Rząd: Nowelizacja miała być przełomem w MOPS. Zmiany będą, ale nie te oczekiwane

W artykule omawiam "projekt ustawy o zmianie ustawy pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw" (nr UD315 w Wykazie prac legislacyjnych rządu, link do prezentacji projektu).

Jak czytamy w opisie: "Celem projektu ustawy jest wdrożenie pierwszego etapu reformy systemu pomocy społecznej, ukierunkowanego na zwiększenie dostępności i jakości usług społecznych, poprawę efektywności działań pomocowych oraz zapewnienie skuteczniejszych i lepiej skoordynowanych form wsparcia dla osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.
Projekt stanowi odpowiedź na liczne postulaty zgłaszane przez szereg lat przez stronę społeczną (w tym różne bezdomności, osoby w kryzysie zdrowia psychicznego, czy osoby opuszczające pieczę zastępczą)".

Nowelizacja jest efektem prac ekspertów - naprawa niedoskonałości systemu, a nie rewolucja

Powołano ich Zarządzeniem nr 24 Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 czerwca 2024 r. Ich zadaniem było znalezienie nieefektywności i luk w obecnym systemie pomocy społecznej. W ramach Zespołu zostały powołane grupy robocze, które zajęły się takimi obszarami jak system świadczeń, mieszkalnictwo, rozwój usług społecznych, wsparcie kadr w systemie pomocy społecznej, instytucje świadczące usługi całodobowe czy przepisy horyzontalne. Zespół nie zajmował się wprowadzaniem zmian o charakterze rewolucyjnym takimi jaki było np. świadczenie 500+ (spoza systemu pomocy społecznej). A zmieniła się polska rzeczywistość. Niewiele osób i instytucji przewidziało zmiany na rynku energii czy kosztów utrzymania mieszkań. Są to podstawowe problemy osób żyjących na granicy godnościowego minimum egzystencji.

Rodzinny wywiad środowisko po nowemu

Zapowiadana nowelizacja ustawy o pomocy społecznej ma charakter porządkujący, a interesująca dla klientów MOPS zmiana dotyczy np. rodzinnych wywiadów środowiskowych. Uciążliwy obowiązek ma zostać ograniczony poprzez wprowadzenie oświadczeń zamiast rodzinnego wywiadu środowiskowego przy kierowaniu do niektórych form wsparcia. Czyli zamiast przechodzić wywiad możliwe będzie przedstawienie w MOPS oświadczenie o sytuacji rodzinnej.

W nowelizacji nie ma zaszytych podwyżek starych świadczeń oraz wprowadzenia nowych

Osoby korzystające ze świadczeń z MOPS oczekują wprowadzenia nowych świadczeń (np. bardzo potrzebne są nowego typu dodatki rekompensujące wysokie czynsze mieszkań, opłaty za centralne ogrzewanie, opłaty za prąd).

Rząd zaznacza, że nowelizacja ta jest pierwszym etapem zmian systemu pomocy społecznej. Nowelizacja skupia się na bezdomności, osoba w kryzysie zdrowia psychicznego, czy osoba opuszczających pieczę zastępczą. To bardzo ważne zadania, ale głównym problemem świadczeń z MOPS są dzisiaj niskie wartościowo wsparcia dla osób, które nie są bezdomne i nie mają problemów ze zdrowiem psychicznym. Za to mają problem z kupnem butów, odzieży, jedzenia, pokryciem  kosztów mediów, leków. I potrzebują na to zasiłki albo świadczeń niepieniężnych

Tymczasem rząd skupia się na np. poprawie warunków organizacyjnych funkcjonowania systemu oraz konieczności zapewnienia skutecznego monitorowania jakości usług świadczonych na rzecz osób korzystających z pomocy społecznej. Istotnym elementem nowelizacji jest rozwój mieszkalnictwa wspomaganego, ale główne oczekiwanie ze strony pomocy społecznej i MOPS to pomoc osobom, które mają zapewnione mieszkanie, ale nie są w stanie ponosić kosztów życiowych (albo są na granicy możliwości ich ponoszenia).

Co rząd i Sejm zmienią w ustawie o pomocy społecznej?

W nowelizacji można wskazać np. takie punkty

1. Realizacja procesu deinstytucjonalizacji
2. Wdrożenie systemowej usługi mieszkalnictwa wspomaganego, w tym dla osób z różnymi niepełnosprawnościami
3. Poprawa funkcjonowania środowiskowych domów samopomocy
4. Kręgi wsparcia
5. Przeciwdziałanie i ochrona przed przemocą
6. System monitorowania sytuacji mieszkańców instytucji oraz odbiorców usług społecznych oraz prewencji i interwencji
7. Uregulowanie roli Rzecznika Praw Obywatelskich jako niezależnego organu monitorującego wdrażanie Konwencji
8. Spójne planowanie polityki społecznej, w tym ekonomii społecznej i solidarnej, na poziomie lokalnym
9. System monitorowania sytuacji osób z niepełnosprawnościami w Polsce.

Polecamy VAT 2025. Podatki część 2

Kalendarz 2026 [Kalendarz księgowego]

I kolejne punkty w nowelizacji:

• wzmocnienie, dookreślenie charakteru oraz zwiększenie stabilności realizacji mieszkalnictwa wspomaganego, tak, aby m.in. mogło ono stanowić realną alternatywę dla pobytu w instytucjach całodobowych,
• wprowadzenie do ustawy kluczowych dla właściwej realizacji usług społecznych definicji, w szczególności: deinstytucjonalizacji, streetworkingu, kręgów wsparcia, wraz z określeniem ich roli,
• uporządkowanie przepisów dotyczących tworzenia dokumentów strategicznych, w tym planów rozwoju usług społecznych i deinstytucjonalizacji,
• przepisy poprawiające sytuację pracowników pomocy społecznej, w zakresie wzmocnienia dostępu do superwizji czy szkoleń w zakresie ochrony osobistej,
• zapisy zwiększające bezpieczeństwo osób mieszkających w domach pomocy społecznych – m.in. poprzez poszerzenie zakresu kontroli przeprowadzanej przez wojewodów o obszar przestrzegania praw człowieka i jakości świadczonych usług,
  poszerzenie katalogu osób zobowiązanych do płatności za pobyt osób bliskich w domu pomocy społecznej o osoby, które zostały obdarowane nieruchomością w zamian za opiekę (m.in. umowa dożywocia),
• podstawy prawne dla stworzenia spójnego systemu wymiany niezbędnych informacji w zakresie pomocy społecznej, umożliwiających m.in. skuteczniejszą koordynację wsparcia pomiędzy podmiotami publicznymi, i ostatecznie lepiej dopasowane wsparcie dla odbiorców usług,
• uproszczenie wybranych procedur oraz likwidację barier w dostępie do świadczeń.

Rodzaje zasiłków w MOPS z ustawy o pomocy społecznej