Intercyza a dziedziczenie – co warto wiedzieć?

Intercyza – co to?

Intercyza jest umową, za pomocą której ustala się stosunki majątkowe w małżeństwie.

W potocznym rozumieniu oznacza po prostu umowne ustalenie rozdzielności między małżonkami przed ślubem.

Intercyza po ślubie (w trakcie małżeństwa)

Czy możliwa jest również intercyza po ślubie? Tak. Warto też pamiętać, iż małżonkowie za pomocą umowy małżeńskiej majątkowej mogą poza wspomnianą rozdzielnością majątkową zdecydować się na rozszerzenie czy ograniczenie wspólności majątkowej, a także na rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Kodeks rodzinny i opiekuńczy określa przedmioty i prawa, o które nie można rozszerzyć wspólności majątkowej.

Intercyza – w jakiej formie?

Intercyzę sporządza się w formie aktu notarialnego. Można ją później zmienić lub rozwiązać.

Intercyza – jak działa?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Wspólność ustawowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to majątek wspólny. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jakie zaś przedmioty należą do majątku osobistego każdego z małżonków? Są to:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Ważne! W przypadku umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków zachowa zarówno majątek nabyty przed zawarciem intercyzy, jak i majątek nabyty później.

Przedstawmy to na uproszczonym przykładzie, pamiętając, iż w rzeczywistości sytuacja majątkowa małżonków może być bardziej skomplikowana.

Przykład
Przed ślubem została zawarta intercyza. Przyszli małżonkowie zdecydowali się na ustrój rozdzielności majątkowej. Z tego powodu po zawarciu małżeństwa wynagrodzenie każdego z małżonków stanowi jego majątek osobisty. Gdyby nie została podpisana taka umowa, to wynagrodzenia wchodziłyby w skład majątku wspólnego. Małżonkowie będą również mieli udziały ułamkowe w tych przedmiotach, które postanowili nabyć wspólnie.

Nie oznacza to jednak, iż mąż i żona są wyłączeni od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny. Pomimo istnienia intercyzy można wystąpić o alimenty czy o wypłatę wynagrodzenia do rąk drugiego z małżonków.

Intercyza – jak wpływa na dziedziczenie?

Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wpływa na prawo do dziedziczenia.

Należy pamiętać, iż w pierwszej kolejności brany jest pod uwagę ważny testament sporządzony przez spadkodawcę. Jeżeli takiego nie ma, to wówczas dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Zgodnie bowiem z Kodeksem cywilnym dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Część przypadająca małżonkowi nie może jednak być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Zasad tych nie zmienia fakt ustanowienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej.

Inna może być jednak wielkość dziedziczonego przez małżonka czy dziecko majątku.

Przykład
Małżonkowie zdecydowali się na ustrój rozdzielności majątkowej. Ze względu na różne zarobki zgromadzone przez nich majątki przedstawiają inną wartość. W przypadku wspólności majątkowej do spadku po zmarłym wchodziłaby połowa majątku wspólnego.

Intercyza a dziedziczenie dzieci z poprzedniego małżeństwa

Powyższe regulacje dotyczą również dzieci z poprzedniego małżeństwa. Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie wyłącza takiego dziecka od dziedziczenia po rodzicu. Jak już wspomniano intercyza może mieć jednak wpływ na wielkość spadku.

Intercyza z wyrównaniem dorobków

W przypadku rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków po ustaniu rozdzielności małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków.

Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej.

Co się dzieje w przypadku śmierci małżonka? W takiej sytuacji wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.