Telepraca – przepisy bhp

Czym właściwie jest telepraca?

Telepraca to praca wykonywana w sposób regularny poza zakładem pracy za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Telepraca została unormowana przepisami Kodeksu pracy (art. 67⁵ - art. 67¹⁷). Stanowi definicję węższą w porównaniu z praca zdalną (tzw. home office), która nie zawsze musi być telepracą.

O przepisach bhp dotyczących telepracy traktuje przede wszystkim Kodeks pracy oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Obowiązki pracodawcy w zakresie bhp

Pracodawca wypełnia w stosunku do telepracownika obowiązki określone w dziale dziesiątym „Bezpieczeństwo i higiena pracy” Kodeksu pracy. Są to przepisy odnoszące się do wszystkich pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy. Na pracodawcy ciąży głównie obowiązek przeszkolenia pracownika w zakresie bhp i profilaktycznej ochrony zdrowia. Art. 207 Kodeksu pracy zawiera podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie BHP:

§ 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 237¹¹ § 2.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1. organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;

2. zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;

3. reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;

4. zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;

5. uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;

6. zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;

7. zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Polecamy: Zatrudnianie pracowników po zmianach w Kodeksie pracy

Ponadto ustawodawca uregulował obowiązki osoby kierującej pracownikami. Zgodnie z art. 67¹⁷ Kodeksu pracy do telepracowników nie stosuje się art. 212 punktu 4. W świetle art. 212 Kodeksu pracy:

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1. organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy;

2. dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

3. organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;

4. dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

5. egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

6. zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Podstawowe obowiązki telepracownika z zakresu bhp wynikają natomiast z art. 211 Kodeksu pracy, zgodnie z którym:

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1. znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;

2. wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych;

3. dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;

4. stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem;

5. poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

6. niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;

7. współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki pracodawcy z zakresu bhp – trzy wyjątki

Wszystkie trzy wyjątki dotyczące telepracy i obowiązków pracodawcy z zakresu bhp zostały wyliczone enumeratywnie w art. 67¹⁷ Kodeksu pracy. Są to:

1. Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dostarczenie niezbędnych środków higieny osobistej (art. 233 Kodeksu pracy);
2. Obowiązki określone w rozdziale III tego działu („Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę”);
3. Zgodnie z art. 212 pkt 4 regulacji kodeksowej obowiązek dbania o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.

Powyższe punkty nie dotyczą więc zobowiązań pracodawcy w stosunku do telepracownika. Jest to podyktowane miejscem pracy innym niż zakład pracy. W związku z tym przeprowadzając kontrolę, pracodawca nie musi poświęcać uwagi wspomnianym aspektom.

Stanowiska wyposażone w monitory ekranowe

Praca wykonywana zdalnie kojarzy się z pracą przy komputerze. W związku z pracą przy monitorach ekranowych na pracodawcy ciążą kolejne obowiązki. Zgodnie z § 4 rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe to pracodawca ma za zadanie organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi. Powinien zrobić to w taki sposób, aby spełniało ono minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

Co więcej, pracodawca jest obowiązany do przeprowadzania na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny warunków pracy w aspekcie:

1. organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,

2. stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,

3. obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników,

4. obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,

5. obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy (§ 5 rozporządzenia).

Jeśli wspomniana ocena wskazuje na występowanie zagrożeń i uciążliwości, pracodawca zobowiązany jest do podejmowania działań skutkujących ich usunięciem.

Rozporządzenie określa kolejny obowiązki pracodawcy w § 6, 7 i 9:

1. Pracodawca jest obowiązany: informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny, o której mowa w § 5, oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a także przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w trybie określonym w odrębnych przepisach;
2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom: łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
3. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
4. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

Kontrola w zakresie bhp

Pracodawca ma prawo do przeprowadzania kontroli telepracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Robi to osobiście bądź upoważnia w tym celu odpowiednie osoby. Powinien wcześniej uprzedzić pracownika o tożsamości kontrolera.

Jeśli praca wykonywana jest w miejscu zamieszkania pracownika, pracodawca musi uzyskać zgodę kontrolowanego na przeprowadzenie kontroli. Powinna zostać wyrażona na piśmie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej bądź podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość.

Kontrola musi być dostosowana do miejsca wykonywania pracy i charakteru pracy. Czynności kontrolne nie mogą naruszać prywatności telepracownika i jego rodziny. Wszelkie utrudnianie w korzystaniu z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem jest zakazane.

Warto zaznaczyć, że pierwszą kontrolę w zakresie bhp przeprowadza się na wniosek telepracownika jeszcze przed rozpoczęciem przez niego wykonywania pracy. Natomiast kolejne kontrole odbywają się za zgodą pracownika. Zakres kontroli bhp jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania pracy przez telepracownika nie został określony. Wydaje się, że w szczególności należy zwrócić uwagę na ergonomię stanowiska pracy oraz zasady określone w przepisach rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Pracodawca zwraca uwagę na stanowisko pracy: biurko, krzesło, ustawienie monitora ekranowego oraz dostępność instrukcji stanowiskowych bhp.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2019 poz. 1040)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dziennik Ustaw rok 1998 nr 148 poz. 973)