REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Prekluzja dowodowa w sprawach karnych - możliwe skutki nowelizacji KPK

Robert Nogacki
radca prawny
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Czy prekluzja dowodowa w sprawach karnych będzie skutkowała przyspieszeniem postępowania?/Fot. Shutterstock
Czy prekluzja dowodowa w sprawach karnych będzie skutkowała przyspieszeniem postępowania?/Fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Prekluzja dowodowa jest jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych przez nowelizację Kodeksu postępowania karnego. Nowe przepisy weszły w życie 5 października 2019 r. Czy skutkiem tych zmian może być odejście od zasady prawdy materialnej?

Prekluzja dowodowa w sprawach karnych – przyspieszenie postępowania czy odejście od zasady prawdy materialnej?

5 października 2019 r. weszła w życie istotna nowelizacja Kodeksu postępowania karnego (dalej „KPK”). Jedną z najistotniejszych zmian, budzącą też największe kontrowersje, jest wprowadzenie prekluzji dowodowej – ograniczenia terminu składania wniosków dowodowych. Jej głównym celem ma być przyspieszenie postępowania. Jednak faktycznym efektem może okazać się ograniczenie prawa do obrony oskarżonego. Wiele wprawdzie będzie zależało od sądów i praktyki stosowania nowych regulacji, jednak już potencjalne możliwości, które dają sądom nowe przepisy, są bardzo niepokojące.

REKLAMA

Polecamy: Kodeks kierowcy

Oddalenie wniosku dowodowego

Kodeks postępowania karnego w art. 170 § 1 określa sytuacje, w których sąd oddala wniosek dowodowy zgłoszony przez strony. Dotychczas przepis wskazywał, że wniosek dowodowy oddala się, jeżeli:

  1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;
  2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
  3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;
  4. dowodu nie da się przeprowadzić;
  5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

Nowelizacja, o której mowa powyżej, przewiduje kolejną przesłankę: złożenie wniosku dowodowego po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona.

Przepis nie wymaga przy tym spełniania jakichkolwiek innych warunków, związanych m.in. z przydatnością dowodu. Tym samym złożenie wniosku po terminie wskazanym przez sąd lub inny organ procesowy, np. prokuratora, nie będzie skuteczne, nawet jeżeli może on mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W niektórych przypadkach przeprowadzenie dowodu będzie konieczne

Ustawa przewiduje także ograniczenie prekluzji dowodowej – zgodnie z art. 170 § 1a KPK dowód będzie musiał zostać przeprowadzony, nawet gdy został zgłoszony po terminie, jeżeli ma prowadzić do ustalenia:

  1. czy czyn zabroniony został popełniony;
  2. czy czyn stanowi przestępstwo, a jeśli tak, to jakie;
  3. czy przestępstwo zostało popełnione w warunkach recydywy lub sprawca z jego popełnienia uczynił sobie stałe źródło dochodu, lub działał w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa, czy przestępstwo miało charakter terrorystyczny, co jest podstawą do nadzwyczajnego obostrzenia kary;
  4. czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu oskarżonego w zakładzie psychiatrycznym.

REKLAMA

Dowody na te same okoliczności nie zostały objęte prekluzją dowodową także w postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Sąd odwoławczy zgodnie z art. 452 § 3 KPK nie oddali więc wniosków dowodowych mających na celu wykazanie wskazanych wyżej okoliczności, nawet jeżeli dowody nie zostały powołane w pierwszej instancji, choć było to możliwe.

Tym samym zasada oddalenia spóźnionych wniosków dowodowych nie będzie miała charakteru bezwzględnego. Kluczowe w postępowaniu kwestie, związane m.in. z ustaleniem popełnienia przestępstwa, będą badane na każdym etapie postępowania. Nie oznacza to jednak, że sytuacja oskarżonego nie ulegnie zmianie. Należy bowiem mieć na uwadze, że w katalogu okoliczności będących przedmiotem dowodzenia, których prekluzja dowodowa nie dotyczy, nie znajdują się istotne okoliczności dotyczące samego sprawcy i przestępstwa, które mogą prowadzić np. do orzeczenia kary łagodniejszego rodzaju lub w niższym wymiarze czy wręcz uniknięcia kary.

Dodatkowo, co zwraca szczególną uwagę, w toku całego postępowania możliwe staje się zgłaszanie wniosków dowodowych, które mają wykazać spełnienie przesłanek nadzwyczajnego obostrzenia kary, natomiast ustawa w tym kontekście nie wspomina o przesłankach nadzwyczajnego jej złagodzenia. Dowodzenie tych drugich jest więc objęte prekluzją dowodową.

Wiele zależy od sądów

Faktyczne znaczenie wprowadzonych zmian zależeć będzie jednak od sądów. Przepis art. 170 § 1 pkt 6 KPK wskazuje wprawdzie na konieczność oddalenia wniosku dowodowego zgłoszonego po terminie, ale o ich wyznaczaniu decydują sądy. Dodatkowo wskazuje się, że przepis mówi o wyznaczonym terminie, nie określa jednak, że taki termin może być wyznaczony jedynie raz w trakcie postępowania. Wydaje się więc, że nic nie stoi na przeszkodzie, by sąd wyznaczał kolejne terminy zgłaszania dowodów w celu faktycznego ustalenia wszystkich istotnych okoliczności w sprawie. To zaś oznacza, że celowe może stać się składanie w postępowaniu wniosków o wyznaczanie kolejnych takich terminów.

Zasada prawdy materialnej powinna pozostać nadrzędna

Możliwość i celowość wyznaczania kolejnych terminów ma silne podstawy w KPK, który w szeregu przepisów wskazuje na konieczność ustalenia prawdy materialnej w sprawie jako nadrzędną zasadę postępowania karnego. Tymczasem regulacje dotyczące prekluzji dowodowej stoją w sprzeczności z tą zasadą. Jeśli bowiem wyznaczony przez organ procesowy termin ma ograniczać powoływanie dowodów, ogranicza on tym samym możliwość ustalenia wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności – w istotny sposób ograniczając przy tym możliwości obrony oskarżonego.

Przepis może mieć wpływ na sytuację oskarżonego

Dla określenia faktycznego znaczenia prekluzji dowodowej kluczowa będzie praktyka stosowania nowych regulacji. Jednak już bez tego widać, że ryzyko związane z wprowadzonymi przepisami jest olbrzymie, a rzeczywiste możliwości skutecznej obrony oskarżonego stoją pod znakiem zapytania. Jednym z wymiarów ograniczenia tego prawa może być konieczność zdefiniowania na nowo taktyki procesowej, która nierzadko ma olbrzymi wpływ na rozstrzygnięcie. W świetle nowych regulacji trudno będzie bowiem pozwolić sobie na powoływanie w pierwszej kolejności jedynie kluczowych dowodów w sprawie, pozostawiając na dalszy etap dowody o pozornie mniejszym znaczeniu, które jednak mogą mieć rozstrzygające znaczenie. Wszystko to sprawia, że możliwości obrony stają się ograniczone, a znaczenie wyboru doświadczonego obrońcy już na początkowym etapie postępowania będzie znacznie istotniejsze niż dotychczas.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.

Polecamy serwis: Prawo karne

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Wynagrodzenie minimalne 2023 [quiz]
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/15
Kiedy będą miały miejsce podwyżki minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku?
od 1 stycznia i od 1 lipca
od 1 stycznia i od 1 czerwca
od 1 lutego i od 1 lipca
Następne
Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
ZUS: Świadczenia na zalanych terenach wypłacane są na bieżąco

Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco wypłaca świadczenia na terenach dotkniętych powodzią, w tym 14 emerytury – przekazał w przesłanym komunikacie rzecznik prasowy ZUS Paweł Żebrowski.

MON: Ubrać szpiega - kwoty na zakup cywilnego ubrania przez funkcjonariuszy Służby Wywiadu Wojskowego

Zmieni się wysokość równoważnika pieniężnego i kwota na zakup ubrania typu cywilnego w zamian za umundurowanie przyznawanego funkcjonariuszom Służby Wywiadu Wojskowego. W Ministerstwie Obrony Narodowej trwają prace nad nowelizacją przepisów.

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? MEN stawia sprawę jasno

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? Ministerstwo Edukacji Narodowej stawia sprawę jasno. Założenia dotyczące profilu absolwenta przedszkola i szkoły podstawowej są już przygotowane.

Lex Kamilek: Niespójne przepisy powodują problemy organizacyjne w szkołach. Środowisko pedagogiczne skupia się na biurokracji

Ustawa Kamilka, lub inaczej lex Kamilek, wywołała pewne zamieszanie w kręgach m.in. nauczycieli i dyrektorów szkół. Ich wątpliwości budzi m. in. przepis o konieczności przedstawienia zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego. Ten fragment ustawy pozostawia szerokie pole do interpretacji.

REKLAMA

Wcześniejsze emerytury dla tych pracowników w 2025 r.

Wcześniejsze emerytury dla tych pracowników w 2025 r. Kto może liczyć na wcześniejszą emeryturę w 2025 r.? Czy pracownik musi osiągnąć powszechny wiek emerytalny, by uzyskać prawo do emerytury? Co z emeryturami stażowymi?

Zmiany w wypłatach emerytur. Niektórzy szybciej dostaną pieniądze. Może się zmienić sposób wypłaty. Sprawdź zasady.

Zmiany w procesie wypłat emerytur. Wiele osób szybciej dostanie pieniądze. Może się też zmienić sposób wypłaty. Wcześniejsza wypłata i specjalne punkty poboru świadczeń – sprawdź, czy to dotyczy również ciebie.

Większość Polaków nie liczy na godne życie z emerytury. Przygnębiające wyniki badania

W argumenty o odkładaniu na godną, państwową emeryturę nie wierzy blisko 3/4 Polaków. Ich zdaniem waloryzacja emerytur nigdy nie dogoni wzrostu realnych cen. Polacy nie wierzą też w argumenty rządu za wprowadzeniem pełnego ozusowania umów o dzieło i zleceń.

Rząd jednak wprowadzi zakaz podwyższania cen? Od kiedy, czy dla wszystkich i na jak długo? Sprawdź, jakie rozwiązania są dopuszczalne

Rząd jednak wprowadzi zakaz podwyższania cen? Od kiedy, czy dla wszystkich i na jak długo? Na terenach poszkodowanych przez powódź trwają spekulacje cen. Rząd apeluje do przedsiębiorców i zapowiada konsekwencje.

REKLAMA

W piątek ostatnia wypłata czternastej emerytury. Wynosi 1780,96 zł brutto, ale nie wszyscy otrzymają ją w pełnej wysokości

Ostatnia wypłata 1780,96 zł brutto dla emerytów. Emeryci mogą spodziewać się jej już w najbliższy piątek. 20 września 2024 r. prawie 1,29 mln uprawnionych do dodatkowego świadczenia emerytalnego otrzyma czternastą emeryturę. Ile w sumie wyniosły wypłaty czternastych emerytur?

Do 500 zł miesięcznie nie tylko dla osób starszych. Jakie kryteria i orzeczenia? [zmiany 2024 i 2025]

Świadczenie uzupełniające, często nazywane jest „500 plus dla seniora” lub „500 plus dla osób niepełnosprawnych”. Należy jednak pamiętać, iż przysługuje ono nie tylko osobom starszym. Ponadto o przyznaniu pomocy decyduje niezdolność do samodzielnej egzystencji.

REKLAMA