Testament znaleziony po latach - czy można podważyć?

• Czy testament można podważyć?
• Kto może podważyć testament?
• Kiedy można podważyć testament?
• Jak podważyć testament?
• Jakie są skutki podważenia testamentu?
• Podsumowanie

Testament to oświadczenie woli zmarłego. A że oświadczenia woli mogą być obarczone wadami, każdy testament można podważyć. W zależności od jego formy jest to mniej lub bardziej skomplikowane. Podważyć można nawet testament w formie aktu notarialnego.

Czy testament można podważyć?

Testament to ostatnie oświadczenie woli zmarłego. Może ją wyrazić w postaci testamentu zwykłego, czyli w formie pisemnej, notarialnej lub urzędowej, albo jako tzw. testament szczególny, czyli ustny albo podróżny. A że oświadczenia woli mogą być obarczone wadami, każdy testament można podważyć. W zależności od jego formy może to być jednak mniej lub bardziej skomplikowane. Podważyć można nawet testament sporządzony w formie aktu notarialnego.

Kto może podważyć testament?

Testament może podważyć każdy, kto ma w tym interes prawny. Co istotne, wcale nie musi być to członek najbliższej rodziny zmarłego ani spadkobierca. Może to być np. znajomy zmarłego, który twierdzi, że testament jest niezgodny z wolą spadkodawcy, lub że został sfałszowany. Warunkiem jest wykazanie interesu prawnego.

Kiedy można podważyć testament?

Przypadki, w których można podważyć testament zostały wskazane w art. 945 Kodeksu cywilnego. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
• pod wpływem groźby.

Punktów zaczepienia do podważenia testamentu jest wiele. Może to być przykładowo stan upojenia alkoholowego testatora (osoby sporządzającej testament), jego choroba psychiczna, jak również wprowadzenie go w błąd, np. poprzez przedstawienie pewnych faktów i zjawisk, które w rzeczywistości nie mają miejsca. Skrajną okolicznością jest groźba wobec osoby sporządzającej testament. Bojąc się o bezpieczeństwo własne, bądź bliskich, testator spisuje testament, który w rezultacie jest obarczony wadą oświadczenia woli. Wówczas takie wady są solidną podstawą do ubiegania się o podważenie spisanego testamentu. Co ważne, powyższe tyczy się wszystkich rodzajów testamentów. Zgodnie z art. 945 § 2 k.c., na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym przypadku po upływie dziesięciu lat od otwarcia spadku.

Jak podważyć testament?

Samo kwestionowanie poprawności i ważności testamentu jest niewystarczające, aby można go było uznać za bezskuteczny i nieważny. Aby to osiągnąć potrzebne jest wszczęcie postępowania sądowego. Każdy jego uczestnik, w tym wnioskodawca, ma prawo do podważenia ostatniej woli zmarłego. Podczas rozprawy przed sądem należy przedstawić dowody, które będą stanowić podstawę unieważnienia testamentu. Warto zaznaczyć, że podważenie testamentu, nawet tego znalezionego po latach, jest możliwe poprzez złożenie wniosku w trakcie postępowania o uchylenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Ponadto, podważenie testamentu może mieć miejsce również w toku rozprawy m.in.: dotyczącej zapłaty zachowku czy wykonania zapisu testamentowego. Mówiąc wprost - każda sprawa w sądzie, która odnosi się do konkretnego spadku daje możliwość podważenia testamentu. W związku z powyższym, gdy takowa się toczy, nie ma konieczności zakładania kolejnej sprawy dotyczącej podważenia testamentu, choć oczywiście jest to dozwolone. Trzeba mieć jednak na uwadze, że podważenie może mieć miejsce wyłącznie przed sądem.

Jakie są skutki podważenia testamentu?

Sąd na podstawie przeprowadzonych dowodów może wydać stosowne postanowienie, w którym uzna nieważność testamentu. Wówczas taki dokument uważany jest za bezskuteczny, czyli jakby w ogóle nie istniał. Osoba, która podważa testament i wygra sprawę będzie dziedziczyć zgodnie ze stanem sprzed odnalezienia testamentu. Jeśli jednak przegra – to i tak może starać się o uzyskanie zachowku. Warto wspomnieć, że jeśli w wyniku podważenia testamentu okaże się, że został on sfałszowany, wtedy sprawcy grozi odpowiedzialność karna.

Podsumowanie

Samo odnalezienie testamentu, także po wielu latach, nie musi oznaczać dla dotychczasowych spadkobierców utratę majątku odziedziczonego i rozdzielonego przed tym faktem. Podjąwszy odpowiednie kroki praktycznie każdy, kto ma interes prawny może podważyć testament, niezależnie od formy jego sporządzenia. Istotne jest, by skutecznie dowieść nieważność dokumentu i zadbać o formalne aspekty tej procedury. Podważenie testamentu wymaga wykazania rzetelnych dowodów i argumentów, które zapewnią sukces w postępowaniu przed sądem.

Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec