Cywilnoprawna forma własności w Chińskiej Republice Ludowej

W szczególności art. 71–75 OZPC określają definicję własności oraz ogólne jej gwarancje. Ustawodawca w art. 71 OZPC definiuje własność: „Prawo własności mienia oznacza uprawnienie właściciela do posiadania, używania, pobierania pożytków i rozporządzania swoim mieniem w granicach prawa”. Artykuł ten ustanawia trójstopniową hierarchię własności: własność państwowa (kolektyw oraz obywatel, czyli państwo, definiowane jest przez ustawę jako cały lud, skład kolektywu stanowią masy pracujące danej wsi bądź regionu). Prawo posiadania jest następstwem prawa własności. Jednakże nie określa ono wprost posiadania samoistnego, czyli władania rzeczą jak właściciel (termin mu odpowiadający występuje tylko w chińskim języku prawniczym).

Posiadanie samoistne i zależne

W przypadku przekazania rzeczy w posiadanie drugiej osobie właściciel wciąż pozostaje posiadaczem z tytułu prawa własności, dlatego jest posiadaczem samoistnym. Posiadanie i posiadanie zależne podlega ochronie prawnej, a więc właścicielowi wprawdzie przysługuje wobec posiadacza zależnego roszczenie zwrotu rzeczy, nie ma jednak przy tym prawa do samowolnego naruszenia jego stanu posiadania. Artykuł 71 OZPC upoważnia do prawa do używania i pobierania pożytków. Prawo do używania pożytków upoważnia nie tylko do samego korzystania z jej możliwości, ale i całkowitego zużycia. Osoba niebędąca właścicielem posiada powyższe uprawnienie, np. użytkownik, o ile odbywa się to w granicach wyznaczonych przez prawo i przez właściciela rzeczy. W sytuacji, gdy właściciel jest uprawniony do pobierania (pożytków) materialnych, np. potomstwo zwierząt określanych jako „pożytki naturalne”, jak i niematerialnych (np. dochody) nazywanych w ustawie „pożytki cywilne”, pożytki rzeczy należą do jej właściciela nawet w przypadku, jeśli powstały w czasie używania jej przez osobę trzecią, chyba że zostało to w inny sposób uregulowane szczegółowymi przepisami lub umową.

Uprawnienie właściciela rozporządzeniem rzeczą

Uprawnieniem właściciela jest rozporządzenie rzeczą, czyli ma swobodne przeniesienie własności (art. 10 Konstytucji ChRL) czy rozporządzenie rzeczą na wypadek śmierci (art. 76 OZPC). Nie dotyczy to jednak własności państwowej, gdyż nie może ona zostać przeniesiona ani na kolektyw, czy na osobę fizyczną (art. 73 OZPC). Negatywną stroną tego przepisu są wszelkie ograniczenia stosowane wobec osób trzecich w stosunku do sfery uprawnień właścicielskich, ponieważ zakłada on wyłączność prawa własności dla właściciela; dotyczy to własności państwowej (art. 73 OPZC) – choć jest ona formalnie własnością wszystkich obywateli, nie wolno w nią ingerować żadnej jednostce czy instytucji. W myśl art. 75 OZPC własność prywatną obywatela stanowić będą oszczędności; przedmioty związane z kulturą, np. dzieła sztuki; materiały biblioteczne; drzewa i żywy inwentarz. Ten katalog również jest otwarty. Żaden z jego elementów nie narusza jednak przepisów dotyczących rzeczy mogących stanowić wyłącznie własność państwa lub kolektywu. Własność państwowa jest najbardziej chronionym i wyraźnie najważniejszym z typów własności w Chinach. Podstawą chińskiej gospodarki, określonej w art. 6 Konstytucji ChRL, jest socjalistyczne mienie publiczne. W przepisie tym Konstytucja ChRL wskazuje na ustrojowe znaczenie własności państwowej formalnie należącej do całego ludu oraz, w mniejszym stopniu, kolektywnej.

1. Konstytucja Chińskiej Republiki Ludowej z dnia 4 grudnia 1982 r., nowelizowana 12 kwietnia 1988 r., 29 marca 1993 r., 15 marca 1999 r., 14 marca 2004 r. Stan prawny aktów prawnych ujętych w niniejszym artykule – czerwiec 2015 r. Następnie Konstytucja została zmieniona w dniu 11 marca 2018 r.;
2. Ustawa z dnia 16 marca 2007 r. o własności Chińskiej Republiki Ludowej, przyjęta na piątej sesji dziesiątego narodowego kongresu Chińskiej Republiki Ludowej;
3. K. Muzyczka, Rola administracji w budowie pozycji Chińskiej Republiki Ludowej jako supermocarstwa, Toruń 2021.