Stwierdzenie nieważności małżeństwa – jak rozpocząć?

Proces małżeński rozpoczyna się, wniesieniem do sądu kościelnego skargi powodowej. Przewodniczący trybunału kościelnego wydaje dekret o przyjęciu lub odrzuceniu skargi. Jeżeli skarga została przyjęta do przewodu sądowego, następuje proces sądowy. W dalszej kolejności zostaje ustalony przedmiot sporu, czyli tytuł przesłanki procesowej, z jakiego będzie prowadzony proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Obejmuje on etap instrukcji sprawy, gdzie sąd kościelny zbiera dowody, które pozwolą mu udzielić odpowiedzi na pytanie postawione w zawiązaniu sporu, mianowicie, czy zaskarżone małżeństwo z określonego tytułu jest faktycznie nieważne.

Podstawa prawna : (por. kan. 1501 i 1674).

Nie ma zatem tak jak w sądzie cywilnym – publicznych rozpraw, konfrontacji obojga stron wobec sędziego i świadków. Zeznania stron i świadków są składane indywidualnie w obecności sędziego  i notariusza lub audytora. Strony składają jedno zeznanie. Zeznania stron mają posłużyć sędziom trybunału do zweryfikowania autentyczności stanu faktycznego zapisanego w skardze powodowej. Jeśli strona pozwana nie stawi się na wezwanie i nie przedstawi usprawiedliwienia, proce będzie kontynuowany bez udziału strony pozwanej. Po wyczerpaniu środków dowodowych następuje publikacja akt sądowych, po czym zamknięcie postępowania dowodowego i przygotowanie sprawy do wyrokowania.

Podstawa prawna : kan. 1530, 1547, 1560, 1561, 1592

Zobacz: Specyficzne sformułowania w kościelnym prawie małżeńskim

Skarga powodowa w treści, nie powinna być tylko zapisem czy zarysem historii małżeństwa w oparciu o rozkład pożycia małżeńskiego stron, jak ma to miejsce w sytuacji postępowania o rozwód cywilny. Sam opis przedstawiający jedynie historię małżeństwa określającą wystąpienie pierwszych problemów małżeńskich, bez odpowiedniego wyjaśnienia istoty prawnej problemu, jest niewystarczający.

• Zgodnie z kodeksem prawa kanonicznego, obowiązek dowodzenia spoczywa na tym który coś twierdzi – kan. 1526.

W skardze powodowej opisujemy sferę decyzyjności strony, system wartości, itp. w nawiązaniu do określenia konkretnego stanu faktycznego, odnośnie praktyki postępowania strony, aby sąd mógł w skardze powodowej odnaleźć związek przyczynowy między niezdolnością, którą przedstawiamy jako tytuł prawny a konkretnym zachowaniem, które w całościowym obrazie sytuacyjnym przedstawia wiarygodność udowadniania zaistnienia konkretnej przesłanki odnośnie nieważności.