Czym jest odpowiedzialność odszkodowawcza?

W obecnych czasach coraz częściej słyszymy o tzw. „sprawach odszkodowawczych”. Co w praktyce oznacza to pojęcie? Dlaczego w sprawach tych mogą pojawiać się trudności w ustaleniu zakresu odpowiedzialności poszczególnych podmiotów, tzn. za co właściwie odpowiada podmiot zobowiązany do zapłaty odszkodowania? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszej publikacji.

Odpowiedzialność za normalne następstwa

Ustawodawca w dominującej części regulacji dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej, wskazuje, że sprawca ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania. Poniżej wyjaśnione zostanie zatem co tak naprawdę oznacza termin „normalne następstwa”.

Analizując tę kwestię, należy przede wszystkim wskazać, że zgodnie z art. 361 Kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Należy przy tym podkreślić, że stwierdzenie „zobowiązany do odszkodowania” nie jest tożsame ze sprawcą szkody. Może się zdarzyć, że będą to dwie różne osoby (np. rodzic i dziecko, czy pracodawca i pracownik). Aby właściwie zidentyfikować ten podmiot, trzeba każdorazowo odnieść się do poszczególnych regulacji dotyczących odpowiedzialności (np. odpowiedzialność rodziców za dzieci, odpowiedzialność producenta za produkt niebezpieczny, czy wręcz odpowiedzialność za zdarzenia niezwiązane z działalnością ludzką – tytułem przykładu może tu być działanie sił przyrody).

Ustalenie normalnych następstw działania lub zaniechania jest możliwe dzięki ustaleniu związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem danej osoby, a powstałym skutkiem w postaci szkody. Te ustalenia są konieczną przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej.

Szkoda i jej następstwa

Gdy zostanie już ustalone, że w wyniku określonych zdarzeń (np. prac budowlanych) nastąpiła szkoda (np. zniszczenie nieruchomości znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie prac) i wiadomo kto ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę, należy zastanowić się jakie następstwa tego działania lub zaniechania są uznawane za normalne.

W zasadzie przyjmuje się, że są to skutki, które zawsze lub z dużym prawdopodobieństwem wystąpią, gdy pojawi się określony łańcuch zdarzeń. Bardzo istotny jest sposób badania, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi zdarzeniami istnieją obiektywne powiązania. W szczególności wyjaśniamy, czy dana przyczyna (zdarzenie) była koniecznym warunkiem wystąpienia skutku, czyli czy bez niej skutek w ogóle by wystąpił. Następnie, rozważenia wymaga kwestia, czy wspomniane powiązania można traktować jako „normalne”, tzn. typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy, a więc niebędące rezultatem jakiegoś zupełnie wyjątkowego zbiegu okoliczności.

Zobacz: Pojęcie szkody