REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Pokrzywka-Bensalem: Przemoc psychiczna (ekonomiczna) najczęściej dla otoczenia jest niezauważalna [WYWIAD]

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wioleta Matela-Marszałek
Autorka licznych publikacji o tematyce prawnej
Przemoc ekonomiczna jest jednym z rodzajów przemocy psychicznej./Fot. Shutterstock
Przemoc ekonomiczna jest jednym z rodzajów przemocy psychicznej./Fot. Shutterstock
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

„Udowodnienie przemocy psychicznej czy też ekonomicznej jest trudniejsze niż w przypadku przemocy fizycznej” – przekonuje adwokat Tamara Pokrzywka-Bensalem. „Czasem ofiary tej przemocy przekonane są o swojej bezużyteczności, winie lub po prostu zmęczone na tyle, że wolą zgodzić się na rozwód bez orzekania o winie” - dodaje.

Wioleta Matela-Marszałek, Infor.pl: Czy osoby, które przychodzą do Pani w sprawie rozwodowej są świadome tego, że mogą być ofiarami przemocy ekonomicznej lub psychicznej?

REKLAMA

REKLAMA

Tamara Pokrzywka-Bensalem, adwokat, mediator: Inne niż fizyczna rodzaje przemocy są dosyć podstępne. Ofiary bardzo często w ogóle nie mają świadomości, że są ofiarami. Do takich wniosków niejednokrotnie wspólnie dochodzimy dopiero na spotkaniu, w trakcie którego klient opowiada mi o tym co się działo w małżeństwie. Co ciekawe, bardzo często „objawy” przemocy przez samych klientów są marginalizowane, poruszane jako temat poboczny lub ujawniają się dopiero po zadaniu konkretnych pytań. Niektóre z przejawów tej przemocy traktowane są jako coś złego, ale nie zdefiniowanego jako forma przemocy, ale są też takie, co do których klient przejawia wręcz akceptującą postawę. Według mnie wynika to z przyjętych stereotypów, np. kto więcej zarabia ten ma większe prawo do podejmowania decyzji i dysponowania tymi pieniędzmi.

Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!

Jakie formy w codziennym życiu może przybierać taka przemoc?

REKLAMA

Przemoc ekonomiczna jest jednym z rodzajów przemocy psychicznej – jest to pojęcie węższe, ale cel jest ten sam, choć nakierowany na finanse - w szerokim znaczeniu. Do tej grupy zaliczać się będą wszystkie zachowania, które zmierzają do kontroli współmałżonka, zdominowania go pod względem finansowym. Nie chodzi tu tylko o klasyczne "wydzielanie” pieniędzy – wachlarz zachowań i działań sprawcy jest szeroki.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przykładowo można tu wymienić brak dostępu do konta, na którym zgromadzone są wspólne pieniądze. Małżonek nie tylko nie może samodzielnie wypłacać zgromadzonych środków, ale często nawet nie ma wiedzy ile tych środków na koncie się znajduje. W przypadku przemocy ekonomicznej możemy mieć do czynienia z kontrolą wydatków. Zdarza się też kontrola lub ograniczanie dostępu do podstawowych środków higienicznych, czystości czy nawet wody. Można tu wymienić utrudnianie podjęcia lub utrzymania pracy czy nauki.

Przemoc ekonomiczna to też szantażowanie, czyli uzależnianie przekazania pieniędzy od wykonania przez współmałżonka określonej czynności lub spełnienia innego warunku. Czasem przeplata się tutaj przemoc ekonomiczna z seksualną.

Małżonek stosujący przemoc ekonomiczną może odmawiać nam udziału w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji finansowych. Niekiedy wymusza rezygnację z wpływu na zarząd majątkiem, także tym osobistym. Często sprawca wywiera presję, aby ofiara udzieliła mu pełnomocnictwa do podejmowania działań w zakresie zarządzania finansami, zaciągania zobowiązań i innych.

Formą przemocy ekonomicznej jest niszczenie rzeczy osobistych lub wspólnych. Sprawca może wymuszać pracę bez wynagrodzenia w firmie współmałżonka, a nawet fikcyjne zatrudnianie.

Innym przykładem przemocy ekonomicznej jest niealimentacja, polegająca na pozbawianiu środków do zaspokajania podstawowych potrzeb.

Jakie to może mieć znaczenie w przypadku rozwodu?

Ustalenie, że jedno z małżonków stosowało względem drugiego przemoc psychiczną lub ekonomiczną może dawać podstawy do wydania przez sąd orzeczenia o wyłącznej winie tego małżonka. Oczywiście pod warunkiem, że stosowana przez współmałżonka przemoc była powodem rozpadu małżeństwa. Sąd bowiem nie stopniuje winy współmałżonków, co oznacza, że jeśli stwierdzi, że oboje małżonkowie swoim zachowaniem spowodowali rozkład pożycia, wtedy wyda orzeczenie o współwinie małżonków.

Czy przemoc psychiczną i ekonomiczną można udowodnić w sądzie? Na jakie trudności można napotkać?

Udowodnienie przemocy psychicznej czy też ekonomicznej jest trudniejsze niż w przypadku przemocy fizycznej. W ostatnim przypadku najczęściej gromadzona jest dokumentacja medyczna, obdukcje lekarskie, ślady są widoczne dla otoczenia. Tymczasem przemoc psychiczna (ekonomiczna) najczęściej dla otoczenia jest niezauważalna. Do aktów przemocy w większości przypadków dochodzi w zaciszu domowym. Zresztą nie w każdej sprawie możliwe jest dowodzenie istnienia przemocy. Czasem ofiary tej przemocy przekonane są o swojej bezużyteczności, winie lub po prostu zmęczone na tyle, że wolą zgodzić się na rozwód bez orzekania o winie. W takiej sytuacji nie ma podstaw do zgłaszania jakichkolwiek dowodów. Zdarza się też, że małżonek wycofuje się z żądania orzekania o winie w obawie przed zachowaniem współmałżonka – wpływ sprawcy przemocy psychicznej jest ogromny, nawet już po powzięciu przez ofiarę decyzji o odejściu. Główną przeszkodą najczęściej jest stan psychiczny ofiary, która jak najszybciej chce zakończyć postępowanie i uwolnić się od swojego oprawcy. Nie w każdej sprawie jest też sens dowodzenia tej przemocy. Uzyskanie orzeczenia o wyłącznej winie współmałżonka ma przede wszystkim znaczenie z punktu widzenia możliwości zasądzenia alimentów do jednego małżonka dla tego drugiego.

Jakie dowody mogą pomóc wykazać, że w małżeństwie dochodziło do przemocy psychicznej (ekonomicznej)?

Przemoc psychiczna może być wykazywana za pośrednictwem zeznań ofiary i świadków, dokumentów, opinii oraz innych dowodów.

Warto podkreślić, iż zeznania ofiary to jeden z trudniejszych etapów postępowania dowodowego i to niezależnie od tego czy chodzi o sprawę o rozwód, czy sprawę karną. W sprawie o rozwód, ofiara przemocy musi pojawić się w sądzie w celu złożenia zeznań. Moje klientki najczęściej są przerażone taką perspektywą, szczególnie spotkaniem ze sprawcą. W trakcie przesłuchania na sali rozpraw, poza sądem, obecni są pełnomocnicy i druga strona. Działa to wręcz paraliżująco na ofiary. Niekiedy rezygnują one nawet z możliwości uzyskania orzeczenia o winie współmałżonka, byleby tylko ograniczyć do minimum kontakt ze sprawcą, odciąć się całkowicie od traumatycznych przeżyć i wydarzeń. Gros postępowań właśnie z tych względów kończy się porozumieniem i zgodnym wnioskiem o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie. Perspektywa przedłużającego się postępowania rozwodowego działa demotywująco. Czasem jest to jedyna słuszna decyzja.

A co z zeznaniami świadków?

Jeśli chodzi o świadków, to będą to najczęściej członkowie bliższej i dalszej rodziny, znajomi i sąsiedzi. Czasem pracownicy instytucji pomagających ofiarom przemocy – o ile oczywiście ofiara zwróciła się w ogóle o taką pomoc. Należy pamiętać, że często świadkowie będą posiadali jedynie pośrednią wiedzę w tym zakresie – uzyskaną od ofiary. Sąd będzie musiał wnikliwie zbadać i ocenić pod kątem wiarygodności treść tych zeznań. Szczególnie że co raz częściej zarzuty stawiane współmałżonkowi nie są prawdziwe i zgłaszane są jedynie w celu osiągnięcia celu procesowego jakim jest uzyskanie orzeczenia o wyłącznej winie współmałżonka. Niestety powoduje to daleko idącą powściągliwość sądów w sprawach gdzie faktycznie ta przemoc się pojawiała.

Czy dokumenty mogą okazać się bardziej pomocne?

Dokumenty to przede wszystkim o orzeczenia sądów, organów, zaświadczenia z instytucji wspomagających ofiary przemocy domowej. Złożenie pozwu z żądaniem orzeczenia winy nie jest jedynym działaniem ofiar przemocy. Najczęściej w okresie poprzedzającym złożenie pozwu, zakładana jest Niebieska Karta, składane jest zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa, a nawet ofiara jest w posiadaniu prawomocnego wyroku skazującego współmałżonka za znęcanie się psychiczne nad małżonkiem (a nawet całą rodziną). Będą to bardzo ważne dowody w sprawie rozwodowej. Warto pamiętać, że sąd rozpoznający sprawę o rozwód, związany jest skazującym orzeczeniem sądu karnego, co oznacza że w ogóle nie bada już czy do tej przemocy dochodziło. Pozostaje ustalić wtedy czy drugi z małżonków przyczynił się do rozkładu pożycia małżeńskiego.

Skąd wziąć opinie i inne dowody?

W tego typu sprawach mogą to być opinie prywatne uzyskane na przykład od psychologa prowadzącego zajęcia z ofiarą przemocy. Jeżeli małżonkowie mają małoletnie dzieci, to może zdarzyć się, iż w trakcie badania w OZSS zostaną ujawnione zachowania współmałżonka wykazujące znamiona przemocy psychicznej.

Istnieje również dosyć szeroka grupa bliżej nieokreślonych form dowodów. Zaliczyłabym do niej wszystkie wydruki, skany, prinstscreeny, sms, wiadomości z różnych komunikatorów internetowych takich jak na przykład Messenger, wiadomości mailowe, posty na portalach społecznościowych, a nawet wydruki historii przelewów. Chodzi tu o tytuły przelewów, które czasem nie pozostawiają większych wątpliwości, szczególnie w kontekście innych przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Jak dobrze przygotować się do rozwodu w sytuacji, gdy jesteśmy ofiarami takiej przemocy?

Nie da się odpowiedzieć na to pytanie jednoznacznie. Nie wiem nawet czy da się do tego przygotować. Tak naprawdę w każdej sprawie może się przydarzyć coś całkowicie nieprzewidywalnego. I nie chodzi o brak możliwości przewidzenia zachowania czy działań drugiej strony, chodzi raczej o niemożność przewidzenia zachowania ofiary przemocy, szczególnie jeśli jej stan nie jest stabilny i nie korzysta ona z pomocy osób trzecich. Dlatego dla mnie podstawą jest ustalenie kondycji psychicznej mojego klienta. Czasem ten stan wyłącza w ogóle możliwość wchodzenia w długotrwały proces, szczególnie że nie ma uzasadnienia dla walki o winę za wszelką cenę. Jedno z pierwszych pytań, jakie zadaję na spotkaniu z klientem dotyczy opieki psychologicznej, to jest priorytet. Najpierw należy zadbać o zdrowie klienta, a dopiero później można w ogóle rozważać sens zgłaszania żądania orzeczenia o wyłącznej winie drugiego z małżonków. Powtarzam swoim klientom, że zwrócenie się do psychologa, czy psychiatry to nic złego, a wręcz przeciwnie – czasem należy to zrobić. Nie wyobrażam sobie sprawy o rozwód z walką o winę (a czasem jeszcze o kwestie dotyczące dzieci), w sytuacji gdy klient nie będzie w stanie tego psychicznie udźwignąć.

Warto pamiętać, że każda sprawa jest inna, każdy klient jest inny i wymaga innego podejścia i poprowadzenia przez trudny okres okołorozwodowy. To co u jednego klienta się sprawdzi, u innego nie będzie możliwe do wykonania, właśnie chociażby z uwagi na jego wrażliwość emocjonalną czy stan zdrowia.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Polecamy serwis: Rozwody

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Milczące załatwienie sprawy po nowemu. Rewolucyjne przepisy, które już na zawsze mogą zmienić relacje obywatel–urząd

Rząd szykuje istotną zmianę w Kodeksie postępowania administracyjnego (KPA) – milczenie urzędnika może wkrótce oznaczać znacznie więcej niż tylko opieszałość. Projekt ustawy, który trafił właśnie do konsultacji, przewiduje rozszerzenie stosowania tzw. milczącego załatwienia sprawy. To część szerokiego pakietu deregulacyjnego, który ma uprościć życie zarówno obywatelom, jak i przedsiębiorcom.

Osoby powyżej 65 roku życia wykluczone przez rząd z najważniejszego świadczenia dla osób niepełnosprawnych – Rada Ministrów przyjęła ustawę, która rozczaruje wielu seniorów

W dniu 28 października br. rząd przyjął projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, który – według informacji przekazanej przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasonia – czyni zadość wymaganiom Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jednocześnie jednak – całkowicie wyklucza on z zakresu wsparcia (tj. prawa do świadczenia w postaci asystencji osobistej) niepełnosprawnych seniorów, czyli osoby z niepełnosprawnościami powyżej 65 roku życia. Z ww. Konwencji wynika natomiast, że – państwa, będące stronami Konwencji, zobowiązane są do uznania równego prawa wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie, nie wprowadzając żadnego ograniczenia ze względu na wiek osoby niepełnosprawnej.

Okularnicy muszą się mieć na baczności za kierownicą. Za to grozi mandat w wysokości 500 zł! O tym musisz pamiętać

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Nowe zasady nadawania polskiego obywatelstwa w ramach realizacji strategii migracyjnej – co się zmieni?

Propozycje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczące zaostrzenia zasad nadawania obywatelstwa polskiego to istotna zmiana w polityce migracyjnej państwa. Kierunek zaproponowany przez resort obejmuje m.in. wprowadzenie testu integracyjnego, obowiązek dobrej znajomości języka polskiego, deklarację lojalności wobec Rzeczypospolitej oraz wydłużenie wymaganego okresu pobytu. Celem rządu jest wzmocnienie znaczenia obywatelstwa jako przywileju, a nie wyłącznie formalnego statusu administracyjnego.

REKLAMA

To koniec z mrożeniem cen prądu - Minister Energii wydał jasny komunikat. W 2026 zapłacimy więcej?

Ceny prądu dla odbiorców mają pozostać zamrożone jedynie do końca tego roku, a rząd nie będzie kontynuował programu mrożenia cen prądu. To oznacza, że ceny za energię elektryczną zostaną uwolnione od stycznia 2026 r. Czy to oznacza, że już od stycznia trzeba będzie sięgać głębiej do portfela przy rachunkach za prąd?

Ranking lokat bankowych [październik 2025 r.] Masowa obniżka oprocentowania oszczędności

W październiku 2025 r. aż 12 banków pogorszyło warunki lokat i rachunków oszczędnościowych. Podobny ruch zaplanował też Minister Finansów ogłaszając od listopada kolejne cięcie oprocentowania detalicznych papierów skarbowych. Na razie napływ oszczędności do banków nie maleje, bo Polacy spodziewając się dalszych cięć stóp procentowych, chcą skorzystać z dotychczasowych ofert - ocenia Bartosz Turek, niezależny analityk rynku finansowego.

D. Tusk o rozsądnym rozważeniu opuszczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Rzecznik rządu prostuje

W wywiadzie dla brytyjskiego dziennika „Sunday Times”, opublikowanym 26 października 2025 r., premier polskiego rządu Donald Tusk zauważył, że istotną częścią problemu migracji jest sztywna i rozszerzająca się interpretacja Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Jak cytował Tuska brytyjski dziennik: jeśli 46 sygnatariuszy konwencji nie może dojść do porozumienia w sprawie jej modyfikacji, to jego zdaniem całkiem rozsądne będzie rozważenie po prostu opuszczenia konwencji”. W dniu 27 października 2025 r. rzecznik rządu Adam Szłapka powiedział Polskiej Agencji Prasowej, że Polska nie miała i nie ma planu wypowiedzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Przyrost naturalny nadal jest ujemny. Pierwszy krok do poprawy sytuacji to podwyższenie wieku emerytalnego dla bezdzietnych kobiet

Sytuacja demograficzna Polski nadal jest trudna. Przyrost naturalny jest ujemny, liczba osób w wieku produkcyjnym spada, a społeczeństwo się starzej. Co będzie z emeryturami? Pierwsza propozycja to podwyższenie wieku emerytalnego dla bezdzietnych kobiet.

REKLAMA

Rząd chce zakazać sprzedaży alkoholu na stacjach benzynowych. Branża alarmuje: to cios w małe firmy

Ministerstwo Zdrowia chce wprowadzić całkowity zakaz sprzedaży alkoholu na stacjach benzynowych. Projekt ustawy podzielił opinię publiczną. Lekarze mówią o konieczności walki z alkoholizmem, a przedsiębiorcy ostrzegają przed stratami i dyskryminacją. Sprawdzamy, co naprawdę oznaczają planowane zmiany i kto na nich straci.

Bon senioralny już od 2026 r. Nowe świadczenie wyniesie maksymalnie 2150 zł brutto miesięcznie. Kto się załapie?

Rząd kończy prace nad trzema rozwiązaniami, które mają odmienić życie osób starszych w Polsce. Bon senioralny, najem senioralny oraz nowy program dziennych miejsc pobytu to kompleksowy pakiet wsparcia, który ma zapewnić seniorom bezpieczeństwo, lepsze warunki mieszkaniowe i codzienną opiekę. Minister Marzena Okła-Drewnowicz zapowiada, że to początek nowej jakości w polityce senioralnej – opartej na godności, aktywności i realnym wsparciu dla osób starszych oraz ich rodzin.

REKLAMA