Czym jest postępowanie wyjaśniające?

Postępowanie wyjaśniające jest jedną z faz postępowania administracyjnego, która ma na celu wyjaśnienie wszelkich okoliczności związanych ze sprawą. Postępowanie to może odbyć się w formie rozprawy bądź postępowania gabinetowego. Głównym elementem postępowania wyjaśniającego jest zebranie i ocena materiałów dowodowych.

Jedną z najważniejszych zasad postępowania wyjaśniającego jest zasada prawdy obiektywnej, która wyraża się w tym, że organ prowadzący naszą sprawę musi dążyć do ustalenia tego, co miało miejsce w rzeczywistości (ustalenie stanu faktycznego). Stąd, w postępowaniu administracyjnym przyjęto bardzo szeroki zakres środków dowodowych.

Zobacz również: Kiedy w postępowaniu administracyjnym powinna odbyć się rozprawa?

Zgodnie z treścią kodeksu postępowanie administracyjnego, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Poza tym ograniczeniem, KPA przewiduje także trzy sytuacje, kiedy nie można uznać za dowód zeznań pewnego katalogu świadków, nawet jeżeli ci chcieliby zeznawać. Są to: 

• osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń;

• osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą (chyba, że zostaną zwolnione od obowiązku zachowania tajemnicy);

• duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Wnioski dowodowe mogą być składane przez strony postępowania, ale organ może je również zbierać z urzędu (z własnej inicjatywy).

Należy pamiętać, że co do zasady, środki dowodowe mają równą moc (każdy ma taką samą wartość dowodową). Jedynym wyjątkiem są dokumenty urzędowe – które, jeżeli zostały sporządzone w przepisanej formie przez odpowiednie organy państwowe, stanowią dowód tego, co zostało w nich stwierdzone. Mają więc wyższą moc dowodową, co nie ogranicza możliwości przeprowadzenia przeciwdowodu.

Zobacz serwis: Sprawy urzędowe

Inną zasadą postępowania administracyjnego jest czynny udział strony w postępowaniu wyjaśniającym. Przejawia się ona w tym, że strona:

1. musi być zawiadomiona na 7 dni naprzód o przeprowadzeniu dowodu ze świadków, biegłych, itd.;

2. ma dostęp do wszystkich dowodów i może żądać ich przeprowadzania.

Organ administracji publicznej jest obowiązany zebrać i rozpatrzeć materiał dowodowy w sposób wyczerpujący. Ocena zebranego materiału będzie miała charakter swobodny, tzn. organ sam zadecyduje, które dowody uznał za wiarygodne, a które nie. W uzasadnieniu będzie jednak obowiązany wskazać, jakie dowody przeprowadził i dlaczego jedne za wiarygodne uznał, a inne nie.