Jak uzyskać status osoby samotnie wychowującej dziecko? Ważny jest ten jeden warunek formalny

• Statusu osoby samotnie wychowującej dziecko
• Status osoby rozwiedzionej nabywa się poprzez prawomocne orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa
• Zamknięty katalog osób uznanych przez ustawodawcę za osobę samotnie wychowującą dziecko

Prawo do preferencyjnego rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dzieci jest uzależnione od spełnienia warunków określonych przez ustawodawcę. Jednym z podstawowych jest status prawny. Przekonała się o tym pewna podatniczka, która skierowała wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

Statusu osoby samotnie wychowującej dziecko

Organ skarbowy przypomniał, że w przypadku osób samotnie wychowujących dzieci podatek może być określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Ale konieczne jest przy tym posiadanie odpowiedniego statusu. Z przepisów wynika bowiem, że ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących dzieci od spełnienia łącznie następujących warunków:

• posiadania przez rodzica lub opiekuna prawnego statusu osoby samotnie wychowującej dziecko;

• wychowywania przez rodzica lub opiekuna prawnego samotnie w roku podatkowym dziecka;

• nieuzyskiwania przez rodzica lub opiekuna prawnego i dziecko przychodów/dochodów, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem najmu prywatnego;

• niepodlegania przez rodzica lub opiekuna prawnego i dziecko opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych;

• nieuzyskiwania przez pełnoletnie dziecko przychodów/dochodów w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej (z wyjątkiem przewidzianym ustawą).

Z przepisów tych wynika, że do skorzystania z tej preferencji, niewystarczające jest samotne troszczenie się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka bez udziału innej osoby, tj. w szczególności ojca lub matki dziecka – równie istotne jest legitymowanie się określonym stanem cywilnym. Przepisy art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wymieniają enumeratywnie osoby, którym przysługuje status osób samotnie wychowujących dzieci, odwołując się do statusu cywilnoprawnego osoby wychowującej dzieci (np. panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik).

Status osoby rozwiedzionej nabywa się poprzez prawomocne orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa

W przypadku osób, których związek małżeński został rozwiązany poprzez orzeczenie rozwodu, należy uznać, że status osoby rozwiedzionej nabywa się dopiero poprzez prawomocne orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa. W związku z tym, uzyskanie w danym roku podatkowym jedynie nieprawomocnego orzeczenia o rozwodzie, nie pozwala na uznanie danej osoby za samotnie wychowującą dziecko. W doktrynie i w praktyce przeważa stanowisko, zgodnie z którym decydujące znaczenie ma tutaj kryterium formalne, jakim jest prawomocne orzeczenie sądu.

Oprócz legitymowania się określonym stanem cywilnym, osoba chcąca skorzystać z tej preferencji musi faktycznie wychowywać dzieci samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców. Jest to więc taka osoba, która stale troszczy się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka, bez udziału (wsparcia) drugiej osoby. Jednakże nadmienić należy, że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dziecko. Wystarczające jest zatem, aby taki stan zaistniał w ciągu roku.

Zamknięty katalog osób uznanych przez ustawodawcę za osobę samotnie wychowującą dziecko

W przedmiotowej sprawie, jak uznał Dyrektor KIS: "nie została spełniona przesłanka pozwalająca na uznanie Pani za osobę samotnie wychowującą dziecko, tj. nie należy Pani do jednej z kategorii osób wymienionych w powołanym powyżej przepisie (nie jest Pani panną, wdową, rozwódką albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności), stanowiącym zamknięty katalog osób uznanych przez ustawodawcę za osobę samotnie wychowującą dziecko. Jak sama Pani poinformowała we wniosku oraz jego uzupełnieniu – Pani wyrok rozwodowy nie jest prawomocny".

Biorąc zatem pod uwagę, że w ubiegłym roku podatniczka nie była panną, wdową, rozwódką, ani osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, ani też osobą pozostającą w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, to nie można jej przypisać statusu „osoby samotnie wychowującej dzieci”, ponieważ podatniczka nie należy do jednej z kategorii osób wymienionych w zamkniętym katalogu ustanowionym przez ustawodawcę w przywołanym wyżej przepisie art. 6 ust. 4c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.