Regulacje prawne dotyczące korupcji - poradnik

Najważniejszym aktem prawnym, na podstawie którego zwalcza się przestępczość korupcyjną, jest kodeks karny¹. Przepisy dotyczące przestępstw korupcyjnych sformułowano w rozdziałach:

XXIX — „Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego” (art. 228–231),
XXXI — „Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum” (art. 250a),
XXXIV — „Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów” (art. 271 § 3),
XXXVI — „Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu” (art. art. 296, 296a, 299, 302, 305),
XXXVII — „Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi” (art. 311).

Sprzedajność a przekupstwo - art. 228 k.k., art. 229 k.k.

Najczęściej spotykaną formą korupcji jest łapownictwo. Spotyka się dwie jego odmiany:

1) bierną, tzw. „sprzedajność urzędnicza” (dotyczącą biorących),
2) czynną, tzw. „przekupstwo”(dotyczącą wręczających).

Do łapownictwa biernego adekwatniejsze wydaje się określenie „sprzedajność”, gdyż łapownictwo bierne często bierne nie jest. Szczególnie wtedy, gdy osoba pełniąca funkcję publiczną żąda określonych korzyści. Nazwa „łapownictwo czynne” jest również myląca. Trudno mówić o aktywności i zaangażowaniu tej osoby, gdy inicjatywa przyjęcia korzyści pochodzi od osoby pełniącej funkcję publiczną.

• art. 228 k.k. (łapownictwo bierne)

Polega na umyślnym przyjęciu korzyści albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej. Korzyść przyjąć można przed i po dokonaniu czynności służbowej². Dokonanie czynu następuje w chwili przyjęcia korzyści³. Sprawcą tego przestępstwa może być osoba pełniąca funkcję publiczną oraz zagraniczny funkcjonariusz publiczny. Ustawodawca przewidział sześć postaci łapownictwa biernego:
— § 1 — typ podstawowy — polega na przyjęciu korzyści albo jej obietnicy

Urzędnik organu koncesyjnego przyjmuje 40 tys. zł za „bezproblemowe” przyznanie przedsiębiorcy koncesji na magazynowanie paliw płynnych

— § 2 — typ uprzywilejowany, wypadek mniejszej wagi⁴

Urzędnik organu koncesyjnego po zakończonym procesie koncesyjnym przyjmuje od przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję butelkę markowego alkoholu

typy kwalifikowane⁵:
— § 3 — przyjęcie korzyści albo jej obietnicy w związku z naruszeniem przepisów prawa

Urzędnik organu koncesyjnego przyjmuje 40 tys. zł w zamian za przyznanie koncesji na magazynowanie paliw płynnych. Starający się o koncesję nie dysponuje możliwościami magazynowymi (warunek niezbędny do uzyskania koncesji)

— § 4 — uzależnienie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści, bądź jej obietnicy, albo żądanie takiej korzyści⁶

Zobacz również: Kara za łapówkę

Urzędnik organu koncesyjnego oświadcza przedsiębiorcy ubiegającemu się o koncesję na magazynowanie paliw płynnych, iż koncesja taka zostanie wydania dopiero, gdy przedsiębiorca wręczy mu 40 tys. zł

— § 5 — przyjęcie korzyści majątkowej znacznej wartości lub jej obietnicy

Urzędnik organu koncesyjnego przyjmuje 250 tys. zł w zamian za „przychylny” przebieg procesu koncesyjnego na magazynowanie paliw płynnych

— § 6 — przyjęcie korzyści przez osoby pełniące funkcję publiczną w państwie obcym lub organizacji międzynarodowej

Przedstawiciel organizacji międzynarodowej zrzeszającej przedsiębiorców zajmujących się transportem uzależnił przygotowanie raportu korzystnego dla firmy jednego z przedsiębiorców, od otrzymania korzyści w wysokości 100 tys. EUR.

• art. 229 kk. (przekupstwo/łapownictwo czynne)

Polega na umyślnym udzieleniu korzyści albo jej obietnicy osobie pełniącej funkcję publiczną⁷. Zachowanie przekupującego stanowi drugą stronę sprzedajności. Udzielenie korzyści polega na bezpośrednim lub pośrednim jej wręczeniu. Przestępstwo popełnione w postaci złożenia obietnicy/udzielenia korzyści jest dokonane z chwilą jej złożenia8. Sprawcą tego przestępstwa może być każdy. Ustawodawca przewidział pięć postaci łapownictwa czynnego:
— § 1 — podstawowy — udzielenie lub obietnica korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z tą funkcją

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznanie koncesji na magazynowanie paliw płynnych wręcza urzędnikowi prowadzącemu postępowanie koncesyjne 40 tys. zł za pomyślny przebieg procedury.

— § 2 — uprzywilejowany — korzyść lub jej obietnica zostały udzielone, gdy osoba pełniąca funkcję publiczną ich zażądała albo uzależniła od nich dokonanie czynności

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznane koncesji na magazynowanie paliw płynnych po zakończonym procesie koncesyjnym wręcza urzędnikowi prowadzącemu postępowanie butelkę alkoholu.

typy kwalifikowane: odpowiadają typom kwalifikowanym sprzedajności:

— § 3 — udzielenie lub obietnica korzyści majątkowej w zamian za naruszenie przepisów

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznanie koncesji na magazynowanie paliw płynnych, wiedząc że nie spełnia koniecznych wymogów, wręcza urzędnikowi 40 tys. zł, a urzędnik wydaje koncesję pomimo świadomości, iż nie ma podstaw do jej wydania.

— § 4 — udzielenie lub obietnica korzyści majątkowej znacznej wartości

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznanie koncesji na magazynowanie paliw płynnych, wręcza urzędnikowi prowadzącemu postępowanie koncesyjne 250 tys. zł w zamian za pomyślny przebieg postępowania.

— § 5 — udzielenie lub obietnica udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej zagranicznemu funkcjonariuszowi publicznemu w związku z pełnieniem tej funkcji

Właściciel sieci hoteli zaproponował członkowi władz międzynarodowej organizacji sportowej korzyść majątkową w wysokości 10% od osiągniętego zysku, w zamian za wybranie jego hoteli, jako bazy pobytowej, w związku z organizowanymi zawodami.

— § 6 — klauzula bezkarności — omówiona w dalszej części poradnika

Przedsiębiorca ubiegający się o przyznanie koncesji na magazynowanie paliw płynnych wręcza urzędnikowi prowadzącemu postępowanie koncesyjne 40 tys. zł za pomyślny przebieg procedury. Po pewnym czasie przedsiębiorca dochodzi do wniosku, iż jego zachowanie było niewłaściwe i o całej sytuacji informuje Policję, opisując dokładnie okoliczności wręczenia pieniędzy urzędnikowi.

Zobacz również: Niekaralne formy korupcji

Płatna protekcja a handel wpływami — art. 230 k.k.,  art. 230a k.k.

• art. 230 k.k. (płatna protekcja)

Jest to podjęcie się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej lub samorządzie terytorialnym, organizacji międzynarodowej albo też krajowej lub zagranicznej organizacji dysponującej środkami publicznymi w zamian za korzyść bądź jej obietnicę. Działanie sprawcy polega na powoływaniu się na wpływy lub na wywołaniu u osoby zainteresowanej przekonania o istnieniu takich wpływów albo na utwierdzeniu jej w takim przekonaniu⁹. Nieistotne jest, czy osoba takie wpływy posiada i czy podejmie działania pośrednictwa¹⁰. Nie jest konieczne, by sprawca wywarł jakikolwiek wpływ na działalność instytucji. Inicjatywa popełnienia przestępstwa może pochodzić od osoby, która podejmuje się załatwienia sprawy, jak i osoby, której zależy na korzystnym rozwiązaniu. Płatna protekcja jest przestępstwem powszechnym. Ustawodawca przewidział jej dwie postacie:

— § 1 — podstawowy

Przedsiębiorca oświadcza koledze, iż ma znajomości w Urzędzie Skarbowym i jest w stanie załatwić wszelkie możliwe decyzje. Przyjmuje od tego kolegi 4 tys. zł, obiecując przy tym, że US anuluje nałożoną wcześniej na niego karę.

— § 2 — wypadek mniejszej wagi

Przedsiębiorca oświadcza swojemu koledze, iż ma szerokie znajomości w US i jest w stanie załatwić wszelkie możliwe decyzje. Przyjmuje od tego kolegi butelkę alkoholu obiecując, że dzięki jego koneksjom US anuluje nałożony na niego mandat;

• art. 230a k.k. (czynna płatna protekcja, handel wpływami)

Polega na udzieleniu lub obietnicy udzielenia pośrednikowi korzyści, w zamian za pośrednictwo w załatwieniu sprawy w instytucji państwowej, samorządowej, organizacji międzynarodowej albo krajowej lub w zagranicznej jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi. Pośrednictwo to winno polegać na bezprawnym wywarciu wpływu na decyzję, działanie lub zaniechanie osoby pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji. Działanie to polega na tym samym co przekupstwo, z tym, że celem działania sprawcy jest opłacenie pośrednictwa, a niekoniecznie osoby podejmującej decyzję. Jest to przestępstwo powszechne¹¹.

Ustawodawca przewidział dwie postacie:
— § 1 — podstawowy

Przedsiębiorca, na którego US nałożył wysoką karę, wręcza znajomemu naczelnika ww. instytucji 4 tys. zł w zamian za co ten podejmuje się tak wpłynąć na swojego kolegę, by anulowano nałożoną karę.

— § 2 — wypadek mniejszej wagi

Przedsiębiorca, na którego US nałożył mandat, wręcza znajomemu naczelnika ww. instytucji butelkę alkoholu w zamian za co ten podejmuje się wpłynąć na swojego kolegę, by anulowano karę

— § 3 — klauzula bezkarności.

Przedsiębiorca, na którego US nałożył wysoką karę, wręcza znajomemu naczelnika ww. instytucji 4 tys. zł w zamian ten podejmuje się wpłynąć na swojego kolegę by anulowano nałożoną karę. Po pewnym czasie przedsiębiorca dochodzi do wniosku, iż jego zachowanie było niewłaściwe i informuje CBA, opisując dokładnie okoliczności wręczenia pieniędzy.

Nadużycie zaufania/niegospodarność — art. 296 k.k.

Wyrządzenie szkody musi nastąpić przez nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków. Podmiotem tego przestępstwa może być tylko osoba zobowiązana na podstawie przepisu, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innego podmiotu np. dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, członek zarządu w spółce kapitałowej, pełnomocnik¹². Czyn ma charakter skutkowy. Skutek stanowi znaczna szkoda majątkowa. Winna być ona możliwa do wyrażenia w pieniądzu, może objąć także naruszenie dóbr niematerialnych.

— § 1 — podstawowy — polega na wyrządzeniu przez zobowiązanego na podstawie ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do prowadzenia spraw majątkowych lub działalności innego podmiotu — znacznej szkody majątkowej13 w majątku tego podmiotu, na skutek nadużycia udzielonych uprawnień lub niedopełnienia ciążącego na nim obowiązku

Prezes spółki pomimo negatywnej opinii rady nadzorczej oraz wbrew obiektywnym okolicznościom rynkowym, zawiera bardzo niekorzystną umowę na dostawę usług, w efekcie kierowana przez niego spółka traci 250 tys. zł.

typy kwalifikowane:

— § 2 — jeżeli sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej

Prezes spółki pomimo negatywnej opinii rady nadzorczej oraz wbrew obiektywnym okolicznościom rynkowym, chcąc przysporzyć zamówień przedsiębiorstwu będącemu własnością jego córki, zawiera z nim umowę na dostawę usług, skutkiem czego kierowana przez niego spółka traci 250 tys. zł.

— § 3 — jeżeli sprawca wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach

Prezes spółki pomimo negatywnej opinii rady nadzorczej oraz wbrew obiektywnym okolicznościom rynkowym, zawiera bardzo niekorzystną umowę na dostawę usług, w efekcie kierowana przez niego spółka traci 2 miliony zł.

— § 4 — jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub § 3 działa nieumyślnie

Prezes spółki, licząc na korzystny rozwój sytuacji rynkowej inwestuje wszystkie wolne środki kierowanego przez siebie podmiotu w akcje spółek giełdowych. Na skutek krachu na giełdzie inwestycja przynosi 300 tys. zł strat.

Zobacz również serwis: Prawo karne

Korupcja gospodarcza — art. 296a k.k.

Warunkiem koniecznym zaistnienia przestępstwa jest to, aby sprawca formalnie funkcjonował w przedsiębiorstwie. Forma i treść jego umocowania nie ma znaczenia. Zachowanie związane z „istotnym wpływem” na podejmowanie decyzji, jest ściśle związane ze skutkami majątkowymi, jakie niosą dla przedsiębiorstwa przedmiotowe decyzje¹⁴.

— § 1 — podstawowy, sprzedajność — sprawcą może być osoba, która w jednostce organizacyjnej pełni funkcję kierowniczą, bądź funkcję mającą istotny wpływ na decyzje związane z działalnością tej jednostki (np. księgowy), a także każda osoba pozostająca z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Zachowanie sprawcy polega na przyjmowaniu korzyści, albo obietnicy w zamian za działanie lub zaniechanie, którym może wyrządzić szkodę majątkową jednostce. Korzyść może być również udzielona za czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną¹⁵ na rzecz uczestnika obrotu gospodarczego

Osoba wyznaczona przez zarząd spółki do negocjacji i podpisywania umów handlowych, w zamian za korzyść majątkową w wysokości 25 tys. zł wręczoną przez jednego z kontrahentów, podpisuje umowę na dostawę usług, pomimo tego, iż oferta jest najmniej korzystna, w rozrachunku droższa o 75 tys. zł od innych ofert.

— § 2 — podstawowy, przekupstwo — polega na udzieleniu lub obietnicy udzielenia korzyści w warunkach określonych w § 1

Dostawca usług w trakcie rozmów z osobą wyznaczoną przez zarząd spółki do negocjacji i podpisywania umów handlowych wręcza tej osobie 25 tys. zł w zamian za co zostaje zawarta umowa na dostawę usług, pomimo, iż jego oferta jest najmniej korzystna, droższa o 75 tys. zł od ofert innych dostawców.

— § 3 — uprzywilejowany

Osoba wyznaczona przez zarząd spółki do negocjacji i podpisywania umów handlowych, w zamian za korzyść majątkową w postaci butelki alkoholu, wręczoną przez jednego z kontrahentów, podpisuje z nim umowę na dostawę usług, pomimo, iż jego oferta nie jest najkorzystniejsza, droższa o 5 tys. zł od ofert innych dostawców.

— § 4 — kwalifikowany łapownictwa biernego — sprawca swoim zachowaniem wyrządził jednostce, która go zatrudnia lub którą reprezentuje, znaczną szkodę majątkową

Osoba wyznaczona przez zarząd spółki do negocjacji i podpisywania umów handlowych, w zamian za korzyść majątkową w wysokości 25 tys. zł wręczoną przez jednego z kontrahentów, podpisuje z nim umowę na dostawę usług, pomimo tego, iż jego oferta jest obiektywnie najmniej korzystna, droższa o 250 tys. zł od ofert innych dostawców.

— § 5 — klauzula bezkarności

Dostawca usług w trakcie rozmów z osobą wyznaczoną przez zarząd spółki do negocjacji i podpisywania umów handlowych, wręcza tej osobie 25 tys. zł w zamian za co zostaje zawarta z nim umowa na dostawę usług, pomimo, iż jego oferta jest najmniej korzystna, droższa o 75 tys. zł od ofert innych dostawców. Następnie dostawca dochodzi do wniosku, iż jego zachowanie było niewłaściwe i o całej sytuacji informuje Policję, opisując przy tym dokładnie okoliczności wręczenia pieniędzy.

Korupcja sportowa — art. 46–49 ustawy o sporcie¹⁶

— art. 46 ust. 1 — podstawowy, sprzedajność — sprawcą może być każdy, kto w związku z zawodami sportowymi organizowanymi przez polski związek sportowy lub podmiot działający na podstawie umowy zawartej z tym związkiem lub podmiot działający z jego upoważnienia, odpowiada za zachowanie polegające na przyjęciu korzyści, albo jej obietnicy w zamian za nieuczciwe zachowanie¹⁷ mogące mieć wpływ na wynik zawodów. Ustawodawca nie wymaga, aby skutek w postaci wypaczenia tego wyniku faktycznie nastąpił

Przed meczem ekstraklasy bramkarz jednej z drużyn, w zamian za korzyść majątkową w wysokości 20 tys. zł wręczoną mu przez prezesa drużyny przeciwnej, obiecuje „wpuścić” dwa gole w trakcie rozgrywanego meczu

— art. 46 ust. 2 — podstawowy, przekupstwo — sprawcą jest każdy, kto w wypadkach określonych w ust. 1 wręcza, bądź składa obietnicę wręczenia łapówki. Popełnić go może każdy, konieczne jest, by miał świadomość, że osoba, której udziela albo obiecuje udzielić korzyść, jest osobą mającą wpływ na wynik zawodów

Przed meczem ekstraklasy prezes jednej z drużyn wręcza bramkarzowi drużyny przeciwnej korzyść majątkową w wysokości 20 tys. zł, w zamian za co bramkarz zobowiązuje się „wpuścić” dwa gole.

— art. 46 ust. 3 — uprzywilejowany

Przed meczem drużyn najniższej klasy rozgrywek, sędzia zawodów przyjmuje od działacza jednego z zespołów korzyść majątkową w postaci butów piłkarskich o wartości 60 zł, w zamian obiecuje „przychylnie” sędziować.

— art. 46 ust. 4 — kwalifikowany — sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2 przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości, albo jej obietnicę lub udziela takiej korzyści, albo żąda obietnicy jej udzielenia

Przed meczem ekstraklasy decydującym o mistrzostwie Polski bramkarz jednej z drużyn w zamian za korzyść majątkową w wysokości 250 tys. zł wręczoną mu przez prezesa drużyny przeciwnej, obiecuje „wpuścić” dwa gole.

— art. 47 — udział w zakładach — sprawcą jest osoba posiadająca informacje o popełnieniu przestępstwa z art. 46 lub osoba, której tę wiedzę przekazała, biorąca udział w zakładach wzajemnych dotyczących zawodów sportowych, do których odnosi się ta informacja

Przed meczem ekstraklasy, piłkarz jednej z drużyn, mając wiadomość o tym, iż jego kolega z boiska, bramkarz, w zamian za korzyść majątkową w wysokości 250 tys. zł wręczoną mu przez prezesa drużyny przeciwnej, obiecał „wpuścić” dwa gole w trakcie rozgrywanego spotkania, poleca swemu bratu, aby ten postawił w firmie bukmacherskiej 20 tys. zł na porażkę klubu, w którym gra.

— art. 48 — odpowiednik przestępstw z art. 230 i 230a k.k.

Przykład: do prezesa jednego z klubów piłkarskich zagrożonych spadkiem do niższej klasy rozgrywkowej zgłasza się mężczyzna twierdzący, iż ma szerokie kontakty w PZPN, dzięki którym jest w stanie tak wpłynąć na wyniki spotkań, że ww. drużyna utrzyma się w lidze. Uczyni to jednak za 400 tys. zł. Prezes wręcza żądaną kwotę i prosi o działanie

— art. 49 — klauzula bezkarności

Prezes jednej z drużyn wręcza bramkarzowi drużyny przeciwnej korzyść majątkową w wysokości 20 tys. zł w zamian za co ww. bramkarz zobowiązuje się „wpuścić” dwa gole. Prezes stwierdza jednak, że jego działanie jest niewłaściwe i o całym zajściu informuje Policję opisując przy tym okoliczności wręczenia pieniędzy.

Zobacz również: Jakie kary za korupcję w sporcie?

Pranie pieniędzy — art. 299 k.k.

Pranie pieniędzy jest to wprowadzanie do obiegu finansowego środków pochodzących z działalności przestępczej. Celem jest ukrycie nielegalnego pochodzenia zgromadzonych pieniędzy18. Korupcja jest przestępstwem źródłowym odnośnie prania pieniędzy, czyli wszelkie środki uzyskane w jej wyniku są „brudnymi pieniędzmi”¹⁹.

— § 1 — podstawowy — sprawcą przestępstwa może być każdy, kto wprowadza do obiegu środki finansowe pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego.

Karane jest także utrudnianie stwierdzenia ich przestępczego pochodzenia lub miejsca umieszczenia. Przedmiotem czynności wykonawczej są środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe oraz mienie ruchome lub nieruchome

Sprawca wykupił ubezpieczenie na życie w kwocie 2 mln zł płacąc składki w kilku wysokich ratach; pieniądze którymi płacił pochodziły z handlu kradzionymi obrazami

— § 2 — podstawowy — sprawcą jest pracownik instytucji obowiązanej20

Przedsiębiorca zajmujący się prowadzeniem kantoru umożliwiał koledze wprowadzanie do legalnego obiegu dużych kwot pieniędzy

— § 5 — kwalifikowany — sprawca działa w porozumieniu z innymi osobami

Adwokat, w porozumieniu z notariuszem i informatykiem z banku, wyprowadzili za granicę (poprzez transfery bankowe) środki pochodzące z majątku przedsiębiorstwa, w sprawie którego pełnomocnictwa do zarządzania majątkiem posiadał adwokat

— § 6 — kwalifikowany — sprawca osiągający znaczną korzyść majątkową również podlega karze określonej w § 5

Pani prezes dużej spółki akcyjnej zdefraudowała majątek spółki w wysokości 260 mln zł poprzez wyprowadzenie go za pomocą fikcyjnych spółek

— § 7 — przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa
— § 8 — klauzula bezkarności.

Działanie na szkodę wierzycieli — art. 302 k.k.

Przepis określa odpowiedzialność za faworyzowanie wierzycieli, polegające na zaspokajaniu roszczeń niektórych z nich ze szkodą dla pozostałych.

Jego podmiotem może być tylko dłużnik co najmniej trzech wierzycieli.

Spłacanie może się odbywać w formie świadczeń pieniężnych lub odstąpienia części majątku.

— § 2 — przekupstwo wierzyciela lub wierzycieli — polega na udzieleniu wierzycielowi przez dłużnika lub inną osobę działającą na jego rzecz, korzyści majątkowej lub jej obietnicy w zamian za działanie na szkodę innych wierzycieli. Przekupstwa wierzyciela może się dopuścić dłużnik i każda osoba działająca na jego prośbę. Przestępstwo jest dokonane z chwilą udzielenia korzyści lub jej obietnicy. Nie jest konieczne, by przekupywany wierzyciel podjął jakiekolwiek działania na szkodę innych wierzycieli

Przedsiębiorca obiecał spłatę długu i dodatkowo 10% jego wartości, w zamian za wstrzymanie przez kontrahenta dostaw dwóm innym spółkom, z którymi konkuruje.

— § 3 — sprzedajność wierzyciela — polega na przyjęciu od dłużnika lub innej działającej na jego rzecz osoby korzyści albo żądania korzyści w zamian za działanie na szkodę innych wierzycieli. Sprawcą może być jedynie wierzyciel

Sytuacja jak wyżej z tym, że to wierzyciel zażądał korzyści.

Udaremnianie lub utrudnianie przetargów publicznych — art. 305 k.k.

— § 1 — polega na udaremnianiu lub utrudnianiu przetargu publicznego albo wchodzeniu w porozumienie z inną osobą, przez co sprawca działa na szkodę właściciela mienia, albo osoby, bądź instytucji, na rzecz której przetarg jest organizowany. Do dokonania przestępstwa nie jest potrzebne osiągnięcie przez sprawcę zamierzonego celu w postaci osiągnięcia korzyści majątkowej. Podmiotem przestępstwa może być każdy

Przewodnicząca komisji przetargowej, za kwotę 10% wartości przetargu, w porozumieniu z przedstawicielem biorącej w nim udział spółki XYZ, zapewniła wygranie go przez spółkę, mimo iż dwie pozostałe spółki, zapewniały jako oferenci, warunki korzystniejsze.

Inne przepisy

— art. 271 § 3 k.k. (poświadczenie nieprawdy)
— § 3 — kwalifikowany — działanie w celu osiągnięcia korzyści²¹

Radca prawny, za korzyść osobistą w postaci usługi erotycznej, wystawił fałszywy dokument, mający świadczyć o tym, że przedsiębiorca A.B. przebywał u niego w domku myśliwskim w ciągu dwóch letnich miesięcy (dla przedsiębiorcy było to alibi w toczącym się postępowaniu karnym, związanym z defraudacją majątku spółki)

— art. 311 k.k. (rozpowszechnianie fałszywych informacji)

Sprawca rozpowszechnia nieprawdziwe informacje lub przemilcza informacje o stanie majątkowym oferenta. Informacje te muszą mieć istotne znaczenie dla nabycia, zbycia papierów wartościowych, podwyższenia albo obniżenia wkładu. Przedmiotem czynności jest dokumentacja związana z obrotem papierami. Sprawcą przestępstwa może być każdy.

Przedsiębiorca zataił informacje z kontroli, dotyczące bezpieczeństwa jego produktów, w wyniku czego cena akcji nie uległa zmianie (groził jej duży spadek);

— ustawa z 29 stycznia 2004 r. — Prawo zamówień publicznych²²

Raporty organizacji badających zjawisko korupcji w Polsce wykazały, że szczególnie narażone na nieprawidłowości są procedury dotyczące zamówień publicznych. Ustawa ma na celu zapewnienie prawidłowości przeprowadzania przetargów publicznych oraz właściwego gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu państwa. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia jej przepisów została określona w dziale VII, w art. 200–201.

— ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne

Zawiera regulacje zapobiegające możliwości wykorzystania funkcji publicznych do realizacji interesów osobistych bądź grupowych, związanych np. z zatrudnieniem osoby zajmującej kierownicze stanowisko państwowe w spółce handlowej49. Ustawodawca, wprowadzając ograniczenie zatrudnienia i prowadzenia działalności przez osoby wymienione w art. 2 ustawy, miał na celu wyeliminowanie kolizji interesów w przypadku równoczesnego pełnienia funkcji publicznych i uzyskiwania korzyści materialnych w związku z zatrudnieniem w sektorze gospodarczym.

— Nieuczciwy lobbing

Lobbing jest sposobem reprezentacji oraz promocji interesów różnych grup społecznych. Jego istotę stanowi wpływanie, w ramach określonego porządku prawnego, na decyzje podejmowane przez organy władzy publicznej.

Kwestie lobbingu reguluje w Polsce ustawa²³. Działalnością lobbingową jest każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi, zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa. Zawodową działalnością lobbingową jest natomiast zarobkowa działalność lobbingowa, prowadzona na rzecz osób trzecich, w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób. Działalność ta może być wykonywana przez przedsiębiorcę albo przez osobę fizyczną na podstawie umowy cywilnoprawnej.

1 Ustawa z 6 czerwca 1997 r. (DzU nr 88, poz. 553 ze zm.).
2 Wyrok SN z 8 listopada 1974 r., Rw 522/74, OSNPG 1975, nr 2, poz. 20.
3 Wyrok SN z 20 listopada 1980 r., II KR 354/80, OSNPG 1981, nr 6, poz. 61.
4 Typy uprzywilejowane wymienionych przestępstw szczegółowo omówiono w rozdziale .Okoliczności łagodzące i wypadki mniejszej wagi w przypadku korupcji
5 Typy kwalifikowane wymienionych przestępstw szczegółowo omówiono w rozdziale Okoliczności zaostrzające odpowiedzialność w przypadku korupcji.
6 Postanowienie SN z 3 grudnia 2002 r., II KKN 208/01, OSNKW 2003, nr 3–4, poz. 37.
7 Wyrok SN z 7 listopada 1994 r., WR 186/94, OSNKW 1995, nr 3–4, poz. 20.
8 M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Komentarz do kodeksu karnego, Oficyna 2010.
9 Wyrok SN z 2 marca 1972 r., II KR 4/71, OSNPG 1972, nr 2, poz. 156.
10 Postanowienie SN z 20 października 2005 r., II KK 184/05, OSNKW 2005, nr 12, poz. 120., oraz wyrok z 29 lutego 984 r., Rw 53/84, OSNKW 1984, nr 9–10, poz. 94.
11 M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Komentarz …, wyd. cyt.
12 M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Komentarz…, wyd. cyt.
13 Uchwała SN z 21 czerwca 1995 r., I KZP 22/95, OSNKW 1995, nr 9–10, poz. 58.
14 Komentarz do Kodeksu Karnego, red. A. Wąsek, t. 2, CH BECK, Warszawa 2006.
15 Niedopuszczalna czynność preferencyjna — bezprawne, nieuczciwe lub nierzetelne zachowanie stanowiące korzyść dla innego podmiotu kosztem przedsiębiorstwa, reprezentowanego przez menedżera, np. zbycie mienia lub przedsiębiorstwa po rażąco niskiej cenie oraz bezprawne uprzywilejowanie oferenta w związku z realizacją zamówień publicznych.
16 DzU z 2010 r., nr 127, poz. 857 ze zm.
17 Nieuczciwe zachowanie polega na łamaniu reguł dyscypliny sportowej lub norm moralnych. Nieuczciwym zachowaniem jest nie tylko zachowanie sprzeczne z regułami dyscypliny sportu, ale także z obowiązującymi zasadami współzawodnictwa w sporcie (z zasadą dążenia do najlepszego wyniku sportowego), a także z ogólnymi zasadami etyki.
18 R. Typa, Zwalczanie przestępczości gospodarczej, Przestępczość gospodarcza — problemy współpracy międzynarodowej, red. H. Machińska, s. 29–32,Warszawa 2008.
19 Patrz: definicja prania pieniędzy w III Dyrektywie UE (DzU L 309 z 25 listopada 2005). W polskim systemie prawnym odpowiadają jej zapisy art. 299 k.k. oraz art. 2 ust. 9 ustawy z 16 listopada 2000.
20 Art. 2 pkt 1 ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (DzU z 2010 r., nr 46, poz. 276 ze zm.).
21 SN w wyroku z 13 sierpnia 1976 r., IV KR 148/76, OSNPG 1976, nr 11, poz. 104.
22 DzU z 2004 r., nr 19, poz. 177 ze zm.
23 Ustawa z 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (DzU nr 169, poz. 1414 ze zm.).

Tekst stanowi fragment publikacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego Poradnik antykorupcyjny dla przedsiębiorców. Przedsiębiorca  w środowisku zagrożeń korupcyjnych, Warszawa, maj 2011

Zobacz również serwis: Sprawy karne