Kiedy możliwe jest odwołanie darowizny?

Czy darowiznę można odwołać?

Z uwagi powyższą na szczególną więź łączącą strony umowy darowizny, jak również jej nieodpłatny charakter, przepisy kodeksu cywilnego przewidują kilka przypadków, w których możliwe jest rozwiązanie darowizny. Generalnie możliwość odwołania darowizny jest uzależniona od zachowania obdarowanego względem darczyńcy lub też sytuacją majątkową, w której znalazł się darczyńcy. Odwołanie darowizny następuję w formie pisemnego oświadczenia darczyńcy, które wywołuje skutki prawne z chwilą jego doręczenia obdarowanemu. Trzeba przy tym zaznaczyć, iż także do odwołania darowizny nieruchomości nie jest potrzebne zachowanie formy aktu notarialnego, jednak taką formę będzie musiało przyjąć oświadczenie obdarowanego przenoszące własność nieruchomości z powrotem na darczyńcę.

Niewdzięczność obdarowanego

Najczęstszym przypadkiem kiedy dochodzi do odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego względem darczyńcy. Niewdzięczność darczyńcy może obejmować stosunkowo szerokie spektrum nagannych etycznie zachowań wobec darczyńcy, takich jak np. nieudzielanie pomocy w chorobie, agresja etc. Musi to być jednakże działanie lub zaniechanie podjęte świadomie i w nieprzyjaznym wobec darczyńcy zamiarze. Do odwołania darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanego może dojść niezależnie od tego, czy umowa darowizny została już wykonana czy też nie. Należy pamiętać, iż odwołać darowiznę może nie tylko sam darczyńca, ale w przypadku jego śmierci także jego spadkobiercy.

W każdym natomiast przypadku możliwość odwołania darowizny wyłącza uzyskanie przez obdarowanego przebaczenia, o ile w chwili przebaczenia darczyńca posiadał zdolność do czynności prawnych, a w przypadku utraty zdolności do czynności prawnych (np. w skutek ubezwłasnowolnienia), jeżeli takie przebaczenie zostało dokonane z należytym rozeznaniem.

Zobacz serwis: Spadki

Pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy

Innym przypadkiem, w którym może dojść do odwołania darowizny jest pogorszenie się sytuacji majątkowej darczyńca, przy czym musi to być zmiana na tyle istotna, że wykonanie darowizny pociągnęłoby za sobą niemożność utrzymania się darczyńcy lub osób wobec, których ciąży na nim obowiązek alimentacyjny. Powyższa przesłanka może stać się powodem odwołania darowizny, tylko wówczas jeżeli darowizna nie została jeszcze wykonana.

Warto w tym miejscu wskazać, że na obdarowanym ciąży obowiązek alimentacyjny względem darczyńcy, który po wykonaniu darowizny popadnie w niedostatek. Powyższy obowiązek jest ograniczony wartością przysporzenia uzyskaną w wyniku darowizny, istniejącą jeszcze w chwili popadnięcia darczyńcy w niedostatek.

Czy obdarowany może kwestionować odwołanie darowizny?

Obdarowany, który otrzymał oświadczenie o odwołaniu darowizny, powinien zwrócić przedmiot darowizny darczyńcy. Jednakże w sytuacji, gdy obdarowany kwestionuje powód odwołania darowizny, np. uważając, że jego zachowanie wobec darczyńcy nie było rażąco niewdzięczne, wówczas może on wystąpić w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego do sądu o ustalenie, iż odwołanie darowizny było nieskuteczne. Alternatywnie obdarowany może też samodzielnie nie podejmować żadnych działań prawnych i jedynie w przypadku wystąpienia przez darczyńcę przedmiotu darowizny, zakwestionować skuteczność odwołania.

Zobacz serwis: Darowizny

Podstawa prawna:

art. 888-901 Kodeksu cywilnego

art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego