Merytoryczna kontrola aktu oskarżenia

Na czym polega kontrola uprzednia?

Zasady kontroli uprzedniej wyraża głównie art. 339 p. 3 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, gdy zachodzi potrzeba innego (niż rozpoznanie wniosku o stosowanie środków zabezpieczających, rozpoznanie wniosku o skazanie bez rozprawy oraz wydania postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania) rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia, a zwłaszcza:

1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,

2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego

5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,

6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,

7)  wydania wyroku nakazowego.

Z powyższych punktów uprawnienia sądu w ramach uprzedniej kontroli merytorycznej zawierają się w pkt. 1-2, 4 oraz pkt. 7.

Które decyzje są wyrazem merytorycznej uprzedniej kontroli aktu oskarżenia?

Reasumując powyższe rozważania, wyrazem merytorycznej uprzedniej kontroli aktu oskarżenia są posiedzenia sądu rozpatrujące czy wydać postanowienia o:

1) umorzeniu postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2-11,

2) umorzeniu postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia,

3) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,

Elementem kontroli merytorycznej jest również decyzja Prezesa o skierowaniu sprawy na posiedzenie celem wydania wyroku nakazowego (czyli de facto decyzja o prowadzeniu sprawy w jednym z szczególnych trybów procesu karnego – trybie nakazowym).

Na wskazane postanowienia sądu (z wyjątkiem tej o skierowaniu sprawy na posiedzenie celem wydania wyroku nakazowego czyli pkt. 7) przysługuje zażalenie stronom postępowania.

Zobacz serwis: Sprawy karne

Na czym polega kontrola merytoryczna następcza?

Merytoryczna kontrola następcza następuje na podstawie art. 397 KPK i polega na tym, iż jeżeli sąd w toku procesu (a więc już po odczytaniu aktu oskarżenia) dostrzeże istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie, to sąd może przerwać albo odroczyć rozprawę zakreślając oskarżycielowi publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie dostrzeżonych braków. W przedmiotowym postanowieniu sąd wyraźnie określa jakie czynności mają być dokonane.

Należy dodać, iż sąd nie może dokonać wskazanej czynności, jeżeli przeszkody które dostrzegł są możliwe do usunięcia w trybie art. 396 (czyli przy skorzystaniu z tzw. pomocy prawnej)

Istotą i kluczowym elementem omawianej decyzji jest to, że oskarżyciel musi dokonać czynności wskazanych przez sąd, bo jeśli to nie nastąpi to sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

Prokurator dostaje zadania od Sądu aby zebrał księgi rachunkowe i dokumenty podatkowe w celu wykazania, że firma która zaciągała zobowiązania była wówczas potwornie zadłużona. Tezę że tak było stawia Prokuratura. Brak przedstawienia przez Prokuraturę tych dokumentów oznacza interpretacje wątpliwości na korzyść oskarżonego tj. uznanie iż nie był on zadłużony lub nie był zadłużony ponad miarę (to już zależnie od okoliczności sprawy).

Nie wolno mylić art. 397 z instytucją in dubio pro reo

Zobacz: Prawnicze paremie łacińskie

Art. 397 KPK ustanawia dla oskarżyciela swoistą sankcję za nieprzedstawienie żądanych przez sąd dowodów. Jest nią interpretacja wątpliwości wynikających z nieprzeprowadzenia dowodów na korzyść oskarżonego. W tym miejscu wymaga podkreślenia, że chodzi właśnie tylko o te wątpliwości, a nie wątpliwości odnoszące się do innych aspektów sprawy, czy ogólnie wątpliwości istniejących w danej sprawie.  Należy podkreślić, iż nawet zastosowanie przez sąd art. 397 nie musi oznaczać wydanie wyroku uniewinniającego.

Z kolei instytucja in dubio pro reo stanowi, iż jeżeli w sprawie pojawią się istotne wątpliwości, których nie da się usunąć, należy je rozstrzygać na korzyść oskarżonego. Jest to instytucja o szerszym zastosowaniu niż sankcja dla oskarżyciela z art. 397.

Wyrok Sądu jako weryfikacja aktu oskarżenia

Na koniec przedmiotowych rozważań, należy dodać iż również sam wyrok wydawany przez sąd jest w istocie weryfikacją merytoryczną aktu oskarżenia. Chodzi o to, że sąd może go uwzględnić w całości (skazując oskarżonego), uwzględnić tylko częściowo (np. skazując tylko za 1 z 2 czynów zarzucanych oskarżonemu), uwzględnić akt oskarżenia z dokonaniem pewnych zmian (np. co do kwalifikacji prawnej skazania lub opisu czynu oskarżonego) lub też w ogóle nie uwzględnić (uniewinniając oskarżonego od wszystkich przedstawionych mu zarzutów).

Zobacz serwis: Oskarżony