REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kary umowne – jak zapisać w umowie, aby były skuteczne?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Kary umowne – jak zapisać w umowie, aby były skuteczne?
Kary umowne – jak zapisać w umowie, aby były skuteczne?

REKLAMA

REKLAMA

Kary umowne są popularną metodą wzmocnienia pozycji wierzyciela i zmobilizowanie dłużnika do prawidłowego i terminowego wykonania zobowiązania. Przy pomocy kary umownej można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 483 Kodeksu cywilnego). Zapłata kary umownej co do zasady nie zwalnia przy tym dłużnika z konieczności wykonania zobowiązania. Jakie wymagania należy spełnić, by prawidłowo zastrzec karę umowną?

Określenie kwoty kary umownej

Za wyrokiem Sądu Najwyższego z 3.10.2019 r., sygn. akt I CSK 280/18, do elementów niezbędnych do zastrzeżenia kary umownej należy zaliczyć:

REKLAMA

  1. zobowiązanie, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary umownej, czyli tytuł do naliczenia kary umownej,
  2. wskazanie kwoty, jaką w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy jest zobowiązany zapłacić dłużnik.

REKLAMA

Kara umowna powinna zostać zastrzeżona w określonej sumie, tj. w pieniądzu. Nie jest jednak konieczne ustalenie wysokości kary umownej wprost poprzez określoną sumę pieniędzy – można bowiem posłużyć się innymi miernikami wysokości kary umownej np. wysokością określoną ułamkiem z wynagrodzenia. Należy jednak określić w jednoznaczny sposób podstawę do finalnego określenia wysokości kary umownej, w taki sposób, by kara umowna była możliwa do obliczenia w momencie zawarcia umowy. Innymi słowy, kara umowna powinna zostać określona w taki sposób, by podejmowane w przyszłości ewentualne działania (gdy zajdą przesłanki do naliczenia kary umownej) ograniczały się wyłącznie do działań o charakterze arytmetycznym.

Kwota zastrzeżonej kary umownej nie powinna być także rażąco wygórowana. Nie może ona prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela. W innym przypadku dłużnik będzie mógł żądać zmniejszenia kary umownej. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 3.08.2021 r., sygn. akt I NSNc 232/21 nie może dochodzić do nieusprawiedliwionej dysproporcji między wysokością kary umownej a godną ochroną interesu wierzyciela. W judykaturze dość powszechne jest stanowisko, zgodnie z którym rażące wygórowanie kary umownej ocenia się poprzez zbadanie stosunku pomiędzy wartością kary umownej a wartością całego zobowiązania głównego. Aby uniknąć zarzutu rażącego wygórowania kary umownej warto zatem wziąć pod uwagę wartość głównego zobowiązania i dostosować do niej wysokość kary umownej w taki sposób, by nie była ona równa bądź zbliżona do wartości całego zobowiązania.

Górna granica kary umownej

Z kwestią określoności kwoty kary umownej wiąże się również pojęcie górnej granicy kary umownej. W obrocie gospodarczym niejednokrotnie można spotkać z karami umownymi zastrzeganymi za każdy dzień opóźnienia lub za każdy przypadek naruszenia, gdzie nie ma określonego końcowego momentu naliczana kary umownej lub maksymalnej kwoty kary umownej.

np.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W przypadku opóźnienia w realizacji dostawy, wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 1% wartości umowy za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia.

Wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 1 000 zł (słownie: tysiąc złotych) za każdy przypadek stwierdzonego naruszenia postanowienia §4 ust. 10 Umowy.

REKLAMA

Postanowienia te budziły wątpliwości z uwagi na brak określenia maksymalnej kwoty kary umownej bądź też maksymalnego terminu naliczania kar umownych. Jeszcze do niedawna, postanowienia takie, według jednej z linii orzeczeń Sądu Najwyższego, mogły zostać uznane za nieważne, bowiem tworzą one zobowiązanie wieczne, niekończące się. Zgodnie z tym stanowiskiem „takie ukształtowanie zobowiązania zapłaty kary umownej nie spełnia należącego do jego istoty wynikającego z art. 483 § 1 KC wymagania określenia sumy pieniężnej podlegającej zapłacie w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego.” (wyrok SN z dnia 22 października 2015 r., sygn. akt IV CSK 687/14).

Powyższe wątpliwości rozstrzygnęła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 r. (sygn. akt III CZP 16/21), która przesądziła, że dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej w postaci określonego procentu ustalonego wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki, nawet jeżeli nie określono końcowego terminu naliczania kary umownej ani jej kwoty maksymalnej. Zgodnie z uchwałą, wystarczającym rozwiązaniem chroniącym dłużnika przed ewentualną nadmiernością kary umownej jest instytucja miarkowania kary umownej.

Kara umowna tylko za zobowiązania niepieniężne

Kolejnym wymogiem dotyczącym kar umownych jest brak możliwość jej zastrzeżenia w przypadku zobowiązań pieniężnych. Choć w doktrynie coraz częściej podnosi się zasadność takiego rozwiązania, to art. 484 § 1 k.c. wprost stanowi, że karę umowną można zastrzec jedynie za zobowiązania niepieniężne. Tym samym kara umowna zastrzeżona za zwłokę w zapłacie wynagrodzenia jest niedopuszczalna. Odszkodowania za zwłokę w zapłacie określonej sumy pieniężnej można dochodzić poprzez instytucję odsetek za opóźnienie. Zastrzeżenie kary umownej przy zobowiązaniu pieniężnym będzie skutkować zatem nieważnością postanowienia lub interpretowaniem go jako klauzuli dotyczącej odsetek za opóźnienie.

Kara umowna za zwłokę czy opóźnienie?

W celu prawidłowego zastrzeżenia kary umownej warto zwrócić uwagę na to czy kara umowna ma być zastrzeżona za zwłokę czy opóźnienie.

Pod pojęciem zwłoki w spełnieniu zobowiązania rozumiemy niewykonanie zobowiązania będące następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność np. przyjęcie zbyt wielu zamówień i niedotrzymanie z tego powodu ustalonego w umowie terminu.

Z kolei w przypadku opóźnienia mamy do czynienia z niewykonaniem zobowiązania niezależnie od przyczyny, czyli nawet z przyczyn niezależnych od dłużnika. Aby uniknąć ewentualnych wątpliwości co do treści kary umownej, strony już na etapie tworzenia umowy powinny świadomie posługiwać się pojęciami opóźnienia i zwłoki w spełnieniu świadczenia.

Naprawienie szkody ponad kwotę zastrzeżonej kary umownej

Kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. W praktyce szkoda spowodowana przez dłużnika może przewyższyć kwotę zastrzeżonej kary umownej. Zgodnie z art. 484 § 1 k.c. żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Jeżeli wierzyciel chciałby dochodzić od dłużnik naprawienia szkody ponad kwotę zastrzeżonej kary umownej, należy pamiętać by zamieścić stosowną klauzulę, zgodnie z którą strony umowy dopuszczą taką ewentualność.

Podsumowując, kary umowne są dla wierzycieli nieocenionym narzędziem ułatwiającym dochodzenie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Aby jednak postanowienia dotyczące kary umownej okazały się skuteczne, należy zwrócić uwagę m.in. na sposób wyliczenia wysokości kary umownej, charakter zobowiązania, za którego niewypełnienie będzie przewidziana kara umowna, a także samą wysokość zastrzeżonej kary umownej.

Anna Nowak, aplikantka radcowska, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp. k.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Sprzedała dom z babcią w środku. Prawo na to pozwala – ale senior zostaje sam

Pani Jadwiga przekazała wnuczce dom w zamian za opiekę. Ta go sprzedała – razem z zamieszkującą seniorką. Niewielu wie, że to możliwe. Co wtedy z obowiązkami? Czy nowy właściciel musi zapewnić opiekę? Prawniczka wyjaśnia, jak działa prawo dożywocia i czego się wystrzegać.

Sejm podejmie decyzje we wrześniu: Emerytury stażowe i asystencja osobista na agendzie posiedzenia

We wrześniu 2025 roku Sejm rozpatrzy kluczowe projekty dotyczące emerytur stażowych oraz asystencji osobistej dla osób z niepełnosprawnościami - zapowiedziała przewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, Katarzyna Ueberhan z Lewicy.

Ponad 6 milionów Polaków z prawem do dłuższego urlopu, wyższych dodatków do wynagrodzenia i nagród od 1 stycznia 2026 r. Sejm zdecydował

Podczas posiedzenia Sejmu w dniu 22 lipca 2025 r., odbyło się pierwsze czytanie przygotowanej przez MRPiPS nowelizacji kodeksu pracy i kilku innych ustaw, która zakłada, że do stażu pracy, od którego zależy szereg uprawnień pracowniczych (m.in. prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego, wyższej odprawy, stażowych dodatków do wynagrodzenia i nagród jubileuszowych), mają zostać zaliczone m.in. okresy zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych oraz wykonywania własnej działalności gospodarczej. Zmiany będą miały wpływ na uprawnienia pracownicze ponad 6 mln Polaków.

Tablica alimentacyjna. Pytania i odpowiedzi MS

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące tablicy alimentacyjnej. Mają one pomóc w lepszym zrozumieniu zasad działania tablicy i jej praktycznego zastosowania. Jednocześnie resort podkreśla, iż tablica alimentacyjna nie ma mocy wiążącej.

REKLAMA

Czego nie wolno robić na plaży? Lista 9 przykładów!

Upalny czas letni sprzyja odpoczynkowi nad wodą. Niektóre zachowania na plaży mogą wydawać się z pozoru niewinne, ale w praktyce mogą skutkować odpowiedzialnością karną.

Drastyczne pogorszenie sytuacji prawnej i życiowej obywateli Ukrainy - co dalej z ustawą?

Nowelizacja ustawy pomocowej dla obywateli Ukrainy może drastycznie pogorszyć ich sytuację prawną i życiową - wskazuje RPO w swoich uwagach do projektu zmian przepisów. O co dokładnie chodzi? Przedstawiamy kluczowe problemy i ich potencjalne skutki.

Jest decyzja w sprawie parkomatów i opłat za postój. Szykują się zmiany: ma być lepiej dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami

Jest decyzja w sprawie parkomatów i opłat za postój. Sprawą zajął się sam Rzecznik Praw Obywatelskich co sprawiło, że Ministerstwo Infrastruktury zajęło oficjalne stanowisko w sprawie. Wydaje się, że szykują się zmiany, bo ma być lepiej dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami - które dotychczas mogą mieć utrudniony dostęp do płatnego postoju.

Gotówka w strefie płatnego parkowania: RPO interweniuje, rząd przyznaje rację kierowcom

Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do ministra infrastruktury w sprawie skarg kierowców, którzy zostali obciążeni opłatami dodatkowymi, ponieważ nie mieli możliwości zapłaty za parkowanie gotówką. Problem dotyczy stref, w których zlikwidowano tradycyjne parkomaty, pozostawiając jedynie urządzenia obsługujące płatności bezgotówkowe. Ministerstwo Infrastruktury przyznaje, że każdemu kierowcy należy zapewnić realną możliwość uiszczenia opłaty w formie gotówkowej – co może oznaczać konieczność zmiany przepisów ustawy o drogach publicznych.

REKLAMA

Koniec ze swobodnym obrotem gotówką: zgłoszenie obowiązkowe, odbiór tylko osobiście. Jakiej kwoty już nie wypłacisz bez formalności?

Coraz bardziej restrykcyjne stają się ograniczenia w obrocie gotówką – zarówno dla firm, jak i osób fizycznych. W Polsce przedsiębiorstwa już nie mogą realizować transakcji między sobą za więcej niż 15 000 zł gotówką, a od 2027 r. w całej Unii będą obowiązywały limity na maks. 10 000 € (z możliwością obniżenia do 3 000 €) . Co więcej, poza już obowiązującymi lub dopiero nadchodzącymi limitami, wprowadzane są nowe – niespotykane wcześniej rozwiązania. Wszystko „w trosce o walkę z finansowaniem terroryzmu".

Kalendarz roku szkolnego 2025/2026: Uczniów czekają zmiany, które dotyczą nie tylko ferii

Nowy rok szkolny 2025/2026 przyniesie uczniom i nauczycielom nie tylko znane terminy przerw i ferii, ale również istotne zmiany w organizacji zajęć. Modyfikacjom ulegną lekcje religii i etyki, pojawi się też nowy przedmiot – edukacja zdrowotna. Warto poznać szczegóły, ponieważ będą one miały bezpośredni wpływ na codzienne życie szkolne.

REKLAMA