Zrzeczenie się dziedziczenia

Umowa ta musi być zawarta za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego i jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (żadna inna forma nie jest dopuszczalna).

Do zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia dochodzi pomiędzy przyszłym spadkodawcą, a osobą należącą do kręgu jego spadkobierców ustawowych. Należy jednak pamiętać, iż zrzec się dziedziczenia nie może gmina i Skarb Państwa, ponieważ, jako spadkobiercy powołani do spadku w ostatniej kolejności, nabywają spadek niezależnie od swojej woli.

Umowa ta nie ma charakteru osobistego, a więc może być zawarta także przez pełnomocnika, przy czym konieczne będzie udzielenie pełnomocnictwa szczególnego. W imieniu spadkobiercy małoletniego natomiast umowę taką może zawrzeć jego przedstawiciel ustawowy po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego.

Przedmiotem umowy zrzeczenia się jest prawo do dziedziczenia z ustawy. W doktrynie ukształtował się pogląd, iż istnienie możliwość ograniczenia zrzeczenia się dziedziczenia do ułamkowej części spadku (lub udziału w spadku), mającego przypaść zrzekającemu się na podstawie dziedziczenia ustawowego, jak również zrzeczenie się jedynie prawa do zachowku.

Należy przy tym pamiętać, iż skutki prawne zrzeczenia się dziedziczenia nie rozciągają się na dziedziczenie testamentowe. W związku z powyższym, spadkobierca ustawowy, który zrzekł się przez umowę z przyszłym spadkodawcą dziedziczenia po nim, może dziedziczyć po tym spadkodawcy na podstawie sporządzonego przez niego testamentu (uchwała SN z dnia 15 maja 1972 r., III CZP 26/72, OSNC 1972, nr 11, poz. 197), może też otrzymać zapis.

Zobacz również: Testament - vademecum

Skutki prawne umowy zrzeczenia się dziedziczenia następują dopiero z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci osoby, po której następuje zrzeczenie się dziedziczenia.

Głównym skutkiem prawnym zrzeczenia się dziedziczenia jest wyłączenie zrzekającego się od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1049 § 2 k.c.), co oznacza, że nie będzie dziedziczył po zmarłym z ustawy, jak też nie otrzyma po nim zachowku, czy też innych korzyści przypadających mu z mocy ustawy.

Należy przy tym pamiętać, iż w braku odmiennych ustaleń, umowa zrzeczenia się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się (art. 1049 § 1 k.c.). Zasada ta nie znajdzie jednak zastosowania w przypadku, gdy zstępni zrzekającego się nie dziedziczyliby w jego miejsce, tj. przy dziedziczeniu ustawowym nie wstępowaliby w jego prawa (np. w przypadku gdy zrzekającymi się są rodzice spadkodawcy).