Jak ustanowić separację w Kościele w ustnym procesie spornym?

Skoro omówiona została już procedura administracyjna w sprawach o ustanowienie separacji (zob. artykuł zatytułowany „Jak ustanowić separację w administracyjnym postępowaniu kanonicznym?”) poniżej przedstawię jeden z dwóch rodzajów kanonicznego postępowania sądowego w przedmiocie ustanowienia separacji, a mianowicie ustny proces sporny.

Prawodawca w kan. 1656 Kodeksu Prawa Kanonicznego (dalej k.p.k.) stanowi, iż dzięki ustnemu procesowi spornemu mogą być załatwione wszystkie sprawy nie wykluczone przez prawo, chyba że strona prosi o zastosowanie zwyczajnego procesu spornego. A zatem jest to jeden z podstawowych sposobów prowadzenia i rozstrzygania spraw sądowych, nie tylko w przedmiocie separacji, w trybunałach kościelnych o ile chociażby jedna ze stron nie poprosiła o proces pisemny. W takim bowiem przypadku zastosowanie procesu ustnego spowodowałoby nieważność akt.

Proces ustny odbywa się w pierwszej instancji przed jednoosobowym trybunałem. Sędzia może jednak dobrać sobie do pomocy dwóch asesorów, duchownych lub świeckich. Jednocześnie prawodawca stanowi w kan. 1694 k.p.k. w kontekście kan. 1673 k.p.k. , iż w sprawach o ustanowienie separacji, które nie zostały zarezerwowane Stolicy Apostolskiej, właściwe są:

1. trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte,

2. trybunał miejsca, w którym strona pozwana ma stałe lub tymczasowe zamieszkanie,

3. trybunał miejsca, w którym strona powodowa ma stałe zamieszkanie, jeżeli obydwie strony przebywają na terytorium tej samej Konferencji Biskupów i wikariusz sądowy stałego zamieszkania strony pozwanej, po jej wysłuchaniu wyraża na to zgodę,

4. trybunał miejsca, na którym faktycznie trzeba będzie zbierać większość dowodów, jeżeli wyrazi na to zgodę wikariusz sądowy stałego miejsca zamieszkania strony pozwanej, który wcześniej powinien ją zapytać, czy nie zgłasza czegoś, co należałoby wyłączyć.

Wszczęcie procesu dokonuje się przez przedłożenie skargi powodowej, która oprócz tego, co wskazuje kan. 1504 k.p.k. winna także:

1. przedstawić krótko, całościowo i jasno fakty, na których opierają się żądania powoda,
2. tak wskazać dowody, za pomocą których powód zamierza potwierdzić fakty, a których nie może równocześnie dostarczyć, aby bardzo szybko mogły być zebrane przez sędziego,
3. należy do skargi dołączyć, przynajmniej w autentycznym odpisie, wszystkie istotne dokumenty, na których opiera się prośba.