Jak działa Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Podstawowym instrumentem Prezesa Urzędu w zakresie ochrony konkurencji jest prowadzenie postępowań antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję – nadużywania pozycji dominującej oraz niedozwolonych porozumień. Mogą się one zakończyć nakazem zaniechania kwestionowanych działań oraz nałożeniem sankcji finansowych. W 2008 roku Prezes UOKiK prowadził 493 postępowania wyjaśniające oraz 196 postępowań antymonopolowych – 152 dotyczyły nadużywania przez przedsiębiorców pozycji rynkowej, kolejne 44 – niedozwolonych porozumień.

Prezes Urzędu wydał w ub. roku 54 decyzje stwierdzające stosowanie przez przedsiębiorców praktyk ograniczających konkurencję. Wśród nich znalazła się m.in. decyzja w sprawie spółki Castorama i ICI, które zawarły niedozwolone porozumienia ustalając cenę minimalną sprzedaży farb i lakierów. W toku postępowania ustalono, że spółki co najmniej od 2004 roku ustalały nie tylko ceny końcowe sprzedaży farb i lakierów, ale także ich części składowe takie jak marża. Urząd nakazał jej zaniechanie i nałożył na przedsiębiorców ponad 45 mln zł kary.

Prezesowi UOKiK przysługuje również prawo kontroli koncentracji, w celu niedopuszczenia do sytuacji, w której w wyniku transakcji powstanie podmiot dominujący na rynku. Urząd prowadził w ubiegłym roku 197 spraw dotyczących łączeń i przejęć przedsiębiorców. Żadna ze 160 decyzji nie zakazywała koncentracji, ale dwukrotnie wydano zgodę warunkową. W trzech przypadkach przedsiębiorcy zostali ukarani finansowo za niezgłoszenie zamiaru koncentracji. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło handlu oraz przemysłu spożywczego.

Z ochroną konkurencji ściśle związane jest monitorowanie pomocy publicznej. Prezes UOKiK m.in. opiniuje projekty pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom w ramach programów pomocowych oraz decyzji indywidualnych przed ich wysłaniem do Komisji Europejskiej, która podejmuje decyzje w sprawach zgodności wsparcia ze Wspólnym Rynkiem. W 2008 roku Prezes Urzędu wydał 46 opinii, z których 26 dotyczyło programów pomocowych, 20 zaś – przypadków pomocy indywidualnej. UOKiK notyfikował również 18 projektów pomocy indywidualnej oraz 14 – dotyczących programów pomocowych.

Do kompetencji Prezesa Urzędu należy również ochrona słabszych uczestników rynku. UOKiK prowadził w ubiegłym roku 619 postępowań, które zakończyły się wydaniem 339 decyzji stwierdzających naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.

Do najważniejszych należały postępowania Urzędu odnoszące się do działań banku PKO BP oraz Poczty Polskiej. Pierwsze z nich dotyczyło treści materiałów reklamowych nowej lokaty terminowej, w których bank informował o oprocentowaniu w wysokości 6% w skali roku. O tym, że okres ten liczony jest od 18 marca 2008 roku, a nie od daty podpisania umowy, konsument mógł dowiedzieć się dopiero w placówce banku. Zdaniem UOKiK pominięcie tak istotnej kwestii w przeważającej części materiałów promocyjnych mogło wprowadzać konsumentów w błąd. Na bank została nałożona kara pieniężna w wysokości ponad 5,7 mln zł.

W drugiej decyzji Urząd uznał za niedopuszczalne niedotrzymywanie terminów dostarczania przesyłek i listów przez Pocztę Polską. Spółka została zobowiązana do zmiany praktyki oraz nałożono na nią karę w wysokości 6,6 mln zł.

W przypadku wielu rodzajów usług konsument nie ma możliwości negocjowania treści umowy – jego rola sprowadza się do jej zaakceptowania bądź odrzucenia. Stąd też bierze się niebezpieczeństwo narzucenia mu postanowień, które nie zawsze są korzystne. Dlatego w 2008 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów kontynuował kontrole wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców m.in. z branży turystycznej, oferujących usługi bankowe w zakresie tzw. wypłat w kasie banku, a także szkoły nauki jazdy i przedszkola niepubliczne. Efektem kontroli było 308 wezwań do zmiany niedozwolonych klauzul. Do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów skierowano 14 pozwów, a do rejestru niedozwolonych postanowień umownych wpisano 82 klauzule. Należy podkreślić, że w 266 przypadkach przedsiębiorcy dobrowolnie zmienili zakwestionowane wzorce.

Ochronie konsumentów służą postępowania w sprawach ogólnego bezpieczeństwa produktów. W ich wyniku Prezes UOKiK może nakazać np. wycofanie z rynku wyrobu stwarzającego zagrożenie, jak również nałożyć karę finansową – do 100 tys. zł. W ubiegłym roku Urząd prowadził 269 spraw związanych z ogólnym bezpieczeństwem produktów. Wszczęte zostało 125 postępowania, w wyniku których przedsiębiorcy zostali zobowiązani do wyeliminowania zagrożeń, ostrzeżenia konsumentów, zakazu wprowadzania produktu na rynek lub wycofania go z rynku. Na przedsiębiorców nałożono 30 kar finansowych. Urząd otrzymał poza tym ponad 100 dobrowolnych powiadomień od przedsiębiorców, że wprowadzone przez nich do obrotu produkty nie spełniają wymogów bezpieczeństwa. Najwięcej z nich – 74 – pochodziło z branży motoryzacyjnej, pozostałe informacje dotyczyły przede wszystkim artykułów oświetleniowych, maszyn oraz zabawek.

UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Obowiązująca od 2007 roku ustawa pozwoliła w ub. roku na przeprowadzenie kontroli na każdym etapie dystrybucji – od wytwórcy poprzez magazyny, hurtownie, transport aż po stacje paliwowe i dotyczyła wszystkich dostępnych na polskim rynku gatunków paliw. Jak pokazały kontrole pogorszyła się jakość benzyny i oleju napędowego – 4,2% przebadanych próbek nie spełniało norm (rok wcześniej było to 1,7%). W przypadku gazu LPG nieprawidłowości wykryto w przypadku 5,81% sprawdzonych stacji – rok wcześniej było to 7,9%, ale kontrola prowadzona była jedynie w dziewięciu województwach i to dopiero od sierpnia.

Ważnym elementem działań UOKiK w 2008 roku były także prace legislacyjne. Urząd przygotował projekty ośmiu aktów prawnych – między innymi regulacji dotyczącej programu łagodzenia kar dla uczestników niedozwolonych porozumień (leniency), przepisów likwidujących instytucję Głównego Inspektoratu Inspekcji Handlowej, ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Ponadto wydał opinie na temat ponad dwóch tysięcy kolejnych.

Urząd podejmuje także liczne inicjatywy edukacyjne i informacyjne. Oprócz szeregu konferencji naukowych i prasowych, w 2008 roku przeprowadził m.in. kampanię „Bądź świadomym konsumentem”, skierowaną do osób w wieku 60+, której celem było przybliżenie seniorom podstawowych zagadnień konsumenckich. Ponadto kontynuowana była kampania telewizyjna „Możesz…”, informująca o instytucji rzecznika konsumentów. 

UOKiK

Zadaj pytanie: Forum