Odpowiedzialność spadkobiercy za długi do wartości stanu czynnego spadku

Celem projektowanej regulacji jest zmiana przepisów dotyczących ustawowych skutków braku oświadczenia spadkobiercy w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku w taki sposób, aby brak owego oświadczenia powodował skutek ustawowy w postaci przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a więc ograniczającego odpowiedzialność spadkobiercy tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, a nie jak to ma miejsce obecnie przyjęcia prostego, a więc bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe tj. zarówno mieniem spadkowym jak i mieniem własnym.

 Asumptem do nowelizacji jest swoista pułapka pojawiająca się w obecnych przepisach kodeksu cywilnego. Polega ona na przyjęciu niezwykle doniosłych skutków prawnych (przyjęcia spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe) w przypadku, gdy spadkobierca nie złoży w przewidzianym terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Projektodawca podkreśla, że takie rozwiązanie jest poddawane krytyce w doktrynie. Jej przedstawiciele uważają, że w społeczeństwie panuje na ogół przekonanie, że bierność lub nieznajomość przepisów prawa spadkowego nie może prowadzić do negatywnych konsekwencji w postaci przyjęcia pełnej odpowiedzialności za długi. Ponadto podkreślają, że obecna regulacja stawia w uprzywilejowanej pozycji wierzycieli spadkodawcy (przede wszystkim duże instytucje finansowe), a krzywdzi spadkobierców. Taka sytuacja powoduje swoisty dramat tysięcy spadkobierców, który poprzez nieznajomość prawa są zobowiązani do ponoszenia nieograniczonej odpowiedzialności za długi spadkodawców.

Dlatego też projektodawca proponuje odwrócić obecnie obowiązującą regułę, aby uchronić spadkobierców od niezwykle negatywnych skutków swojej niewiedzy prawnej.  

Zobacz również: Odpowiedzialność za długi spadkowe

Zgodnie z obecnym stanem prawnym spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Aby dokonać przyjęcia lub odrzucenia spadku spadkobierca musi złożyć stosowne oświadczenie zarówno o przyjęciu, tak wprost, jak i z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku.

Powyższe oświadczenie musi być złożone przed sądem lub notariuszem w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (na ogół termin ten biegnie się od dnia śmierci spadkodawcy).