeństwa, §2 Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony (błąd co do osoby i co do przymiotu osoby); w końcu w kan. 1099 KPK: Błąd co do jedności lub nierozerwalności albo sakramentalnej godności małżeństwa nie narusza zgody małżeńskiej, chyba że determinuje wolę (błąd co do istotnych przymiotów, elementów małżeństwa).

Na początku pokrótce warto wyjaśnić na czym polega istota błędu. Istota jego polega na dychotomii pomiędzy stanem rzeczywistym, a tym, co jest przedmiotem wiedzy u danej osoby, przy czym osoba będąca w błędzie nie zdaje sobie z tego stanu rzeczy sprawy. Wiedząc jednak, iż przyczyną sprawczą małżeństwa jest zgoda stron nie zaś wiedza (kan. 1057 §1 KPK) to nietrudno o przejście do kolejnego wniosku, a mianowicie, że aby orzec nieważność małżeństwa z tytułu jakiegoś rodzaju błędu, to istnieje wymóg oddziaływania treści wiedzy na wolę. Widać to szczególnie wyraźnie na przykładzie ostatnio wymienionego błędu.

Jak z pierwszego wymienionego kanonu wynika (błąd co do małżeństwa) Prawodawca nie żąda jakiejś szczególnie bogatej i głębokiej wiedzy odnośnie do małżeństwa, co więcej istnieje przypuszczenie, iż po ukończeniu dwunastego roku życia (kobiety) i czternastego (mężczyźni) osoby dysponują taką wiedzą. Oczywiście nie uprawnia ich to do zawarcia związku, istnieje przecież przeszkoda wieku (czternasty rok życia dla kobiet oraz szesnasty dla mężczyzn, szerzej na temat tej przeszkody w artykule: Wiek jako przyczyna nieważności kościelnego małżeństwa) i w pewnym sensie pozostający z tym w związku wymóg istnienia rozeznania oceniającego. Warto zatem wyartykułować z tegoż kanonu najważniejsze elementy budujące wiedzę czym jest małżeństwo. Jak można zauważyć Prawodawca nie wymaga wiedzy odnośnie do nierozerwalności, ale tylko trwałości, nie wymaga zatem wiedzy, iż nierozerwalnością odznacza się związek nie tylko zawarty, ale i dopełniony (kan. 1141 KPK). Można się też zdziwić wymogiem w postaci posiadania wiedzy w materii poczęcia, ale trzeba mieć na uwadze fakt, i jest to bardzo dobry przykład temu służący, iż KPK służy do regulacji sytuacji na całym świecie. Przy treści tego kanonu często przychodzą mi na myśl zarzuty strony, stron, które mniemają, iż z racji braku wiedzy nt. tego czym jest małżeństwo (a mają na myśli wiedzę dosyć głęboką) ich związek został nieważnie zawarty. Myślę, iż już po lekturze tego kanonu taki zarzut jest pozbawiony pewnych podstaw.

Zobacz również: Dlaczego warto szybko rozpocząć kościelny proces małżeński?