Niezdolność natury psychicznej - „unieważnienie małżeństwa”

Jest to tytuł przesłanki procesowej, którego udowodnienie umożliwia otrzymanie orzeczenia o nieważności małżeństwa. Kan. 1095 p. 3. KPK  określa: nieprawidłowości w postępowaniu pozwanego, czego przedmiotem był problem prawny polegający na niemożności lub niezdolności emocjonalnej w zbudowaniu autentycznej wspólnoty życia małżeńskiego – dotyczy braku pogłębiania relacji uczuciowych wobec strony z powodu natury psychicznej lub braku chęci w wypełnianiu wspólnych obowiązków, związanych z zawarciem sakramentu małżeństwa .          

Obowiązki małżeńskie dotyczące sfery emocjonalnej w swojej celowości postępowania, powinny być skierowane na dobro wspólne małżonków.   

Niezdolność psychiczna do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich w wielu przypadkach objawia się dopiero po ślubie, ponieważ strony zamieszkają razem i są ze sobą , dzielą codzienne obowiązki itd. Stąd w procesach z tytułu niezdolności psychicznej bada się, w wyniku formalizmu procesowego, w większości fakty poślubne, a potem przekazuje się sprawę biegłemu sądowemu - psychiatrze lub psychologowi, który wydaje opinię o zaistnieniu niezdolności.   

Zobacz też: Nieważność małżeństwa kościelnego

Zgodnie ze stanowiskiem doktryny kanonistycznej „ małżeństwo to głęboka wspólnota życia i miłości powstała z aktu osobowego, przez który małżonkowie się sobie nawzajem oddają i przyjmują, świadczą sobie pomoc i posługę w zrozumieniu i miłości. Zespalają się w działaniu, troszczą się o wzajemne dobro, doświadczają jedności oraz osiągają coraz pełniejsze zjednoczenie” ( Ius Matrymoniale , 12 (85) 2007, s. 169.)

Kłóci się z taką miłością egoizm, szukanie siebie, tendencje do panowania i rządzenia, agresja wobec partnera. W świetle orzecznictwa kościelnego małżeństwo wymaga zdolności do oddania się drugiej osobie, zarówno w sferze fizycznej, jak i duchowej, przy zachowaniu autonomii i godności osób oraz zdolności do przezwyciężania własnego egoizmu i do dostrzegania własnych niedostatków; krótko mówiąc; zdolności do wyjścia poza swój własny świat. Podkreślić przy tym trzeba wyłączność wspólnoty małżeńskiej, co oznacza oddanie się bez reszty i ofiarne współdziałanie dla wzajemnego dobra. Tego wszystkiego małżonkowie mają prawo wzajemnie oczekiwać od siebie.

Osoba wyrażająca zgodę powinna być zdolna do jej wyrażenia, a więc winna rozumieć znaczenie przysięgi małżeńskiej być zdolną do podjęcia obowiązków wynikających z tej przysięgi.

Zgoda małżeńska, to wzajemna aprobata powstającego związku, to dobrowolne dawanie i przyjmowanie konkretnych uprawnień i zobowiązań. Takie działanie tworzy wspólnotę życia, polegającą na wzajemnym, realizowaniu przymiotów małżeńskich : jedności, nierozerwalności i dobra potomstwa, dobra małżonków.           

Przez niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, wynikających z przyczyn natury psychicznej, rozumie się niezdolność do zrealizowania przedmiotu zgody małżeńskiej.

Zobacz serwis: Rozwód kościelny