Odszkodowanie za wywłaszczenie wspólników spółek – wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Nabycie przez Skarb Państwa mienia podmiotów nieprzerejestrowanych z Rejestru Handlowego

Przepisy ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770, ze zm.) nałożyły na podmioty zarejestrowane w dotychczasowych rejestrach, w tym m.in. w Rejestrze Handlowym, Rejestrze Spółdzielni i kółek rolniczych obowiązek zgłoszenia wniosku o zarejestrowanie w nowoutworzonym Krajowym Rejestrze Sądowym. Konsekwencją uchybienia tego obowiązku jest wykreślenie tychże podmiotów z rejestru z dniem 1 stycznia 2016 r.

Polecamy: Pracujący rodzic. Wiesz, co Ci się należy! Poznaj swoje prawa nr 2

Co więcej, z mocy art. 9 2b zdanie trzecie tej ustawy, w przypadku nieprzerejestrowanych podmiotów prawa wspólników, członków spółdzielni i innych osób uprawnionych do udziału w majątku likwidacyjnym wygasają z chwilą wykreślenia podmiotu z rejestru. Z tą datą wygasały zatem też z mocy samej ustawy prawa wspólników spółek. Jak przy tym wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 9 stycznia 2020 r., II SA/GD 354/19, decyzja Starosty, wydana na podstawie art. 9 ust. 2b w zw. z ust. 2i ma charakter decyzji deklaratoryjnej, której celem jest nie tyle ukształtowanie określonych stosunków prawnych, co sformalizowane potwierdzenie stanu prawnego w zakresie dotyczącym części tego mienia. Skutek nabycia mienia, w tym nieruchomości, następuje z mocy samego prawa na podstawie przepisu ustawy.

Problem nieprzerejestrowania dotyczy ok. 100.000 podmiotów, choć oczywiście większość z nich na dzień 1 stycznia 2016 r. nie posiadały znacznych bądź żadnych aktywów.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego P 13/18

Sąd Okręgowy dla Warszawy-Pragi w Warszawie, rozpoznający sprawę roszczeń odszkodowawczych wspólnika takiej nieprzerejestrowanej spółki powziął wątpliwości czy ten rygorystyczny skutek ustawowy w stosunku do wspólników jest zgodny z Konstytucją i zadał tzw. pytanie prejudycjalne Trybunałowi Konstytucyjnemu. W wyniku tego Trybunał w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. P 13/18 uznał, że ww. art. 9 ust. 2b zdanie trzecie (tj. przepis o nieodpłatnym pozbawieniu praw do majątku nieprzerejestrowanej spółki – M.G.) ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 770 ze zm.) jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu Trybunał wskazał, że

wspólnicy, którym na podstawie tej ustawy zostały wygaszone uprawnienia do majątku pozostałego po likwidacji spółki mogą na podstawie art. 417¹ § 1 k.c. żądać odszkodowania za szkodę wyrządzoną im przez wydanie aktu normatywnego uznanego za niekonstytucyjny. Podmioty te nie będą mogły skutecznie wznowić postępowania, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji.

Polecamy serwis: Spółki