Prace szczególnie niebezpieczne - definicja, obowiązki pracodawcy

Prace szczególnie niebezpieczne - rozporządzenie

Co mówią przepisy o pracach szczególnie niebezpiecznych? Pracodawca powinien zaczynać budowanie kultury bezpieczeństwa w zakładzie właśnie od obszaru prac szczególnie niebezpiecznych. Dlaczego?

W przepisach prawa krajowego Ustawodawca nawiązuje do prac szczególnie niebezpiecznych zarówno w Ustawie Kodeks Pracy, gdy odnosi się do kwestii czasu pracy, ale również w rozporządzeniach branżowych dotyczących np. górnictwa, energetyki, budownictwa. Definicję prac szczególnie niebezpiecznych w precyzyjny sposób określa § 80 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Do przykładowych prac szczególnie niebezpiecznych w oparciu o rozporządzenie zalicza się m.in. roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części, prace w zbiornikach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych czy prowadzone na wysokości.              

§ 80. 1. Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie się prace, o których mowa w niniejszym rozdziale, oraz prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji, a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.

Obowiązki pracodawcy

Jednak to pracodawca definiuje w oparciu o rozporządzenie oraz praktykę, czym są prace szczególnie niebezpieczne i jak należy je prowadzić (§ 80 ust. 2 tegoż rozporządzenia). Podstawowymi zadaniami pracodawcy przy prowadzeniu prac szczególnie niebezpiecznych jest zapewnienie bezpośredniego nadzoru i wprowadzenie adekwatnych środków kontroli, przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego, który określa: imienny podział prac, opis technologii wykonywanej pracy z podziałem na poszczególne etapy oraz omówienie wymagań bezpieczeństwa na każdym z etapów. Do miejsca wykonywania tych prac dostęp mają jedynie osoby upoważnione i odpowiednio poinstruowane.

§ 80. 2. Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy.

W oparciu o wymagania stawiane przez Ustawodawcę dla poszczególnych rodzajów prac, można skonstruować szereg zasad, które wskazujących jak prawidłowo wykonywać prace niebezpieczne. Kluczowy jest jednak wymóg stałego/bezpośredniego nadzoru oraz postawa pracowników. Należy zwrócić uwagę, iż obydwa określenia nadal nie mają jednoznacznej wykładni prawnej. Częstym problemem, jaki napotyka się przy formułowaniu zasad bezpiecznego prowadzenia prac, jest również uzasadniona obawa pracowników przed ciążącą na nich odpowiedzialności.

Zasady bezpiecznego prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych

Dobrą praktyką tworzenia zasad związanych z bezpiecznym prowadzeniem prac szczególnie niebezpiecznych jest podział na cztery etapy:

1. Pierwszy etap to określenie wszystkich prac, które mogą stwarzać szczególne zagrożenie dla pracowników.

Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych podany w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów BHP traktowany jest jako wytyczna. Wykaz tworzony jest w oparciu o analizę poszczególnych etapów pracy danego zadania. Niejednokrotnie zdarza się, że do takich prac klasyfikujemy prace, które nie są zawarte w przepisach lub instrukcjach producentów maszyn. Tworząc wykaz, oprócz standardowych czynników niebezpiecznych jak: niebezpieczna atmosfera czy ryzyko upadku z wysokości, uwzględnia się:

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź

• kubaturę obiektu i wentylację,
• wielkość włazów oraz możliwość przeprowadzenia sprawnej ewakuacji,
• czynniki procesowe jakie mogą pojawić się w miejscu pracy z związku z gwałtowną zmianą pracy instalacji,
• liczbę osób, która będzie wykonywać pracę jednocześnie w danym miejscu.

2. Drugi etap to określenie procedur i zasad.

Trudność polega tu na połączeniu reguł zawartych w przepisach prawa krajowego i wewnętrznych regulacjach przy jednoczesnym zachowaniu czytelności i prostoty dokumentów. Aby zminimalizować możliwość niedoszacowania ryzyka, procedury tworzymy w zespołach, w których skład wchodzą pracownicy różnych wydziałów, tj. produkcji, utrzymania ruchu, logistyki, działu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia itd. W wielu przypadkach dokumenty konsultowane są również z przedstawicielami firm wykonawczych.

3. Trzecim i najważniejszym etapem jest przekazanie zasad pracownikom.

Programy szkoleń formułowane są w taki sposób, aby uświadomić każdemu z uczestników, że przestrzeganie czasami pozornie „błahej” zasady może uchronić przed poważnym wypadkiem. Duże znaczenie ma uświadomienie osobom odpowiedzialnym za prowadzenie i planowanie prac, ich roli w tym procesie. Dla takich pracowników organizowane są osobne warsztaty w zakresie zarządzania ryzykiem i organizacji stanowiska pracy. Bez odpowiedniego procesu szkoleń prowadzonych przez doświadczonych trenerów nie można skutecznie przekazać zasad.

4. Czwarty etap to kontrola, czy przyjęte ustalenia są przestrzegane w miejscu pracy.

Aby skutecznie zarządzać bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w miejscu pracy, należy przede wszystkim przyjąć, że posiadany obecnie proces np. zarządzania pracami szczególnie niebezpiecznymi może być wadliwy i wymaga sprawdzania.

Zobacz również artykuł: Prace szczególnie niebezpieczne

Podstawa prawna:

USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2018 poz. 917)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dziennik Ustaw rok 2003 nr 169 poz. 1650)