Wiek jako przyczyna nieważności kościelnego małżeństwa

Bardzo często spotykam się z zapytaniem, a nawet z próbą „przekonania”, iż skoro przynajmniej jedna ze stron zawierających małżeństwo była „młoda” (przy tym nie chodzi nawet o fakt, iż była małoletnia), to węzeł małżeński na pewno jest nieważny. Tymczasem ów „młody” wiek (pojawia się pytanie: co on oznacza) nie jest równoznaczny z nieważnie zawartym związkiem.

Pierwszym koronnym argumentem jest przytoczenie stronie (stronom) przeszkody wieku. Wg niej, gdy związek zawarty zostaje przez mężczyznę, który nie ukończył szesnastego roku życia (!), albo kobietę, która nie ukończyła czternastego roku życia (!) wówczas jest on nieważny (kan.  1083 §1 KPK). Innymi słowy oznacza to, iż po ukończeniu przez mężczyznę jak i kobietę przepisanego wieku małżeństwo jak najbardziej może być ważne. Dodajmy, iż w polskich realiach co prawda rzadko zdarza się zawiązanie węzła przez osoby tak młode; to jednak może to być już zasadniczym argumentem, po pierwsze, co oznacza wg kościelnego prawa małżeńskiego młody wiek, a po drugie, iż argument o „młodym” wieku wypowiedzianym przez stronę (strony) celem rozpoczęcia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa nie zawsze jest do podtrzymania.

Dla pełnego obrazu tejże przeszkody warto tylko dodać, iż poszczególne Konferencje Biskupów mają prawo do podwyższenia tego wieku (kan. 1083 §2 KPK), biorąc pod uwagę warunki dojrzewania w poszczególnych krajach; ale wówczas to podwyższenie dotyczy nie sfery prawnej a tylko moralnej, czyli: w przypadku zawarcia związku przed określonym wiekiem przez Konferencję, ale po ukończeniu wieku ustalonego w KPK – zawarte małżeństwo jest ważne, ale niegodziwe. Z tym związana jest jeszcze jedna kwestia, a mianowicie wyrażenie zgody przez rodziców strony małoletniej w przypadku woli zawarcia przez nią małżeństwa (kan. 1071 §1 pkt. 6 KPK).

Polecamy serwis: Rozwód kościelny

Pojawia się zatem podstawowe pytanie: czy rzeczywiście wiek nie ma żadnego wpływu na ważność zawartego małżeństwa? Oczywiście, taki wpływ może mieć, choć niekoniecznie; gdy ma, to wchodzimy wówczas w materię wad zgody małżeńskiej, czyli w takie tytuły jak: poważny brak rozeznania oceniającego, co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (kan. 1095, nr 2 KPK) jak i niezdolności natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich (kan. 1095, nr 3 KPK). Oba tytuły wiążą się z niedojrzałością, rozpatrywaną na płaszczyźnie psychicznej, przy czym w pierwszym przypadku owa niedojrzałość bardziej związana jest z wiekiem, przy drugim tytule wynika z osobowości, a zatem może zostać zdiagnozowana nawet po stronie osoby, która już dawno powinna osiągnąć psychiczną dojrzałość, innymi słowy, mówąc kolokwialnie, która dawno już ma już „swoje lata”. Oczywiście przy jej zdiagnozowaniu pomocą służą biegli, dlatego temat ten poruszam tylko w jego aspekcie prawnym.