Ustalenie macierzyństwa chroni matki zastępcze

Ważne jest urodzenie a nie pokrewieństwo genetyczne.

W postępowaniu o ustalenie ojcostwa (czy też zaprzeczenie mu lub stwierdzenie bezskuteczności jego uznania) celem postępowania jest wykazanie, czy dane dziecko pochodzi od danego mężczyzny- czyli czy istnieje pomiędzy nimi zbieżność genetyczna (czy też grupy krwi- choć od tego już się odchodzi). Celem postępowanie o stwierdzenie (czy zaprzeczenie) macierzyństwa jest natomiast wykazanie, która kobieta dziecko urodziła, przy czym nie jest istotne czy jest matką genetyczną.

Matki zastępcze mogą dochodzić ustalenia macierzyństwa

Nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (z czerwca br.) wychodzi naprzeciw społecznemu problemowi macierzyństwa zastępczego- stając jednak po stronie matek zastępczych. Dla ustawodawcy ważniejsze jest bowiem to, która kobieta urodziła dziecko – zgodnie z definicją z art. 61(9) KRO- który stanowi, że „matką dziecka jest kobieta, która je urodziła” – a nie od kogo dziecko pochodzi (pod względem biologicznym).

W sytuacji, w której kobieta zdecyduje się (z różnych przyczyn) na umieszczenie swojego jajeczka w organizmie innej kobiety (macierzyństwo zastępcze)- to kobieta, która je urodziła jest matką dziecka i w sytuacji, w której nie zdecyduje się na adopcje (czy mniej formalne – a niezgodne z prawem) przekazanie dziecka- matka biologiczna nie może dochodzić ustalenia macierzyństwa). W sytuacji, w której do przekazania by doszło – „surogatka” mogła by dochodzić ustalenia macierzyństwa.

Nie tylko matki zastępcze

Powyższe przepisy nie mają zastosowania (rzecz jasna) tylko w ww. wymienionym przypadku. Dotyczą bowiem wszystkich sytuacji, w których w akcie urodzenia dziecka wpisana jest kobieta, która go nie urodziła. Może to wynikać z pomyłki (np. pracowników szpitala)- czyli zamiany dzieci, ale także z działań celowych (przestępczych) – np. porwania dziecka.

Kto może wystąpić z roszczeniem

W zależności od tego, czy mamy do czynienia z postępowaniem o zaprzeczenie macierzyństwa (a dopiero po jego zaprzeczeniu można domagać się ustalenia) czy ustaleniem, mamy różny krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa.

Do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa uprawnieni są:

• dziecko- przeciwko kobiecie wpisanej do aktu urodzenia (niezgodnie ze stanem faktycznym), a jeśli ona nie żyje- przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd rodzinny;
• matka – przeciwko kobiecie wpisanej do aktu urodzenia oraz przeciwko dziecku;
• kobieta wpisana w akcie urodzenia – przeciwko dziecku;
• mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia – przeciwko dziecku i tej kobiecie, a jeśli ona nie życie – przeciwko dziecku.