Etapy kościelnego procesu o nieważność małżeństwa

Po złożeniu skargi powodowej (czasami tytuły, na podstawie których przebiega proces zostają zaproponowane np. w sądzie kościelnym na podstawie rozmowy ze stroną, bądź też na podstawie treści pozwu, co oznacza, iż strona nie musi wprost formułować na sposób prawny konkretnej przyczyny; pomijam pomoc, którą można uzyskać w parafii) jest miesięczny okres na jej przyjęcie (kan. 1506 KPK).

Zdarza się, iż do tego czasu strona otrzymuje informację o konieczności dokonania wskazanych przez sąd poprawek, bądź dowiaduje się o odrzuceniu pozwu, jak i równocześnie poinformowana zostaje o możliwości apelacji od tej decyzji (kan. 1505 §4 KPK).

Znana jest też praktyka, iż przy przyjęciu skargi powodowej, zostaje ona przesłania stronie pozwanej (można też prosić o zaznajomienie się z nią w Trybunale Kościelnym, gdy istnieje podejrzenie, iż strona może wykorzystać w jakiś negatywny sposób jej treść) celem ustosunkowania się do niej. I znowu, przy skardze wzajemnej, tj. zwłaszcza, gdy strona przeciwna zaproponuje jakiś nowy tytuł, to może ona zostać przesłana stronie powodowej celem zajęcia stanowiska.

Zwykle sąd przyjmuje tytuły zgłaszane przez obie strony, gdy są one uzasadnione i poparte odpowiednimi dowodami, nawet przy sprzeciwie jednej ze stron, bowiem to dopiero proces wykaże, na podstawie jakiej prawnej przyczyny związek jest nieważny. Tak złożone oświadczenia stron przekazane są sędziemu, obrońcy węzła małżeńskiego, aby sformułowali oni pytania.

Oczywiście także strony mogą na jakieś wskazać (kan. 1533 KPK).

Kolejnym etapem jest złożenie oświadczeń przez strony w sądzie. Zanim do tego jednak dojdzie, to strony są zapytywane o możliwość pojednania się ze sobą, o wyrażenie zgody na skład trybunału wyznaczony do ich sprawy, o tytuły prawne, które winni potwierdzić, poinformowane są też o kosztach sądowych itp.. W trakcie przesłuchania nie dochodzi do konfrontacji stron (kan. 1678 §2 KPK). Zatem strony składają swoje oświadczenia oddzielnie w obecności sędziego, na końcu zaś zostaną one odczytane przez notariusza, aby ewentualnie nanieść jakieś w nich zmiany (kan. 1569 §1 KPK). Ja zawsze sugeruję stronom, aby Ich oświadczenia nie były tylko zwykłym powtórzeniem tego, co już zostało przez nie napisane, ale aby podały one nowe fakty. Upłynął już bowiem jakiś czas od napisania skargi powodowej do wezwania ich na przesłuchanie. Czas ten winien był zostać wykorzystany na przypomnienie sobie nowych faktów, być może na postaraniu się o nowe dowody, które przy okazji można wnieść.  Stąd też wynika pośrednio konieczność kolejnego sporządzenia pytań, tym razem już dla świadków a po przesłuchaniu - stron. Ich przesłuchanie odbywa się analogicznie jak przesłuchanie stron. Warto jednak zauważyć, iż gdy istnieje niebezpieczeństwo utraty jakiegoś zeznania, wówczas przesłuchanie świadków może mieć miejsce nawet przed zawiązaniem sporu (np. niebezpieczeństwo śmierci świadka) (kan. 1529 KPK).