Zasada załatwienia spraw bez zbędnej zwłoki

Terminy załatwienia spraw

Organy administracji publicznej obowiązane są załatwić sprawy bez zbędnej zwłoki (art. 35 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego). Zgodnie z § 2 tego artykułu niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogły być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęciem postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, przed którym toczy się postępowanie. W myśl art. 35 § 3 k.p.a. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej, nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniach odwoławczych, w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Zgodnie z § 3a. załatwienie sprawy w postępowaniu uproszczonym powinno nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. W myśl art. 35 § 4 k.p.a. przepisy szczególne mogą określać inne terminy niż określone w § 3 i 3a. Zgodnie z art. 35 § 5 k.p.a. Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania, okresu trwania mediacji oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu.

W myśl art. 36. § 1 k.p.a. o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia ponaglenia. Zgodnie z art. 36 § 2 k.p.a. ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu. Strona, której sprawa nie została rozpatrzona w terminie ustawowym lub w terminie wyznaczonym, ma prawo wnieść zażalenie do organu wyższej instancji.

Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!

Przesłanki złożenia ponaglenia

Ponaglenie należy złożyć w trybie art. 37 k.p.a. na nieterminowe załatwienie sprawy tzw. bezczynność organu, przekroczenie terminu lub nie niedopełnienie wymagalnych formalności, co powoduje, że organ jest zwłoce, do organu wyższego stopnia. W tej kwestii wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 1999 r. stwierdzając, że „organ administracji publicznej pozostaje bezczynności w każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 35 K.p.a. jeżeli nie dopełnił czynności określonych w art. 36 K.p.a. lub nie podjął innych działań wynikających z przepisów procesowych mających na celu usunięcie przeszkody w wydaniu decyzji”. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lipca 1999 r. sygn. akt. I SAB 60/99). Strona może je złożyć w sytuacji, gdy uzna, że wyznaczenie nowego terminu załatwienia sprawy nie jest zasadne. W związku z powyższym organ wyższego stopnia poweźmie wiadomość o niezałatwieniu spraw w terminie przez podległy mu organ administracyjny. Zażalenie, o którym mowa, jest jednym zażaleniem przewidzianym przez K.p.a., które przysługuje nie na postanowienie, ale na milczenie organu. Ponaglenie na niezałatwienie sprawy w terminie jest specyficznym środkiem ochrony praw strony w postępowaniu administracyjnym i podatkowym. Ich przedmiotem nie jest, bowiem postanowienie organu administracji, lecz służą one kwestionowaniu przekroczenia ustawowego maksymalnego terminu załatwienia sprawy albo stanowią zaskarżenie wykonania postanowienia organu o wyznaczeniu drugiego terminu załatwienia sprawy (art. 36 § 1 k.p.a., art. 140 § 1 o.p.). Z tego względu przepisy art. 141-144 k.p.a. o zażaleniach powinny być do nich stosowane odpowiednio. Wewnątrzadministracyjne środki prawne nie pozostają w dyspozycji strony w przypadku bezczynności ministra lub samorządowego kolegium odwoławczego (dalej: SKO), ponieważ nad tymi organami nie ma organów wyższego stopnia.

Organ wyższego stopnia, uznając zażalenie/ponaglenie za uzasadnione, powinien wyznaczyć nowy termin załatwienia sprawy i jednocześnie zarządzić wyjaśnienie powodów zwłoki, ustalenie osób winnych jej powstania oraz nakazać wprowadzenie środków, które wyeliminują powstawanie zwłoki w przyszłości (art. 37 § 1 i 2 k.p.a.). Zażalenie należy uznać za uzasadnione w każdym przypadku, gdy zostanie stwierdzony upływ terminu załatwienia sprawy, przy jednoczesnym braku okoliczności niezależnych od organu, a wymienionych w art. 35 § 5 k.p.a. Oznacza to, że może być ono wniesione w każdym czasie po upływie terminu, jaki ma organ na załatwienie sprawy (ustawowego lub wyznaczonego w trybie art. 36 k.p.a.), jeżeli strona jest przekonana, że organ pozostaje w zwłoce. Z uregulowania tego płynie wniosek, że to do strony należy decyzja, czy zażalenie wnieść natychmiast po upływie terminu wskazanego w ustawie, czy dopiero po upływie terminu wskazanego przez organ. Wnosi się je do organu wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 k.p.a. Ponaglenie to środek procesowy służący stronie do zwalczania bezczynności organu podatkowego. Pojęcie to trafniej określa istotę tego środka prawnego niż termin "zażalenie", o którym mowa w art. 37 k.p.a. Niemniej zasady i tryb stosowania ponaglenia w postępowaniu podatkowym są analogiczne do tych, które zostały omówione w odniesieniu do zażalenia na bezczynność. Dodać jedynie należy, że istotnej modyfikacji uległo uregulowanie dotyczące wskazania organu właściwego do rozpoznania ponaglenia. Ogólna reguła, że organem właściwym jest organ podatkowy wyższego stopnia (art. 141 § 1 pkt. 1 o.p.), została uzupełniona przez regulację przypadku szczególnego (art. 141 § 1 pkt 2 o.p.), z której wynika, że w przypadku bezczynności Ministra Finansów w sprawach przez niego rozpoznawanych, tak w pierwszej, jak i w drugiej instancji, organem właściwym do rozpoznania ponaglenia będzie on sam, ponieważ art. 13 § 3 o.p. z samą ogólną pozycją procesową tego organu jako odwoławczego, a nie z jego czynnościami w danym postępowaniu w konkretnej sprawie podatkowej, wiąże status organu wyższego stopnia i związane z nim uprawnienia nadzorcze. Tym przypadkiem szczególnym nie objęto SKO. Płynie stąd wniosek, że na bezczynność SKO w sprawach podatkowych rozpoznawanych w drugiej instancji ponaglenie nie przysługuje, ponieważ nie ma nad nim organu wyższego stopnia w rozumieniu art. 13 § 3 o.p. To zróżnicowanie pozycji ministra i SKO (odmiennie niż w k.p.a.) nie znajduje, moim zdaniem racjonalnego uzasadnienia, może być natomiast powodem pewnych perturbacji dla podatnika.

Konsekwencje prawne wobec pracownika winnego niezałatwienia sprawy w terminie

Konsekwencje, które można wyciągnąć wobec pracownika winnego niezałatwienia sprawy w terminie, wymienia art. 38 k.p.a. Sprowadzają się one do możliwości pociągnięcia go do odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej, a nawet innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa. W grę wchodzi tu odpowiedzialność cywilna i karna. Z odpowiedzialnością cywilnoprawną będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy w wyniku niezałatwienia sprawy w terminie strona poniesie szkodę, a organ administracji będzie zobowiązany do jej naprawienia, a następnie wystąpi z roszczeniami regresowymi wobec pracownika art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (k.c.) (t. j. 2020, poz. 875.). Odpowiedzialność karna zaistnieje wtedy, gdy niezałatwienie sprawy w terminie nastąpiło w wyniku przyjęcia korzyści majątkowej przez pracownika.

Kodeks nie określa, jak należy postąpić w przypadku uznania zażalenia za nieuzasadnione. Podzielam pogląd, że w takiej sytuacji organ powinien w formie postanowienia orzec, że zażalenie nie zostało uwzględnione.

Bibliografia:

1. K. Muzyczka, Ochrona jednostki przed bezczynnością organu publicznego w Polsce, „Państwo prawne” Nr 1(5)15 Warszawa 2015;
2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 kodeks postępowania administracyjnego, t. j. Dz. U. z 2020 r., poz., 1298, dalej k.p.a.
3. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t. j. 2020, poz. 875., dalej: k.c.;
4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, t. j. 2020, poz. 1325, dalej o.p.;
5. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lipca 1999 r. sygn. akt. I SAB 60/99.

Polecamy serwis: Postępowanie administracyjne