REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Dopuszczalność i ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych

Wojciech Mazur
Kancelaria Prawa Pracy Wojciech Mazur
Dopuszczalność i ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych/fot. Fotolia
Dopuszczalność i ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych/fot. Fotolia
fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Zgodnie z przepisem art. 151 kodeksu pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Warto wiedzieć, kiedy taka praca jest dopuszczalna oraz kiedy można odmówić pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych.

Dopuszczalność oraz ograniczenia pracy w godzinach nadliczbowych

W prawie pracy istnieją trzy ograniczenia związane z zarządzaniem pracą w godzinach nadliczbowych:

REKLAMA

  • przedmiotowych,
  • podmiotowych,
  • ilościowych.

Ograniczenia przedmiotowe wiążą się ściśle z zagadnieniami związanymi z dopuszczalnością pracy w godzinach nadliczbowych – uregulowane zostały w art. 151 k. p. Polski ustawodawca chroniąc pracownika przed obciążeniem pracą nadliczbową, nadał tej pracy charakter wyjątkowy, określając sytuacje, w jakich pracownikowi można powierzyć jej wykonywanie, tj.:

  • prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
  • wystąpienie szczególnych potrzeb pracodawcy.

Powyższy katalog okoliczności uzasadniających zatrudnianie w godzinach nadliczbowych ma charakter zamknięty. Pracodawca nie może więc powierzyć pracownikowi wykonywania pracy nadliczbowej w innych sytuacjach.

W codziennej praktyce najczęściej występuje druga z ww. przesłanek - szczególne potrzeby pracodawcy. Podkreślić należy, że sformułowanie to jest określeniem bardzo szerokim, ale też ogranicza uprawnienie pracodawcy do sytuacji wyjątkowych, niebędących normalnymi, typowymi elementami procesu pracy.

Uzasadnieniem powierzenia pracy nadliczbowej nie powinien być normalny, stały wzrost zapotrzebowania na pracę.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2000 r. (sygn. akt I PKN 667/00) „szczególne potrzeby pracodawcy należy rozumieć jako przeciwstawne do zwykłych, normalnych potrzeb pracodawcy, tj. zaistniałych w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.” Praca w godzinach nadliczbowych nie może być traktowana jako stały i zaplanowany element organizacyjny.

Zobacz: Wideoszkolenie – Zatrudnienie na umowie zlecenia 2017 – pytania i odpowiedzi

Zakaz planowania pracy w godzinach nadliczbowych

Podstawowe znaczenie ma tutaj nieplanowania pracy w godzinach nadliczbowych oraz fakt, że uwzględnienie godzin nadliczbowych w harmonogramie pracy (grafiku) stanowić będzie naruszenie przepisów o czasie pracy (pewnym jest, ze zostanie to zakwestionowane przez inspektora pracy w czasie kontroli oraz potraktowane jako wykroczenie). Praca w godzinach nadliczbowych ma nadzwyczajny charakter – o zapotrzebowaniu na nią pracodawca musi dowiedzieć się dopiero w ostatniej chwili. Praca w godzinach nadliczbowych ma być wyjątkiem, natomiast nigdy regułą.

Zobacz: Godziny nadliczbowe

Ograniczenia podmiotowe pracy w godzinach nadliczbowych

Ograniczenia te dotyczą niektórych grup pracowników, którym pracodawca nie może zlecić pracy w godzinach nadliczbowych. Mają one postać bezwzględnych i względnych zakazów.

Zakazy bezwzględne pracy w godzinach nadliczbowych dotyczą:

  • pracowników niepełnosprawnych (z wyjątkiem osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz osób, w przypadku których lekarz wyraził zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych);
  • pracownic w ciąży;
  • pracowników młodocianych;
  • pracowników posiadających zaświadczenie lekarskie o konieczności czasowego wstrzymania się od pracy w godzinach nadliczbowych, wydanych na podstawie przepisów szczególnych;
  • pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

Względne zakazy pracy w godzinach nadliczbowych dotyczą one pracowników opiekujących się dzieckiem w wieku do 4 lat i obowiązują w ograniczonym zakresie, wówczas, gdy pracownik nie wyrazi zgody na zatrudnienie go w godzinach nadliczbowych.

Ograniczenia ilościowe pracy w godzinach nadliczbowych

W kodeksie pracy wprowadzony został limit godzin nadliczbowych, zgodnie z którym praca ta nie może przekraczać 150 godzin w roku kalendarzowym. Ograniczenie to dotyczy pracy w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.

W układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym, jednak nie większej niż 416 godzin w ciągu roku kalendarzowego.

Kolejne ograniczenie ilościowe to limit tygodniowego czasu pracy, który łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Odmowa pracy w godzinach nadliczbowych

Wykonywanie pracy godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracownika. Istnieją jednak wyjątkowe sytuacje, w których może on odmówić pracy w nadgodzinach. Pracownik może odmówić pracy po godzinach w przypadku bezwzględnego i względnego zakazu pracy w godzinach nadliczbowych (opisane powyżej ograniczenia podmiotowe) lub w przypadku, kiedy praca ta jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, gdy jest chory lub ma trudną sytuację rodzinną, która zmusza go do opieki nad członkami rodziny i nie ma możliwości świadczenia pracy w takich godzinach nadliczbowych.

W innych przypadkach nieprzestrzeganie polecenia pracodawcy dotyczące pozostania dłużej w pracy jest niedopełnieniem obowiązków pracowniczych. Za takie zachowanie może grozić pracownikowi kara porządkowa. W uzasadnionych przypadkach odmowa pracy w godzinach nadliczbowych, może stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę.

Zobacz: Rozwiązanie umowy

Przepisy kodeksu pracy dotyczące godzin nadliczbowych zostały przez ustawodawcę ściśle uregulowane w taki sposób, aby spełniały fundamentalne funkcje ochronne prawa pracy, tj.: ochronę pracownika przed nadmiernym wysiłkiem oraz przemęczeniem, ochronę czasu wolnego pracownika, jak też umożliwienie pracodawcy w sposób prawidłowy zorganizowanie procesu pracy.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy (Dz. U. 2016, poz. 1666)
  2. Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2016, poz. 2046)
  3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2000 r. (sygn. akt I PKN 667/00)
  4. L. Florek, Prawo pracy, wydanie 14, Warszawa 2012
Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Wynagrodzenie minimalne 2023 [quiz]
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/15
Kiedy będą miały miejsce podwyżki minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku?
od 1 stycznia i od 1 lipca
od 1 stycznia i od 1 czerwca
od 1 lutego i od 1 lipca
Następne
Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Ważny komunikat ZUS dla rodziców: 42 tys. z nich musi zwrócić do ZUS otrzymane świadczenie (nawet 2 tys. zł) albo zostanie ono potrącone z 800 plus lub świadczenia z programu „Aktywny rodzic”

Zgodnie z komunikatem ZUS z dnia 12 grudnia 2024 r. – w związku z przyznawaniem przez ZUS, od października 2024 r., prawa do jednego za świadczeń z programu „Aktywny rodzic” – w ww. miesiącu, ZUS uchylił prawo do innego świadczenia tj. rodzinnego kapitału opiekuńczego (RKO) na ok 42 tys. dzieci. Jeżeli w miesiącu, za który zostało przyznane świadczenie „aktywnie w żłobku”, „aktywnie w domu” lub „aktywni rodzice w pracy”, zostało już wypłacone RKO – podlega ono teraz zwrotowi do ZUS albo zostanie potrącone z 800 plus lub świadczenia wypłacanego z programu „Aktywny rodzic”. 

Trudno w to uwierzyć, ale są pracownicy budżetówki bez 13-ki. Ma się to zmienić

Poszkodowani są pracownicy kultury. Zgodnie z ustawą z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej tzw. trzynastki nie przysługują pracownikom instytucji kultury. Możliwość zmian zapowiedziało ministerstwo kultury.

W 2025 r. tylko jeden piątek 13-ego. I jeszcze 13 grudnia 2024 r. [Kalendarz, Zasady, Jak liczyć]

Data piątek 13. w ciągu każdego roku przypada co najmniej 1 raz (tak w 2025 r.) i maksymalnie 3 razy (tak w 2026 r.).

Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji: umowa asysty prawnej, kurator wspierający i reprezentujący, pełnomocnictwo rejestrowane. [Projekt ustawy]

Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji: umowa asysty prawnej, kurator wspierający i reprezentujący, pełnomocnictwo rejestrowane. W czwartek, 12 grudnia 2024 r. do uzgodnień i konsultacji społecznych trafił projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji.

REKLAMA

MOPS i NSA. Przez sądy przetaczają się setki spraw o zasiłek pielęgnacyjny. A nawet świadczenie pielęgnacyjne

To zła wiadomość dla osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. NSA wydał niekorzystny dla nich wyrok w sprawie roszczeń MOPS o zwrot zasiłków pielęgnacyjnych, świadczeń pielęgnacyjnych i innych świadczeń. Osoby niepełnosprawne i opiekunowie mogą stracić od 3500 zł do nawet 90 000 zł.

Ceny drewna opałowego – grudzień 2024 r. Zakup drewna u leśniczego: jak to zrobić?

Masz w pobliżu siedzibę nadleśnictwa? To twój sposób na tanie drewno opałowe z pewnego, legalnego źródła. Wyjaśniamy krok po kroku jak się za to zabrać. Ile kosztuje drewno u leśniczego?

Cyberprzestępcy polują na nasze pieniądze i dane. Dzięki tym zasadom można uniknąć cyberzagrożeń

Wcześniej czy później każdy spotka się z próbą cyberprzestępstwa. Cyberprzestępcy wymyślają coraz to nowe sposoby, żeby wyłudzić pieniądze i dane. Niestety, sposób postępowania w podejrzanej sytuacji nie jest oczywisty. Ministerstwo Cyfryzacji przedstawia kilka sposobów, jak uniknąć cyberzagrożeń, a nawet pomóc z nimi walczyć - pomoże w tym aplikacja mObywatel.

Zasiłek wyrównawczy 2025 r. i 2026 r.

Zasiłek wyrównawczy 2025 r. i 2026 r. Czym jest zasiłek wyrównawczy? Komu przysługuje? Ile wynosi? Kiedy przysługuje z ubezpieczenia wypadkowego, a w jakich przypadkach przysługuje z ubezpieczenia chorobowego?

REKLAMA

Webinar: Procedura korzystania z AI i inne obowiązki pracodawców 2025 + certyfikat gwarantowany

Webinar „Procedura korzystania z AI i inne obowiązki pracodawców 2025” poprowadzi Mirosław Siwiński, doradca podatkowy i radca prawny, ekspert INFORAKADEMII. Uczestnicy dowiedzą się, jakie korzyści, ale również ryzyka niesie ze sobą wykorzystywanie w organizacji rozwiązań wspomaganych sztuczną inteligencją. Ekspert podsumuje także obowiązki, o których pracodawcy powinni pamiętać w 2025 roku. Uczestnicy otrzymają imienny certyfikat i dostęp do retransmisji webinaru wraz z materiałami dodatkowymi.

Świadczenie rehabilitacyjne 2025 r. i 2026 r.

Świadczenie rehabilitacyjne 2025 r. i 2026 r. Osoby ubezpieczone, które po wyczerpaniu zasiłku chorobowego w dalszym ciągu są niezdolne do pracy, mogą ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. Ile wynosi? Kiedy należy złoży wniosek o świadczenie rehabilitacyjne?

REKLAMA