Czym jest i na czym polega zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej?

Podstawa prawna i analiza

Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności został wskazany w art. 39 pkt 2 i pkt 2a Kodeksu karnego (dalej: k.k.) i stanowi jeden ze środków karnych, który orzeka się w latach od jednego roku do lat 15, chyba, że przepisy stanowią inaczej (art. 43 §1 k.k.). Analizowane zakazy zostały szczegółowo uregulowane w art. 41 k.k.

Polecamy: Serwis Inforlex Przeciwdziałanie praniu pieniędzy – procedury

Zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, może być orzeczony, jeżeli sprawca nadużył stanowiska lub wykonywanego zawodu przy popełnieniu przestępstwa. Wystarczającym jest również fakt, że sprawca okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom prawnie chronionym (art. 41 §1 k.k.). W tym miejscu należy przytoczyć dość ciekawy fragment wyroku SA w Katowicach o sygn. akt II AKa 88/17 z dnia 18 maja 2017 roku w którym, zwrócono uwagę, na fakt, że "zakaz zajmowania stanowisk winien przede wszystkim obejmować tę sferę aktywności zawodowej, w której funkcjonowała oskarżona osoba dokonując przestępstwa. Szerszy zakres zakazu jest uzasadniony wtedy, gdy zachowanie sprawcy świadczy o zagrożeniu dla porządku prawnego także w sytuacji zajmowania w przyszłości innych, podobnych stanowisk. Nie można natomiast na podstawie art. 41 §1 k.k. doprowadzić do faktycznego pozbawienia sprawcy możliwości podejmowania jakiejkolwiek aktywności zawodowej" i tak np. "sformułowanie „stanowiska związane z działalnością finansową” nie jest wystarczająco dookreślone. Tak skonstruowane rozstrzygnięcie pomija fakt, iż niemal każda działalność zawodowa wiąże się w jakimś stopniu z finansami. Wykonanie takiego orzeczenia mogłoby okazać się problematyczne. Wymagałoby każdorazowego ustalania in concreto, czy dane stanowisko, do którego zajmowania oskarżona mogłaby aspirować, ma być dla niej niedostępne. Co więcej, także na stanowisku innego rodzaju mogłoby w konkretnych sytuacjach dochodzić do potrzeby zaangażowania oskarżonego, chociażby wpadkowo, w jakieś działania związane z finansami (np. odbiór gotówki dla pracodawcy, dokonanie płatności w placówce bankowej, skorzystanie z bankowości elektronicznej itd.). Środek kamy z art. 41 §1 k.k. nie może skutkować praktycznym wykluczeniem sprawcy z rynku pracy".

W myśl art. 41 §1a k.k. można orzec zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego. Natomiast w przypadku skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajowości na szkodę małoletniego, sąd orzeka zakaz na czas określony albo dożywotnio. W sytuacji, gdy sprawca zostanie ponownie skazany na podstawie art. 41 §1a k.k., to sąd obligatoryjnie orzeka dożywotni zakaz zgodnie z art. 41 §1b k.k.

Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej może być orzeczony w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem (art. 41 §2 k.k.).

Omawiając niniejsze zagadnienie należy również zwrócić uwagę, że okres czasu na który został orzeczony zakaz nie biegnie w sytuacji, gdy skazany odbywa karę pozbawienia wolności, nawet w sytuacji, gdy dotyczy ona innego przestępstwa (art. 43 §2a k.k.).

Za niestosowanie się do orzeczonego zakazu grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 244 k.k.).

Zaliczenie na poczet środka karnego

Zgodnie z art. 63 §3 k.k., w przypadku orzeczenia środka karnego w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu czy prowadzenia określonej działalności gospodarczej, sąd zalicza na poczet orzeczonego środka okres rzeczywistego stosowania odpowiadających im rodzajowo środków zapobiegawczych.

Skrócenie wykonania środka karnego

Ustawodawca w art. 84 k.k. przewidział możliwość skrócenia omawianych środków karnych, w sytuacji gdy skazany przestrzegał porządku prawnego, środek karny był wykonywany przynajmniej przez rok i upłynęła połowa okresu na jaki środek został orzeczony. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na jeden szczegół, a mianowicie niniejszego przepisu nie stosuje w sytuacji gdy środek został orzeczony m.in. na podstawie art. 41 §1a k.k.

W przypadku orzeczenia dożywotniego zakazu, możliwym jest aby środek został uznany za wykonany w sytuacji gdy sprawca przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat.

Polecamy serwis: Działalność gospodarcza