Tryb nadzwyczajny eliminacji prawomocnego orzeczenia administracyjnego

Zgodnie z art. 172 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ‘PPSA”) Naczelny Sąd Administracyjny unieważnia prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania i odrzuca skargę, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w PPSA. Sąd orzeka na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zgodnie z art. 3 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu - nowa procedura

Treść powyższych przepisów jest rozwinięciem norm konstytucyjnych. Artykuł 45 ust. 1 Konstytucji RP gwarantuje każdej osobie prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez uzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Artykuł 178 Konstytucji RP statuuje natomiast zasadę niezawisłości sędziów, którzy w sprawowaniu swego urzędu podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Oznacza to, że żaden organ państwa, instytucja, organizacja czy osoba nie może w tym zakresie wiązać sędziego zaleceniami czy też instrukcjami. Działalność jurysdykcyjna sędziów podlega wyłącznie nadzorowi judykacyjnemu sprawowanemu przez sądy wyższego rzędu wskutek rozpatrywanych środków odwoławczych – tut. Naczelny Sąd Administracyjny.

Artykuł 172 PPSA kreuje możliwość unieważnienia prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego (orzeczenia sądu pierwszej instancji lub też orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego).

Legitymacja czynna do złożenia wniosku

Wymaga podkreślenia, że jedynym podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku o unieważnienie prawomocnego wyroku jest Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, który może z nim wystąpić w każdym czasie po powstaniu wszystkich przesłanek, o których mowa w art. 172 PPSA. Kompetencja tego podmiotu ma charakter wyłączny oraz dyskrecjonalny. Zgodnie z brzemieniem przepisu oraz strukturą organizacyjną Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uznać, że legitymacja czynna do złożenia wniosku przysługuje wyłącznie Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, natomiast nie przysługuje Prezesom poszczególnych Izb (tut. Finansowej, Gospodarczej, Ogólnoadministracyjnej). Trzeba jednak podkreślić, że pomimo tak istotnego ograniczenia zasady skargowości nie byłoby uprawnionym przyjęcie, że postępowanie to wszczynane jest z urzędu. Żaden z przepisów prawa nie ogranicza zainicjowania u Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego procedowania nad podjęciem decyzji co do zasadności złożenia wniosku o unieważnienie prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego albo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wymaga podkreślenia, że o ile samo złożenie przez Prezesa wniosku nie wywiera wpływu na prawomocność zaskarżonego orzeczenia, to jednak Naczelny Sąd Administracyjny powinien za każdym razem rozważyć możliwość wstrzymania jego wykonalności ze względu na negatywne skutki, które mogą łączyć się z jego funkcjonowaniem w obrocie prawnym. Wobec tego we wniosku inicjującym procedowanie warto wskazać również na elementy negatywnych skutków funkcjonowania orzeczenia w obrocie prawnym.

Zobacz również: Wpis w sprawach sądowoadministracyjnych w 2018 r.