Mienie zabużańskie - korzystne orzeczenia umożliwiające dochodzenie rekompensat

Obecnie kwestie rekompensat za mienie zabużańskie reguluje ustawa z dnia 08 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensat z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej – notabene czterokrotnie już nowelizowana. Ustawa przewiduje rekompensatę dla osób nie tylko za mienie utracone na mocy tzw. układów republikańskich ale również na mocy umowy pomiędzy Rzeczypospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o zmianie odcinków terytoriów państwowych z 1951 roku, a także dla osób, które na skutek innych okoliczności związanych z wojną rozpoczętą  w 1939 roku były zmuszone opuścić byłe terytorium RP.

Powyższa ustawa w kształcie obecnym uniemożliwia dochodzenie rekompensat kilkudziesięciu tysiącom osób. Ustawą wprowadzono bowiem przepis, którym został określony krąg osób przysługującym rekompensaty. Zgodnie z art. 2 prawo do rekompensaty przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia on łącznie następujące wymogi:

1. był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim, zamieszkiwał w tym dniu na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2. posiada obywatelstwo polskie.

Problematyczny i krytykowany przez doktrynę był obowiązek zamieszkiwania w dniu 1 września 1939 roku na byłym terytorium RP zarówno dla osób:

1. które posiadają zaświadczenia lub decyzje potwierdzające prawo do rekompensaty wydane na podstawie odrębnych przepisów i nie zrealizowały prawa do rekompensaty,
2. występujących z wnioskiem do odpowiedniego wojewody o potwierdzenie prawa do rekompensaty pod rządami Ustawy z 08 lipca 2005 roku.

Zobacz serwis: Sprawy urzędowe

W obydwóch przypadkach, wojewodowie nie mogli w drodze decyzji potwierdzić prawa do rekompensat w przypadku nie wykazania, iż właściciel nieruchomości zamieszkiwał w dniu 1 września 1939 roku na byłym terytorium RP.

W dniu 17 kwietnia 2012 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku o sygn. I SA/Wa 2392/11 stwierdził, iż „nie ma prawnych podstaw do unieważniania uprawnień, nabytych na mocy poprzednich przepisów o rekompensatach za mienie zabużańskie, które nie przewidywały obowiązku ustalania miejsca zamieszkania 1 września 1939 r. na byłym terytorium RP”. Wyrok ten otworzył drogę dochodzenia rekompensat osobom, które posiadają zaświadczenia lub decyzje potwierdzające prawo do rekompensaty wydane na podstawie odrębnych przepisów i nie zrealizowały prawa do rekompensaty.