Rodzinny kapitał opiekuńczy - pytania i odpowiedzi MRiPS

Czym jest rodzinny kapitał opiekuńczy?

To nowe świadczenie dla rodzin z dziećmi niezależne od innych świadczeń (np. 500 plus), które zostało przygotowane w ramach tzw. Polskiego Ładu. Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym została już uchwalona przez Sejm 1 października 2021 r., ma wejść w życie  1 stycznia 2022 r. - ale proces legislacyjny nie został jeszcze zakończony. Aktualnie nad tą ustawą trwają prace w Senacie.
W ramach rodzinnego kapitału opiekuńczego (RKO) będzie przysługiwało świadczenie w wysokości do 12 tys. zł na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od ukończenia 12 miesięcy życia do 36. miesiąca życia. Rodzice będą mogli wybrać, czy te 12 tysięcy zł będą pobierali po 500 złotych miesięcznie przez dwa lata, czy po 1000 zł miesięcznie przez rok. Świadczenie to będzie przyznawane niezależnie od wysokości dochodu (czyli tak jak 500+) i obejmie także rodziców adopcyjnych.
Pieniądze otrzymane w ramach RKO nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym (PIT). Świadczenie to będzie przyznawał i wypłacał ZUS na wniosek rodziców. Wnioski (tak jak w przypadku 500+) będą składane elektronicznie za pośrednictwem bankowości elektronicznej, PUE ZUS,  Portalu Emp@tia.

Poniżej przedstawiamy wyjaśnienia (w formie pytań i odpowiedzi), jakich udzieliło na temat rodzinnego kapitału opiekuńczego Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Jaki jest cel wprowadzenia rodzinnego kapitału opiekuńczego”? W czym ma on pomóc?

Rodzinny kapitał opiekuńczy ma stanowić dodatkowy instrument wsparcia ułatwiający łączenie życia rodzinnego z pracą zawodową, a także podjęcie decyzji o powiększeniu rodziny. Będzie także kolejnym czynnikiem prowadzącym do redukcji ubóstwa wśród rodzin z dziećmi. To inwestycja w rodzinę i wzmocnienie społecznego kapitału ludzkiego.

Rodzinny kapitał opiekuńczy - dla kogo?

Dla kogo przeznaczony jest program rodzinny kapitał opiekuńczy”?

Rodzinny kapitał opiekuńczy to nowe świadczenie dla rodziców dzieci w wieku od ukończenia 12. do 36. miesiąca życia – w sumie 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko. Kapitał będzie przysługiwał także osobom które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu z wnioskiem o jego adopcję.

Co należy zrobić, aby zostać objętym programem rodzinny kapitał opiekuńczy”?

Jeżeli jesteś rodzicem co najmniej dwójki dzieci, a począwszy od 1 stycznia 2022 tj. od wejścia w życie przepisów dotyczących rodzinnego kapitału opiekuńczego, przynajmniej jedno z twoich dzieci będzie w wieku od ukończenia 12. do 36. miesiąca życia, to wystarczy, że złożysz odpowiedni wniosek o świadczenie. Powyższe dotyczy także osób które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu z wnioskiem o jego adopcję.

Rodzinny kapitał opiekuńczy - od kiedy?

Kiedy planowane jest wprowadzenie rodzinnego kapitału opiekuńczego”?​​​​

Regulacje dotyczące RKO wejdą w życie od 1 stycznia 2022 r.

Rodzinny kapitał opiekuńczy - podatek

Czy będzie odprowadzany podatek od tego świadczenia?

Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie zwolniony z podatku.

Przeznaczenie pieniędzy

Czy pieniądze z RKO mogę przeznaczyć na co tylko zechcę?

Rodzice sami będą decydowali na co  przeznaczyć kapitał, – czy na opłacenie żłobka lub niani czy samodzielną opiekę nad dzieckiem.

Kryterium dochodowe

Czy rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przyznawany w oparciu o kryterium dochodowe?

Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie świadczeniem niezależnym od dochodów rodziny (brak kryterium dochodowego).

Wypłata świadczenia

Czy mogę wybrać inny sposób wypłacania świadczenia? Czy w grę wchodzi jedynie 500 zł przez 24 miesiące lub 1000 zł przez 12 miesięcy?

Regulacje dotyczące rodzinnego kapitału opiekuńczego przewidują dwie opcje wypłaty tego świadczenia – albo wypłata w wysokości 500 zł przez okres 2 lat albo 1000 zł przez rok. To rodzic zdecyduje w której z tych dwóch wysokości będzie otrzymywać świadczenie. 

Kiedy traci się świadczenie?

Czy z dniem ukończenia 36. miesiąca życia przez moje dziecko automatycznie tracę świadczenie?

Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36. miesiąc życia.  Dla przykładu: na drugie dziecko w rodzinie, urodzone 15 stycznia 2022 r., rodzic będzie mógł uzyskać prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego w wysokości 500 zł miesięcznie za okres od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2025 r.

Dzieci urodzone przed 2022 rokiem

Czy rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał na dzieci urodzone przed wejściem w życie ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym tj. przed 1 stycznia 2022 r.?

Tak. Prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie przysługiwać także rodzicom na  drugie i kolejne dziecko, które ukończyło 12. miesiąc życia i nie ukończyło 36. miesiąca życia przed dniem 1 stycznia 2022 r.  Na takie dziecko rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał proporcjonalnie za okres od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko kończy 36. miesiąc życia.

Wniosek - jak złożyć i gdzie

Czy muszę dodatkowo wnioskować o to świadczenie? Czy będzie ono wypłacane automatycznie na wszystkie dzieci (od drugiego) od 12. do 36. miesiąca życia?

Tak jak w przypadku świadczeń z programu „Rodzina 500+” czy „Dobry start”, aby uzyskać prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego konieczne będzie złożenie wniosku.

Jeżeli muszę wnioskować, to w jaki sposób? Elektronicznie?

Wnioski o rodzinny kapitał opiekuńczy będzie można złożyć wyłącznie online –  za pośrednictwem tych samych  kanałów elektronicznego wnioskowania co w przypadku programów „Rodzina 500+” i „Dobry start”, czyli za pośrednictwem portalu Empatia, PUE ZUS lub bankowości elektronicznej.

Jaki urząd/organ będzie się zajmował rozpatrywaniem wniosków i przyznawaniem rodzinnego kapitału opiekuńczego?

Przyjmowaniem wniosków o rodzinny kapitał opiekuńczy, ich rozpatrywaniem oraz wypłatą tego świadczenia będzie zajmował się Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Rodzinny kapitał opiekuńczy a inne świadczenia

Czy stracę inne świadczenia, gdy dostanę rodzinny kapitał opiekuńczy?

Rodzinny kapitał opiekuńczy nie będzie miało wpływu na inne świadczenia na rzecz rodziny, takie jak świadczenie wychowawcze z Programu „Rodzina 500+”, świadczenie dobry start, świadczenia rodzinne czy świadczenia z funduszu alimentacyjnego. RKO nie będzie miało także wpływu na prawo do świadczeń z pomocy społecznej czy do dodatków mieszkaniowych.

Czy to świadczenie będzie wliczane do dochodu rodziny przy wnioskowaniu o inne świadczenia?

Rodzinny kapitał opiekuńczy nie będzie uwzględniany w dochodzie rodziny przy ustalaniu prawa do  innych zależnych od dochodu świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, świadczeń z pomocy społecznej czy dodatków mieszkaniowych. 

Pełnoletnie pierwsze dziecko

Czy rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał rodzicowi na drugie dziecko w sytuacji kiedy jego pierwsze dziecko jest już pełnoletnie?

Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie w takiej sytuacji przysługiwać rodzicowi, bez względu na wiek dziecka pierwszego. Ustawowa definicja pierwszego dziecka oznacza bowiem najstarsze dziecko w rodzinie bez względu na jego wiek; w przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.

Dzieci z poprzednich związków

Jak będą traktowane w rodzinach dzieci z poprzednich związków? Albo czy będę się mógł ubiegać o rodzinny kapitał opiekuńczy, jeśli moje pierwsze dziecko ze mną nie mieszka, ale mam drugie dziecko z innego związku? Jak to będzie wyglądać w patchworkowych rodzinach?

W przypadku tzw. rodzin patchworkowych, w skład rodziny (poza rodzicami i ich wspólnymi dziećmi) będą wchodziły także dzieci rodziców z  poprzednich związków, niezależnie od ich wieku i od tego czy  zamieszkują z rodzicem. Takie dzieci mogą jak najbardziej zostać uznane za pierwsze dziecko w rodzinie.

Wyjątek od powyższej zasady stanowią przypadki gdy rodzice nie będą mogli uwzględnić dziecka w rodzinie, gdyż: dziecko pozostaje pod opieką opiekuna prawnego, jest umieszczone w pieczy zastępczej, było umieszczone w pieczy zastępczej w dniu osiągania przez to dziecko pełnoletności, w stosunku do dziecka osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał jest pozbawiona władzy rodzicielskiej, w stosunku do dziecka osoba ubiegająca się lub otrzymująca kapitał była pozbawiona władzy rodzicielskiej w dniu osiągania przez to dziecko pełnoletności.

Źródło: Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej