Jak zapobiec wydaleniu nielegalnie pracującego cudzoziemca?

Decyzja o wydaleniu z kraju …

Ustalenie w toku kontroli przeprowadzonej przez powołany do tego organ, którym najczęściej jest Państwowa Inspekcja Pracy, Straż Graniczna czy Policja, że cudzoziemiec wykonuje w Polsce pracę nielegalnie, a więc bez wymaganego zezwolenia na pracę, albo z zezwoleniem na pracę, jednak bez wymaganej wizy z prawem do pracy lub innego tytułu uprawniającego do legalnego pobytu i wykonywania pracy w Polsce (np. zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony), skutkuje nałożeniem na takiego cudzoziemca oraz pracodawcę korzystającego z jego pracy rozmaitych sankcji.

Zobacz: Jakie są przesłanki nieważności decyzji administracyjnej?

Najbardziej dotkliwą z nich, zarówno dla nielegalnie zatrudnionego cudzoziemca, jak i dla zatrudniającego go w Polsce pracodawcy, szczególnie jeśli chodzi o wykwalifikowany personel, jest decyzja o wydaleniu cudzoziemca z terytorium Polski, wydawana obligatoryjnie, na podstawie przepisów art. 88 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce ujawnienia faktu nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca. Decyzja taka jest wydawana przez wojewodę z urzędu lub na wniosek organu, który stwierdził naruszenie (m.in. organu Straży Granicznej, Policji lub Służby Celnej).

Zobacz: Pozwolenie na pracę dla cudzoziemca

… i zakaz wjazdu

Wydanie i uprawomocnienie się decyzji o wydaleniu powoduje z mocy prawa unieważnienie wizy krajowej, cofnięcie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zezwolenia na pracę cudzoziemca, jeżeli takie posiadał. Oznacza także dla cudzoziemca obowiązek opuszczenia terytorium Polski w wyznaczonym w decyzji terminie, nie dłuższym niż 14 dni od jej wydania, oraz zakaz ponownego wjazdu na terytorium Polski (w tym wyłączenie możliwości uzyskania zezwolenia na pracę, zamieszkanie czy wizy krajowej) przez okres 3 lat od daty wykonania decyzji o wydaleniu.

Legalizacja w trakcie postępowania

Nawet jednak w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca w Polsce i skierowania przez uprawniony organ wniosku do wojewody o jego wydalenie, wydanie przez wojewodę decyzji o wydaleniu nie będzie dopuszczalne lub będzie mogło być skutecznie zaskarżone w trybie odwołania do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, jeśli do dnia wydania takiej decyzji praca cudzoziemca zostanie zalegalizowana poprzez uzyskanie brakujących zezwoleń czy wizy.

W orzecznictwie powszechnie akceptowany jest bowiem pogląd (wyprowadzany niekiedy z zasady prawdy obiektywnej, sformułowanej na podstawie przepisów art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego), że organ administracji wydający decyzję ma obowiązek wziąć pod uwagę stan faktyczny i prawny sprawy istniejący w dacie jej wydania, nie zaś w chwili formalnego wszczęcia postępowania czy też jeszcze przed jego wszczęciem (por. m.in. wyrok NSA z 25 lipca 2007 r., II OSK 1424/2006, wyrok NSA z 4 października 2000 r., V SA 283/2000, wyrok WSA z 16 kwietnia 2010 r., II SA/Kr 541/09). Podobny pogląd wyrażany jest w doktrynie (por. A. Wróbel [w:] M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Kraków 2005, str. 617; B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2006, str. 601-602).

Zobacz: Zatrudnienie cudzoziemca

Na gruncie powyższego stanowiska, w sprawach, w których uprawniony organ kontroli stwierdził nielegalne zatrudnienie cudzoziemca, w związku z czym skierował do wojewody wniosek o wydalenie, późniejsza legalizacja zatrudnienia cudzoziemca dokonana przed wydaniem decyzji winna zatem skutkować odmową wydania decyzji o wydaleniu w związku z brakiem podstaw faktycznych i prawnych do wydalenia.

Warto zauważyć, że od momentu zawiadomienia pracodawcy o planowanej kontroli (a jeśli tego zawiadomienia nie było – od momentu stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca i sporządzenia w związku z tym protokołu oraz wyczerpania trybu wnoszenia do niego zastrzeżeń czy innych form odwołania) do dnia skierowania przez organ kontroli stosownego wniosku do wojewody, a następnie do dnia wydania decyzji przez wojewodę, upływa zwykle kilka miesięcy. Okres taki w praktyce pozwala nie tylko zakończyć procedurę uzyskania wymaganego zezwolenia na pracę, wizy czy zezwolenia na zamieszkanie (zwłaszcza jeśli stosowne wnioski zostały złożone przez pracodawcę czy pracownika jeszcze przed wszczęciem kontroli), ale także przygotować stosowne wnioski wraz z załącznikami i pozyskać niezbędne dokumenty.

Należy jednak podkreślić, że wyłączenie w powyższych sytuacjach podstaw do wydania decyzji o wydaleniu cudzoziemca nie wyklucza możliwości ukarania pracownika czy pracodawcy grzywną, dla której wymierzenia bierze się pod uwagę stan faktyczny istniejący w chwili stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia.

Autorka: Magdalena Świtajska, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy