REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Nie każde negatywne rozporządzenie mieniem jest oszustwem

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Łukasz Chmielniak
Specjalista prawa karnego gospodarczego, autor bloga Białe kołnierzyki
Chmielniak Adwokaci – prawo karne dla biznesu
Chmielniak Adwokaci to renomowana kancelaria prawna z siedzibą w Katowicach, działającą w całej Polsce
Sprawca przestępstwa oszustwa działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wtedy, gdy działa w kierunku polepszenia swojej sytuacji majątkowej, w każdy możliwy sposób./Fot. Shutterstock
Sprawca przestępstwa oszustwa działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wtedy, gdy działa w kierunku polepszenia swojej sytuacji majątkowej, w każdy możliwy sposób./Fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Przestępstwo oszustwa jest ciągle jednym z najczęściej popełnianych przestępstw w obrocie gospodarczym. Nie każde jednak niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będzie mogło być zakwalifikowane jako oszustwo w świetle prawa karnego.

Zgodnie z treścią art. 286 § 1 k.k., w którym przestępstwo oszustwa zostało usankcjonowane, odpowiedzialności karnej podlega ten, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania.

REKLAMA

Jednymi z podstawowych pojęć, które w kontekście znamion przestępstwa oszustwa należy poddać wykładni są „korzyść majątkowa” oraz „niekorzystne rozporządzenie mieniem”. Należyte rozumienie powyższych terminów ma bowiem zasadnicze znaczenie praktyczne.

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

REKLAMA

Takiej wykładni dokonał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 maja 2019 r. sygn. II KK 265/18.We wspomnianym orzeczeniu czytamy: „Pojęcie „korzyści majątkowej”, będącej celem działania sprawcy, jest rozumiane szeroko. Chodzi o aktualne i przyszłe przysporzenia mienia, ogólniej – polepszenie sytuacji majątkowej. Sprawca nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia, czyli do uzyskania niegodziwej korzyści majątkowej. Jako stronie umowy może mu towarzyszyć nawet wola wywiązania się z niej w przyszłości. […] Rzecz jednak w tym, że w chwili zawierania umowy wywiązanie się z jej warunków przez sprawcę było nierealne z powodu jego sytuacji majątkowej, i gdyby druga strona […] znała tę sytuację, umowy by nie zawarła i nie rozporządziła mieniem. […] Rozporządzenie mieniem okazało się niekorzystne, ponieważ sprawca nie mógł dotrzymać żadnych terminów umowy (choćby z opóźnieniem ją wykonał).”

Omawiając zacytowany powyżej fragment uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego należy po pierwsze zwrócić uwagę na bardzo szerokie rozumienie pojęcia korzyści majątkowej, jako celu działania sprawcy oszustwa. Zdaniem Sądu działanie w celu uzyskania korzyści majątkowej to działanie w kierunku polepszenia sytuacji majątkowej sprawcy, niekoniecznie zaś działanie w celu przywłaszczenia mienia, czy uzyskania niegodziwej korzyści majątkowej. Dokonując takiej wykładni Sąd Najwyższy podzielił wcześniej prezentowane w orzecznictwie stanowiska w tym zakresie. Przywołać można w tym miejscu chociażby postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007 r. sygn. I KZP 13/07, w którym ów Sąd, wskazał, że pojęcie korzyści majątkowej równoznaczne jest z współczesnym i przyszłym przysporzeniem mienia, ogólnym polepszeniem sytuacji majątkowej, każdym przysporzeniem majątku albo uniknięciem w nim strat. Sąd Najwyższy podkreślił również, że korzyść majątkowa, winna być pojmowana szerzej niż przywłaszczenie, czy też zagarnięcie mienia. Podniósł także, że sprawca przestępstwa oszustwa nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia, może nawet zakładać jego zwrot pokrzywdzonemu, zamierzając jednak osiągnąć korzyść majątkową wynikającą z rozporządzenia mieniem, która przejawia się w każdej postaci innej niż jego przywłaszczenie. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2019 r. o sygnaturze IV KK 465/17, w którym czytamy „Dla realizacji […] znamienia działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, sprawca wcale nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot oszukańczych zabiegów. Może on nawet zakładać zwrot mienia pokrzywdzonemu, zamierzając jednak osiągnąć korzyść majątkową płynącą z rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego, przejawiającą się w jakiejkolwiek postaci. Ustawowe znamię, stanowiące skutek przestępstwa oszustwa, wypełnione zostaje wtedy, gdy sprawca, […] doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, które jest niekorzystne z punktu widzenia interesów tej osoby lub innej osoby pokrzywdzonej. […] Nie znajduje także uzasadnienia w konstrukcji przestępstwa oszustwa wymóg, aby sprawca już w momencie zawierania umowy miał mieć zamiar nie wywiązania się z niej.”

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Reasumując, sprawca przestępstwa oszustwa działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej wtedy, gdy działa w kierunku polepszenia swojej sytuacji majątkowej, w każdy możliwy sposób. Nie chodzi więc na przykład tylko o niespełnienie zobowiązania, ale również o wydłużenie terminów płatności, umorzenie odsetek, czy o zmniejszenie szans na uzyskanie zaspokojenia przez pokrzywdzonego, chociażby poprzez spowodowanie wykreślenia zastawu rejestrowego z rejestru zastawów ustanowionego tytułem zabezpieczenia zobowiązania sprawcy.

REKLAMA

Kolejnym pojęciem istotnym z perspektywy znamion przestępstwa oszustwa jest niekorzystne rozporządzenie mieniem. Rozporządzenie takie stanowi skutek działania sprawcy przestępstwa oszustwa i jest jednocześnie warunkiem jego popełnienia. Również i to pojęcie winno być rozumiane szeroko. Niekorzystne rozporządzenie mieniem będzie więc stanowiło de facto każdą czynność o charakterze dyspozycji majątkowej, która skutkuje pogorszeniem sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, w tym również zmniejszeniem szans na zaspokojenie roszczeń w przyszłości. W ten sposób wypowiadał się Sąd Najwyższy chociażby w wyroku z dnia 9 mają 2018 r. sygn. V KK 421/17. Zatem przez niekorzystne rozporządzenie mieniem rozumieć należy wszelkie możliwe działania, które powodować będą w majątku pokrzywdzonego jakiekolwiek, nawet najmniejsze, lecz jednocześnie niekorzystne zmiany. Z praktycznego punktu widzenia ważne jest zastrzeżenie, że niekorzystne rozporządzenie mieniem nie może być utożsamiane ze szkodą w majątku pokrzywdzonego. Do niekorzystnego rozporządzenia mieniem dochodzi bowiem także wtedy, gdy taka szkoda nie powstanie. Niekorzystne rozporządzenie mieniem jest możliwe również w przypadku, gdy świadczenie wzajemne zostało przez sprawcę spełnione w całości, a także gdy pokrzywdzony przestępstwem uzyskał świadczenie ekwiwalentne, jeżeli jednak jest to świadczenie inne niż oczekiwane (Wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2018 r. sygn. III KK 380/17). W konsekwencji powyższych rozważań warto podnieść, że „Dla przestępstwa oszustwa nie ma potrzeby wykazywania, że w chwili zawierania umowy sprawca nie miał zamiaru zapłacić za uzyskane świadczenie. Wystarczające jest ustalenie, że pokrzywdzony nie zawarłby umowy, gdyby wiedział o okolicznościach, które były przedmiotem wprowadzenia go w błąd przez sprawcę.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2015 r. o sygn. III KK 148/15).

Podsumowując, wypada zaznaczyć, że zarówno pojęcie korzyści majątkowej, jak również pojęcie niekorzystnego rozporządzenia mieniem muszą być interpretowane w możliwie najszerszy sposób. Nawet jednak mając na uwadze powyższe przestrzec należy przed pochopnym kwalifikowaniem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań cywilnoprawnych, jako czynów zabronionych opisanych w art. 286 § 1 k.k. Nie każde bowiem naruszenie obowiązków cywilnoprawnych będzie automatycznie oszustwem. Jak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2018 r. sygn. II KK 448/17 „[…] pamiętać należy, że nie każdemu niewywiązaniu się z umowy cywilnoprawnej można przypisać znamiona przestępstwa oszustwa. Prawo karne nie ma służyć równoległej do cywilnej egzekucji świadczeń pieniężnych w obrocie gospodarczym. Przestępstwo oszustwa […] jest przestępstwem umyślnym […]. Przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 KK wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Musi to zostać udowodnione ponad wszelką wątpliwość.”

Polecamy serwis: Przestępstwa

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Waloryzacja emerytur i rent 2026: Projekt rozporządzenia Rady Ministrów już gotowy [RD216]

Rząd przygotował projekt rozporządzenia ws. waloryzacji emerytur i rent w 2026 roku [RD216]. Zgodnie z propozycją, świadczenia wzrosną jedynie o ustawowe minimum – 20% realnego wzrostu płac. Brak porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego sprawił, że decyzję podjęła sama Rada Ministrów.

UE szykuje nowy wspólny dług i nowe podatki. Anna Bryłka alarmuje: to finansowa pułapka dla Polski i krok w stronę federalizacji Unii Europejskiej

Komisja Europejska chce wprowadzić nowe źródła dochodów budżetowych i zaciągnąć kolejny wspólny dług. posłanka do Parlamentu Europejskiego Anna Bryłka przestrzega: to zagrożenie dla suwerenności i budżetu Polski.

Który prezydent ułaskawił najwięcej osób?

Ile ułaskawień w ciągu swoich dwóch kadencji wydał Andrzej Duda? Który prezydent ułaskawił najwięcej osób? Ile było odmów ułaskawienia? Dane z kancelarii prezydenta.

Równa płaca dla kobiet i mężczyzn – nowe obowiązki, nowe możliwości dla controllingu

Nadchodzące zmiany prawne, wynikające z unijnej Dyrektywy o jawności wynagrodzeń (2023/970), wymuszają na firmach nie tylko zwiększenie przejrzystości w polityce płacowej, ale również wprowadzenie zupełnie nowych standardów raportowania i analizy danych personalnych. Eksperci firmy Controlling Systems wskazują, że to zadanie wymaga ścisłej współpracy działów HR, IT oraz controllingu, który coraz częściej wychodzi poza swoją tradycyjną rolę finansową i staje się strategicznym partnerem w zarządzaniu kapitałem ludzkim.

REKLAMA

Czy UE zakaże faktycznie używania kominków na drewno? Eksperci ostrzegają przed skutkami zmian w Ekoprojekcie

W Brukseli odbyło się 25 czerwca 2025 r. forum konsultacyjne Komisji Europejskiej poświęcone rewizji tzw. rozporządzenia ekoprojektu dla miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń (MOP), czyli m.in. kominków, pieców i wkładów opalanych drewnem. Nowe propozycje zmian wzbudzają poważne kontrowersje i obawy wśród producentów, przedstawicieli organizacji branżowych oraz ekspertów, a przede wszystkim wśród użytkowników takich urządzeń. W opinii wielu uczestników spotkania, w tym reprezentantów polskiej branży, propozycje Komisji mogą w praktyce doprowadzić do likwidacji legalnego rynku urządzeń grzewczych na drewno w całej Unii Europejskiej.

Podwyżka minimalnej stawki godzinowej o zaledwie 90 groszy w 2026 roku wywołała burzę. Nawet pracodawcy są przeciwko propozycji rządu

Zaledwie 90 groszy więcej za godzinę pracy – tyle wynosi rządowa propozycja podwyżki stawki minimalnej na 2026 rok. „To wstyd, nie podwyżka” – grzmią związkowcy i ostrzegają: taka decyzja to cios w usługi publiczne i dalsze spłaszczanie płac. Nawet pracodawcy są przeciwko propozycji rządu.

Koniec z przerwą na papierosa (i e-papierosa) w miejscu pracy (nawet na takiego, który nie zawiera w swoim składzie nikotyny). Nowe przepisy, eliminujące nadużywaną przez pracowników lukę prawną, już obowiązują

W dniu 5 lipca 2025 r. weszły w życie przepisy, które zmieniły definicję papierosów elektronicznych (potocznie zwanych e-papierosami), obejmując nią również wyroby niezawierające w swoim składzie nikotyny. Tym samym – niemożliwym stało się „obchodzenie” przez pracowników zakazu palenia w pomieszczeniach zakładu pracy, zasłaniając się tym, że używane jest urządzenie z płynem beznikotynowym, czego – w praktyce – pracodawca nie mógł w żaden sposób zweryfikować.

Uwaga seniorzy: już nie na wnuczka, a na: reklamację w banku. Nowy rodzaj oszustwa

Uwaga seniorzy: już nie na wnuczka, a na: reklamację w banku. Na rynku pojawił się nowy rodzaj oszustwa. Polega ono na tym, że przestępcy oferują pomoc w próbie wyłudzenia środków od banku z tytułu rzekomych luk w jego systemach. W rzeczywistości żadnych luk nie ma, a osoba składająca wniosek reklamacyjny, oparty na nieistniejących podstawach, może zostać pociągnięta nawet do odpowiedzialności karnej.

REKLAMA

Koszty budowy domu jednorodzinnego 2025-2026. Jak zmieniają się ceny działek, materiałów budowlanych? Na czym można zaoszczędzić?

Czy w 2020 roku można było przewidzieć, że budowa domu w Polsce zdrożeje o blisko połowę w ciągu zaledwie pięciu kolejnych lat? Eksperci Extradom.pl przedstawili prognozy na najbliższą przyszłość, oparte o analizę kosztów budowy domu od 2021 do 2025 roku.

Ile zarabiają lekarze w publicznej służbie zdrowia? Od kilku tysięcy złotych na umowie o pracę do 100 tys. zł i więcej za jedną fakturę wystawioną szpitalowi

Lekarz w publicznym systemie ochrony zdrowia może liczyć na zarobki od kilku tysięcy złotych na umowie o pracę do 100 tys. zł i więcej za jedną fakturę wystawioną szpitalowi. Najmniej zarabiają lekarze na początku drogi zawodowej. Kontrowersje budzą niektóre kontrakty lekarzy specjalistów.

REKLAMA