Bezpłatna pomoc prawna - uwagi do ustawy

Jak wskazywali podczas dyskusji przedstawiciele licznych organizacji pozarządowych zajmujących się poradnictwem prawnym, planowany system pomocy m.in.: nie rozdziela osób wymagających drobnej porady od petentów zmagających się z poważnymi problemami prawnymi, nie uwzględnia opinii osób mających doświadczenie w udzielaniu porad i wprowadza sztuczny podział między środowiskiem profesjonalnych adwokatów i radców prawnych, a osobami udzielającymi pomocy w ramach organizacji społecznych.

"Dajcie nam szansę, to jest początek" - odpowiadał na te uwagi wiceminister sprawiedliwości Jerzy Kozdroń. Przyznał, że ma świadomość, iż nowa ustawa nie spełni wszystkich oczekiwań, ale jest to projekt "realny pod względem finansowania i zaspokajania potrzeb obywatelskich".

Zobacz serwis: Sprawy urzędowe

Zdaniem prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych (KRRP) Dariusza Sałajewskiego projekt - przy wszystkich ograniczeniach - ma "jedną zasadniczą zaletę, czyli jest już w Sejmie po pierwszym czytaniu". Dlatego, jak dodał, prostsze będą jego późniejsze zmiany, już po zebraniu doświadczeń związanych z funkcjonowaniem systemu pomocy.

Propozycje przepisów o nieodpłatnej pomocy prawnej na etapie przedsądowym omawiane są od ponad dekady, a złożenie w Sejmie projektu dotyczącego tych kwestii planowało kilku ministrów sprawiedliwości.

Wiosną trafił do Sejmu projekt będący realizacją zapowiedzi rządu PO i przewidujący taką bezpłatną pomoc dla osób niezamożnych, seniorów po 75. roku życia, kombatantów, weteranów, posiadaczy Karty Dużej Rodziny i ofiar klęsk żywiołowych. W kraju ma zostać utworzonych ponad 1,5 tys. punktów, w których będą udzielane bezpłatne porady. Łącznie - według szacunków MS - ustawa może dotyczyć ponad 5 mln potencjalnych beneficjentów pomocy prawnej.

"Blisko 70 proc. porad, to tzw. porady życiowe. Ludzie boją się urzędów, nie rozumieją swoich praw i obowiązków, w kolejnych 20 proc. spraw można udzielić porady drogą elektroniczną, tylko 10 proc. spraw wymaga profesjonalnej pomocy prawnej" - mówił o dotychczasowych doświadczeniach z poradnictwem prawnym Krzysztof Szydłowski ze Stowarzyszenia Inicjatyw Samorządowych. Dodał, że dlatego projekt powinien uwzględniać też możliwość pomocy poprzez internet w ramach tzw. e-kancelarii.

W odpowiedzi Kozdroń zaznaczył, że tworzony system ma być dodatkowy. "Nie zabieramy organizacjom dotychczasowych zadań. Jest ustawa o pomocy społecznej, która odnosi się do pomocy rodzinnej, społecznej i socjalnej. My mówimy natomiast o pomocy prawnej" - mówił.

Zobacz serwis: Sprawy rodzinne

Jako regułę w projekcie przyjęto, że pomoc będą świadczyć adwokaci lub radcowie prawni na podstawie umowy zawartej z powiatem. Powiat będzie mógł jednak powierzyć prowadzenie połowy punktów na jego terenie organizacjom pożytku publicznego. W punktach prowadzonych przez te organizacje - obok pomocy adwokatów i radców - będzie możliwe także uzyskanie porad dotyczących prawa podatkowego, które będą udzielane przez doradców podatkowych.

Organizacje pozarządowe - jak przewidziano - będą także mogły zatrudniać do udzielania pomocy osoby, które ukończyły wyższe studia prawnicze, jeśli mają one co najmniej trzyletnie doświadczenie w wykonywaniu czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej.

Kwestia dopuszczenia absolwentów studiów prawniczych do udzielania porad jest kolejnym z punktów wywołujących kontrowersje. "Pomoc musi mieć jednolity standard i być na tym samym poziomie, co usługa komercyjna" - zaznaczył Sałajewski. Dodał, że konieczne jest co najmniej dookreślenie kwalifikacji osób, które miałyby udzielać pomocy w ramach organizacji pozarządowych i takie poprawki KRRP będzie postulowała w toku dalszych prac w podkomisji.

Ponadto projekt zawiera także przepisy dotyczące udzielania bezpłatnej informacji prawnej. Ma być ona udzielana w wojewódzkich centrach informacji prawnej za pośrednictwem infolinii telefonicznej. Nowa ustawa ma poruszać też kwestie edukacji prawnej społeczeństwa.

Podkomisja będzie kontynuowała swoje prace w przyszłym tygodniu, wówczas przystąpi już do omawiania poszczególnych artykułów projektu.

Źródło: PAP