REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Aneta Frydrych
Aplikantka radcowska
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Wyzysk w umowie. Czym jest wyzysk? Jakie postanowienia umowne mogą być uznane za wyzysk? Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli? Czego możne żądać strona umowy dotknięta wyzyskiem? Wyjaśnia Aneta Frydrych, aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

W umowie nie można wykorzystywać przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony

Zgodnie z art. 3531 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (dalej jako „k.c.” lub „Kodeks Cywilny”) strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednym z przepisów prawa, ograniczających swobodę stron w kształtowaniu stosunku prawnego jest art. 388 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

REKLAMA

REKLAMA

Czym jest wyzysk?

Z wyzyskiem mamy do czynienia, jeżeli zachodzi rażąca dysproporcja świadczeń stron, zaś po stronie wyzyskanego nastąpi jedna z wymienionych przesłanek: przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony. Z kolei po stronie wyzyskującego musi występować zamiar wykorzystania jednej z tych okoliczności. Wspomniana rażąca dysproporcja musi mieć charakter obiektywny oraz musi istnieć w chwili zawarcia umowy.

O przymusowym położeniu mowa jest, gdy sytuacja majątkowa lub osobista wyzyskanego zmusza go do zawarcia umowy na zaproponowanych mu warunkach, mimo, iż warunki te są rażąco niekorzystne. Z niedołęstwem mamy do czynienia, gdy wyzyskany ma pewne ułomności natury psychicznej lub fizycznej, które uniemożliwiają mu rozpoznanie rzeczywistej wartości świadczeń. Z kolei niedoświadczenie wiąże się z niewiedzą wyzyskanego w przedmiocie zawieranej umowy (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2021, art. 388.).

Jakie roszczenia przysługują wyzyskanemu?

Zgodnie z art. 388 § 1 k.c. wyzyskany może żądać zmniejszenia spełnionego świadczenia lub zwiększenia świadczenia mu należnego, a jeśli powyższe byłyby nadmiernie utrudnione, może żądać unieważnienia umowy. Roszczenia tą są realizowane przed sądem. Należy tu zauważyć pewną sekwencję, mianowicie, w pierwszej kolejności wyzyskany może żądać ukształtowania świadczeń w sposób pozwalający na przywrócenie równowagi stron. Dopiero gdy zmiana ta nie jest możliwa, sąd orzeknie o unieważnieniu umowy. Wówczas nieważność będzie następowała ex tunc, co oznacza, że umowa będzie uważana za nieważną od początku.

REKLAMA

Termin na realizację powyższych uprawnień wygasa wraz z upływem dwóch lat od zawarcia umowy i jest terminem zawitym, co oznacza że nie można go przywrócić. Zachowanie terminu wymaga, aby przed jego upływem wytoczyć przed sądem odpowiednie powództwo.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli?

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie wskazuje się, że regulacja art. 388 § 1 k.c. krzyżuje się z przepisami regulującymi tzw. wady oświadczenia woli. Istnieje spór w doktrynie co do tego czy wyzysk należy kwalifikować jako jedną z wad oświadczenia woli czy też nie. W Kodeksie Zobowiązań, a zatem w regulacji obowiązującej przed uchwaleniem Kodeksu Cywilnego, wyzysk był uregulowany jako jedna z wad oświadczenia woli. Następnie ustawodawca zdecydował się na usytuowanie tego przepisu w części zawierającej ogólne przepisy o zobowiązaniach. Na mocy aktualnie obowiązującego Kodeksu Cywilnego wskazuje się, że wyzysk nie jest wadą oświadczenia woli, bowiem nie został uregulowany w księdze pierwszej, w której uregulowano pozostałe wady, lecz w księdze trzeciej regulującej przepisy ogólne o zobowiązaniach. Z drugiej zaś strony w doktrynie podnosi się, że wyzysk należy kwalifikować jako wadę oświadczenia woli bądź jako wadliwość treści oświadczenia woli (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020). Za stanowiskiem pierwszym przemawia również argument związany z terminami, w których można powołać się na wyzysk oraz wady oświadczeń woli. Jak wskazano powyżej dla roszczeń z tytułu wyzysku ustawodawca przewidział termin dwuletni, podczas gdy dla wad oświadczenia woli termin wynosi 1 rok. W oparciu o powyższe argumenty należy opowiedzieć się za linią dominującą i tym samym stwierdzić, że wyzysk nie stanowi wady oświadczenia woli. W praktyce jednak może się okazać, że określona umowa będzie z punktu widzenia osoby pokrzywdzonej realizowała zarówno przesłanki wyzysku, jak i innej wady oświadczenia woli. Wówczas przyjmuje się, że pokrzywdzony będzie mógł postąpić wedle własnego wyboru, a zatem albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia dotkniętego wadą, albo realizować uprawnienia z art. 388 § 1 k.c.

Niewątpliwie czynność prawna dotknięta wyzyskiem jest czynnością prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przyjmuje się, że art. 388 § 1 k.c. stanowi przepis szczególny względem przepisu art. 58 § 2 k.c. Oznacza to, że jeżeli zostaną spełnione przesłanki wyzysku, uprawniony nie może powołać się wprost na art. 58 § 2 k.c., bowiem w pierwszej kolejności przysługują mu uprawnienia, o których mowa w art. 388 § 1 k.c.

Podsumowanie

Tytułem podsumowania wskazać należy, że przepisy prawa zapewniają stronom swobodę kontraktowania, w tym także dopuszczają możliwość zawierania umów niekorzystnych dla kontrahenta. O wyzysku możemy jednak powiedzieć wyłącznie w sytuacji, w której obiektywnie zaistnieje dysproporcja świadczeń, po stronie wyzyskanego zaistnieją przesłanki wymienione w art. 388 § 1 k.c., zaś wyzyskujący będzie działał z zamiarem wykorzystania położenia wyzyskanego. Pamiętać również należy, że spełnienie powyższych przesłanek nie czyni umowy nieważną. Realizacja uprawnień wynikających z omawianego przepisu następuje w drodze powództwa cywilnego. Pamiętać również należy, że roszczenia te ulegają przedawnieniu wraz z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.

Aneta Frydrych, aplikant radcowski, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp.k.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Niesprawiedliwie, ale zgodne z prawem. Zasiłek pielęgnacyjny wciąż 215,84 zł, a inne świadczenia przepisy podwyższyły do 4337 zł i 3386 zł

Podwyżki omówionych w artykule świadczeń i zasiłku o 4,9%, 3% i 0%. W 2026 r. przegrał zasiłek pielęgnacyjny, wygrały świadczenie pielęgnacyjne i świadczenie wspierające (maksymalnie za 95-100 punktów 4337 zł).

Zakaz trzymania psów na łańcuchach! Posłowie wprowadzają rewolucyjne zmiany – co czeka właścicieli czworonogów?

Polscy posłowie szykują prawdziwą rewolucję w traktowaniu czworonogów – Sejm pracuje nad ustawą, która zakaże trzymania psów na łańcuchach. Nowe przepisy przewidują liczne wyjątki, szczegółowe regulacje dotyczące kojców i obowiązek codziennego ruchu dla pupili.

Unia Europejska wprowadza zmiany w przepisach. Chodzi o piece na gaz

Zgodnie z opublikowanymi przez Komisję Europejską wytycznymi dotyczącymi dyrektywy EPBD, sprecyzowano, co oznacza "kocioł na paliwa kopalne" oraz "budynek o zerowej emisji". Celem tych wyjaśnień jest pomoc państwom członkowskim w interpretacji przepisów. Komisja wyjaśnia również, co oznaczają te regulacje w kontekście ewentualnego zakazu stosowania pieców gazowych.

Sejm na żywo: 24 września 2025 [Transmisja online]

W środę, 24 września rozpocznie się trzydniowe posiedzenie Sejmu. Początek obrad zaplanowany został na godzinę 10:00.

REKLAMA

Zamknięcie granicy z Białorusią na 14 dni – jakie konsekwencje dla gospodarki i biznesu?

Jutro, w czwartek o godz. 0.01 w nocy, zostaną ponownie otwarte przejścia graniczne z Białorusią. Dwutygodniowy okres zamknięcia tej granicy to poważny wstrząs dla polskiej i europejskiej gospodarki. Zatrzymanie transportu na jednym z kluczowych korytarzy handlowych Unii Europejskiej – Jedwabnym Szlaku – powoduje straty liczone w setkach milionów euro, a skutki odczuwają nie tylko przedsiębiorstwa, lecz także konsumenci i lokalne społeczności.

66 000 osób odeszło z WZON i ZUS bez choć jednej złotówki ze świadczenia wspierającego

120 000 osób niepełnosprawnych otrzymuje świadczenie wspierające (dane ZUS z marca 2025 r.) w tym około 54 000 osób niepełnosprawnych ma to świadczenie w najwyższej wysokości (po zaokrągleniu 4134 zł miesięcznie). Jednocześnie aż 66 000 osób niepełnosprawnych nie otrzymało od WZON nawet 70 punktów. W konsekwencji nie otrzymają choćby symbolicznej złotówki ze świadczenia wspierającego. Rząd często podnosi w Sejmie argument, że brak podwyżki zasiłku pielęgnacyjnego (tylko 215,84 zł) wynika z tego, że osoby mające ten zasiłek mogą otrzymać świadczenie wspierające. Jest tu argument "Tak, zasiłek pielęgnacyjny jest bardzo niski, ale nie podwyższamy go bo beneficjenci zasiłku pielęgnacyjnego mogą go uzupełnić świadczeniem wspierającym.

Świadczenie wspierające 2025: zasady, punktacja. Jak złożyć wniosek? ZUS: Nie płać pośrednikowi, nie podpisuj podejrzanych pełnomocnictw!

ZUS przypomina, że nie trzeba płacić kancelariom ani pośrednikom za pomoc w uzyskaniu świadczenia wspierającego. Wniosek można złożyć samodzielnie przez stronę internetową ZUS-u lub bezpośrednio w placówkach Zakładu.

Trzymiesięczny urlop bezpłatny dla każdego – bez ograniczeń stażowych. Co musisz wiedzieć?

Pracownicy zatrudnieni na umowie o pracę mają prawo do różnego rodzaju urlopów gwarantowanych przez Kodeks pracy. Jednym z nich jest urlop bezpłatny, który zawiesza prawa i obowiązki obu stron - zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Kiedy pracownik może z niego skorzystać i czy w trakcie takiego urlopu otrzymuje wynagrodzenie? Oto szczegóły.

REKLAMA

Liczne zmiany przepisów dla spółdzielni mieszkaniowych i ich członków w 2026 roku. Co się zmieni?

W dniu 19 września 2025 r. opublikowano założenia projektu nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz ustawy - Prawo spółdzielcze. Nowelizacja ta ma trzy zasadnicze cele: (1) przywrócenie członkostwa w spółdzielni osobom, które je utraciły na skutek wejścia w życie art. 4 nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z 20 lipca 2017 r., (2) wprowadzenie rozwiązań prawnych skłaniających spółdzielnie do podejmowania inwestycji mających na celu ustanawianie lokatorskich praw do lokali. Ponadto (3) nowelizacja ma wprowadzić liczne przepisy wzmacniające pozycję prawną członków spółdzielni mieszkaniowych, usprawniające funkcjonowanie tych spółdzielni mieszkaniowych i zwiększające transparentność ich funkcjonowania.

W tym roku, zmiana czasu letniego na zimowy, zaskoczy nas szybciej niż w roku ubiegłym. Czy tym razem, zegarki przestawimy po raz ostatni i jak wpłynie to na wynagrodzenie osób, które pracują w noc zmiany czasu? [czas zimowy 2025]

Już niebawem czeka nas kolejna zmiana czasu – tym razem z letniego, na zimowy W tym roku, przypada ona szybciej, niż w roku ubiegłym. W noc zmiany czasu, będziemy spali godzinę dłużej, tym samym jednak – po przestawieniu zegarków, zmrok będzie zapadał wcześniej. W związku z trwającą od kilku lat (zarówno na szczeblu krajowym, jak i UE) ożywioną dyskusją na temat likwidacji dwukrotnych zmian czasu w ciągu roku – wiele osób zadaje sobie pytanie, czy to tym razem, przestawimy zegarki po raz ostatni? Zmiana czasu letniego na zimowy, nie bez znaczenia pozostaje również dla wynagrodzenia osób pracujących w momencie, kiedy jest ona dokonywana.

REKLAMA