Przedawnienie roszczenia o zachowek

Otwarcie spadku ma miejsce w chwili śmierci spadkodawcy.

Ogłoszenia testamentu dokonuje sąd lub notariusz, u którego testament został złożony. Osoby zainteresowane mogą być obecne przy ogłoszeniu testamentu, jednak nie zawiadamia się ich o terminie jego otwarcia i ogłoszenia. Testament może być otwarty i ogłoszony podczas rozprawy w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Na sądzie ciąży bowiem obowiązek badania, kto jest spadkobiercą. Wzywa on zatem do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje.

Osobami uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jeżeli zatem spadkodawca pozostawił żyjące dzieci oraz małżonka, to do zachowku nie będą mieli prawa rodzice, gdyż dopiero w braku zstępnych spadkodawcy powołani byliby do spadku rodzice dziedziczący obok małżonka.

Zobacz również: Jak dochodzić zachowku?

W jaki sposób liczyć termin?

Pięcioletni termin do żądania zapłaty zachowku od spadkobierców liczony jest od chwili ogłoszenia testamentu. Jednak nie zawsze jest to takie oczywiste. W doktrynie często podnoszony jest zarzut niezasadności takiego rozwiązania w wyjątkowych uzasadnionych okolicznościach.

W Wyroku z dnia 17 września 2010 r. (II CSK 178/10) Sąd Najwyższy podkreślił, iż „w orzecznictwie i doktrynie zasadnie przyjęto, że przepis ten wymaga wykładni zgodnej z ratio legis samej instytucji zachowku oraz ze znaczeniem początku biegu przedawnienia roszczenia dla uprawnionego do zachowku. Wprawdzie więc osoba uprawniona do zachowku staje się znana z chwilą otwarcia i ogłoszenia testamentu, ale może wystąpić z roszczeniem najwcześniej dopiero wtedy, gdy sama dowie się o istnieniu testamentu i o jego treści, a nawet o potwierdzeniu praw do spadku poprzez postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku na podstawie tego testamentu (uzasadnienie uchwały SN z dnia 22 lutego 1972 r., III CZP 102/71, OSNC 1972, nr 7-8, poz. 127). Dlatego początek biegu przedawnienia roszczenia o zachowek w rozumieniu art. 1007 § 1 k.c., liczony od chwili wymagalności tego roszczenia winno się ustalać dla każdego przypadku osobno (…)”.

Oto przykładowe tezy orzeczeń, obrazujących zawiłość tej kwestii:

„Bieg przedawnienia roszczenia o udział w schedzie nie rozpocznie się, jeśli uprawniony nie wie o swoim prawie.” (Wyrok SN z dnia 17 września 2010 r., sygn. II CSK 178/10)