Kiedy nauczyciel może ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną?

Odpowiedzialność w tym trybie ponoszą wszyscy nauczyciele - zarówno szkół publicznych, jak i niepublicznych bez względu na staż pracy, stopień awansu zawodowego czy podstawę i wymiar zatrudnienia.

Uchybienie godności zawodu nauczyciela

Karta Nauczyciela nie wymienia katalogu czynów, jakie mogą zostać zakwalifikowane jako uchybienie godności zawodu nauczyciela. Jest to kwestia ocenna. Podkreślić jednak należy, że zgodnie z art. 9 tej ustawy, aby zajmować stanowisko nauczyciela oprócz spełnienia wymogów takich jak posiadanie niezbędnego wykształcenia dana osoba musi także przestrzegać podstawowych zasad moralnych. Naruszenie godności zawodu nauczyciela nie musi się więc wiązać z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, można za nie uznać także naruszanie etyki w życiu prywatnym np. oszustwo, pedofilia czy też stosowanie przemocy.

Niedopełnienie obowiązków

Zgodnie z art. 6 Karty Nauczyciela nauczyciel obowiązany jest:

1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;

2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;

3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;

4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;

5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich.

Naruszenie powyższych obowiązków, a więc np. narażenie uczniów na utratę zdrowia lub życia może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.

Co grozi nauczycielowi?

Za uchybienie godności zawodu nauczyciela lub wymienionym wyżej obowiązkom komisja dyscyplinarna może wymierzyć bardzo dotkliwe kary, w tym nawet dożywotnie wydalenie z zawodu nauczyciela. W wyroku z dnia 7 września 1995 r., (sygn. akt I PO 6/95) Sąd Najwyższy stwierdził, że „kara wydalenia z zawodu nauczyciela jest uzasadniona, gdy jest odpowiednia do stopnia społecznego niebezpieczeństwa występku dyscyplinarnego nauczyciela oraz gdy jej zastosowanie jest niezbędne z uwagi na brak gwarancji i pozytywnej prognozy, iż występki tego typu - godzące bezpośrednio w interesy młodzieży oraz całego systemu szkolnego - nie będą w przyszłości popełnione przez tego nauczyciela”.

Inne możliwe kary dyscyplinarne wymienione w art. 76 Karty Nauczyciela to: nagana z ostrzeżeniem; zwolnienie z pracy albo zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania.

Zobacz serwis: Sprawy urzędowe

Odpowiedzialność dyscyplinarna a inne formy odpowiedzialności

Oprócz odpowiedzialności dyscyplinarnej, uregulowanej odrębnie przepisami Ustawy Karta Nauczyciela, nauczyciele podlegają także, za naruszenia mniejszej wagi, odpowiedzialności porządkowej zgodnie z Kodeksem Pracy.

Jeśli nauczycielowi została wymierzona kara porządkowa nie może on już ponieść odpowiedzialności dyscyplinarnej. Te dwa tryby nie łączą się. W takiej sytuacji rzecznik dyscyplinarny umarza postępowanie wyjaśniające zaś komisja dyscyplinarna wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego (art. 85b ust. 1 pkt 2 lit. c Karty Nauczyciela) albo orzeczenie o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego.

Z kolei zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2000 r. (sygn. akt III SZ 2/00) – nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia obowiązkom lub godności zawodu niezależnie od ewentualnej odpowiedzialności karnej za dany czyn.

Centralny rejestr orzeczeń dyscyplinarnych

Dane nauczycieli prawomocnie ukaranych karami dyscyplinarnymi są gromadzone w centralnym rejestrze orzeczeń dyscyplinarnych. Ma to na celu ułatwienie weryfikacji niekaralności dyscyplinarnej. Rejestr ten został utworzony nowelizacją Karty Nauczyciela z dnia 16 maja 2016 r. zaś w pełnym zakresie uruchomiony został 1 stycznia 2017 r. Prawo do uzyskania informacji z rejestru przysługuje m.in. osobie, której dotyczą oraz dyrektorowi szkoły w odniesieniu do nauczycieli zatrudnionych w danej szkole.

Od 1 stycznia 2017 r. kandydat do pracy na stanowisku nauczyciela przed nawiązaniem stosunku pracy, będzie musiał przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych (zgodnie z art. 10 ust. 8 b Karty Nauczyciela).

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2016 r., poz. 1010)

Zobacz serwis: Zadania