REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Aneta Frydrych
Aplikantka radcowska
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Wyzysk w umowie. Czym jest wyzysk? Jakie postanowienia umowne mogą być uznane za wyzysk? Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli? Czego możne żądać strona umowy dotknięta wyzyskiem? Wyjaśnia Aneta Frydrych, aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

W umowie nie można wykorzystywać przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony

Zgodnie z art. 3531 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (dalej jako „k.c.” lub „Kodeks Cywilny”) strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednym z przepisów prawa, ograniczających swobodę stron w kształtowaniu stosunku prawnego jest art. 388 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

REKLAMA

Czym jest wyzysk?

REKLAMA

Z wyzyskiem mamy do czynienia, jeżeli zachodzi rażąca dysproporcja świadczeń stron, zaś po stronie wyzyskanego nastąpi jedna z wymienionych przesłanek: przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony. Z kolei po stronie wyzyskującego musi występować zamiar wykorzystania jednej z tych okoliczności. Wspomniana rażąca dysproporcja musi mieć charakter obiektywny oraz musi istnieć w chwili zawarcia umowy.

O przymusowym położeniu mowa jest, gdy sytuacja majątkowa lub osobista wyzyskanego zmusza go do zawarcia umowy na zaproponowanych mu warunkach, mimo, iż warunki te są rażąco niekorzystne. Z niedołęstwem mamy do czynienia, gdy wyzyskany ma pewne ułomności natury psychicznej lub fizycznej, które uniemożliwiają mu rozpoznanie rzeczywistej wartości świadczeń. Z kolei niedoświadczenie wiąże się z niewiedzą wyzyskanego w przedmiocie zawieranej umowy (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2021, art. 388.).

Jakie roszczenia przysługują wyzyskanemu?

Zgodnie z art. 388 § 1 k.c. wyzyskany może żądać zmniejszenia spełnionego świadczenia lub zwiększenia świadczenia mu należnego, a jeśli powyższe byłyby nadmiernie utrudnione, może żądać unieważnienia umowy. Roszczenia tą są realizowane przed sądem. Należy tu zauważyć pewną sekwencję, mianowicie, w pierwszej kolejności wyzyskany może żądać ukształtowania świadczeń w sposób pozwalający na przywrócenie równowagi stron. Dopiero gdy zmiana ta nie jest możliwa, sąd orzeknie o unieważnieniu umowy. Wówczas nieważność będzie następowała ex tunc, co oznacza, że umowa będzie uważana za nieważną od początku.

Termin na realizację powyższych uprawnień wygasa wraz z upływem dwóch lat od zawarcia umowy i jest terminem zawitym, co oznacza że nie można go przywrócić. Zachowanie terminu wymaga, aby przed jego upływem wytoczyć przed sądem odpowiednie powództwo.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli?

REKLAMA

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie wskazuje się, że regulacja art. 388 § 1 k.c. krzyżuje się z przepisami regulującymi tzw. wady oświadczenia woli. Istnieje spór w doktrynie co do tego czy wyzysk należy kwalifikować jako jedną z wad oświadczenia woli czy też nie. W Kodeksie Zobowiązań, a zatem w regulacji obowiązującej przed uchwaleniem Kodeksu Cywilnego, wyzysk był uregulowany jako jedna z wad oświadczenia woli. Następnie ustawodawca zdecydował się na usytuowanie tego przepisu w części zawierającej ogólne przepisy o zobowiązaniach. Na mocy aktualnie obowiązującego Kodeksu Cywilnego wskazuje się, że wyzysk nie jest wadą oświadczenia woli, bowiem nie został uregulowany w księdze pierwszej, w której uregulowano pozostałe wady, lecz w księdze trzeciej regulującej przepisy ogólne o zobowiązaniach. Z drugiej zaś strony w doktrynie podnosi się, że wyzysk należy kwalifikować jako wadę oświadczenia woli bądź jako wadliwość treści oświadczenia woli (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020). Za stanowiskiem pierwszym przemawia również argument związany z terminami, w których można powołać się na wyzysk oraz wady oświadczeń woli. Jak wskazano powyżej dla roszczeń z tytułu wyzysku ustawodawca przewidział termin dwuletni, podczas gdy dla wad oświadczenia woli termin wynosi 1 rok. W oparciu o powyższe argumenty należy opowiedzieć się za linią dominującą i tym samym stwierdzić, że wyzysk nie stanowi wady oświadczenia woli. W praktyce jednak może się okazać, że określona umowa będzie z punktu widzenia osoby pokrzywdzonej realizowała zarówno przesłanki wyzysku, jak i innej wady oświadczenia woli. Wówczas przyjmuje się, że pokrzywdzony będzie mógł postąpić wedle własnego wyboru, a zatem albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia dotkniętego wadą, albo realizować uprawnienia z art. 388 § 1 k.c.

Niewątpliwie czynność prawna dotknięta wyzyskiem jest czynnością prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przyjmuje się, że art. 388 § 1 k.c. stanowi przepis szczególny względem przepisu art. 58 § 2 k.c. Oznacza to, że jeżeli zostaną spełnione przesłanki wyzysku, uprawniony nie może powołać się wprost na art. 58 § 2 k.c., bowiem w pierwszej kolejności przysługują mu uprawnienia, o których mowa w art. 388 § 1 k.c.

Podsumowanie

Tytułem podsumowania wskazać należy, że przepisy prawa zapewniają stronom swobodę kontraktowania, w tym także dopuszczają możliwość zawierania umów niekorzystnych dla kontrahenta. O wyzysku możemy jednak powiedzieć wyłącznie w sytuacji, w której obiektywnie zaistnieje dysproporcja świadczeń, po stronie wyzyskanego zaistnieją przesłanki wymienione w art. 388 § 1 k.c., zaś wyzyskujący będzie działał z zamiarem wykorzystania położenia wyzyskanego. Pamiętać również należy, że spełnienie powyższych przesłanek nie czyni umowy nieważną. Realizacja uprawnień wynikających z omawianego przepisu następuje w drodze powództwa cywilnego. Pamiętać również należy, że roszczenia te ulegają przedawnieniu wraz z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.

Aneta Frydrych, aplikant radcowski, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp.k.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Wybory prezydenckie 2025 coraz bliżej. Sprawdź, jak głosować poza miejscem zamieszkania. Nie przegap terminów!

Już 18 maja odbędzie się pierwsza tura wyborów prezydenckich. Jeśli w dniu głosowania nie będziesz w swoim miejscu zameldowania, masz jeszcze kilka dni, by złożyć odpowiednie wnioski. Wyjaśniamy, jak zagłosować korespondencyjnie, przez pełnomocnika lub w innym lokalu – i do kiedy trzeba to załatwić.

Koniec z absurdem tylko 2 dni zwolnienia od pracy na wszystkie dzieci i obojga rodziców – od teraz dodatkowy dzień wolny na każde kolejne dziecko?

Na 1 dziecko – 2 dni wolne, na 2 dzieci – 3 dni wolne, na 3 dzieci – 4 dni wolne, a na 4 i więcej – 5 dni wolne, z zachowaniem prawa do pełnego wynagrodzenia, a za odmowę zwolnienia od pracy w ramach ww. puli – 30 tys. zł kary dla pracodawcy. O zmianę art. 188 kodeksu pracy – w dniu 12 kwietnia br., zawnioskowały do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Rzeczniczka Praw Dziecka i Okręgowa Rada Adwokacka, powołując się m.in. na naruszenie przez ww. przepis konstytucyjnej zasady równości. Czy położy to kres absurdowi tylko 2 dni zwolnienia od pracy na wszystkie dzieci i obojga rodziców?

MRPiPS: nowe rozwiązania na rzecz osób z niepełnosprawnościami i przebudowa modelu orzekania o niepełnosprawności. Termin do 20 maja 2025 r. na składanie dokumentów

Rok 2025 jest wyjątkowo obfitujący w zmiany prawa czy też projekty zmian w zakresie uprawnień dla osób z niepełnosprawnościami i ogólnie dla całego systemu orzecznictwa. Ale to nie koniec! Idą kolejne zmiany i to na z góry określone lata: na 2026, 2027 a nawet 2028 r. Perspektywa odległa - to fakt, ale takie działania jak zapowiada resort pracy wymagają długiej perspektywy. Udało się dotrzeć do informacji, z których wynika, że MRPiPS ogłasza program: "Przebudowa modelu orzekania o niepełnosprawności". Co będzie obejmował program, do kogo jest skierowany i co można zyskać?

Znieważenie flagi państwowej – co grozi za obrazę symboli narodowych?

Flaga państwowa to jeden z najważniejszych symboli każdego kraju – wyraża tożsamość narodową, suwerenność, a także dumę z historii i wspólnoty obywatelskiej. W Polsce ochrona flagi jest zagwarantowana przepisami prawa, a jej znieważenie jest przestępstwem. Warto więc wiedzieć, czym jest znieważenie flagi Rzeczypospolitej Polskiej, jakie formy może przybrać oraz jakie sankcje grożą za tego rodzaju działanie.

REKLAMA

2610,72 zł w maju z ZUS dla prawie 130 tys. osób [NOWE ŚWIADCZENIE]. Dodatkowo wyrównanie od stycznia 2025

2610,72 zł w maju z ZUS dla prawie 130 tys. osób. Co istotne osoby, który mają prawo do tego nowe dodatku dostaną również wyrównanie od 1 stycznia 2025 r. Wysokość dodatku wynosiła w styczniu i lutym 2025 r. 2520 zł, a od marca jest to 2610,72 zł. Na konta świadczeniobiorców wpłyną więc w maju spore pieniądze.

Powstaje kompletnie nowa gałąź gospodarki, kompletnie nowy zawód: tylko czy będą chętni [PROJEKT skierowany do stałej komisji]

Powstaje kompletnie nowa gałąź gospodarki, kompletnie nowy zawód - podkreśla Łukasz Krasoń. Jednak czy będą chętni na tą specyficzną i wymagającą dużego wysiłku psychicznego i fizycznego pracę?: Nie wiadomo też jak będzie z wynagrodzeniem, a nie wydaje się, żeby byli chętni do tej pracy tylko za minimalną krajową.

Donald Trump spotkał się z Karolem Nawrockim w Gabinecie Owalnym Białego Domu. "You will win"

Prezydent Stanów Donald Trump spotkał się w czwartek 1 maja 2025 r. z kandydatem na prezydenta RP Karolem Nawrockim - podał Biały Dom. Nawrocki relacjonował, że D. Trump przepowiadał mu wygraną w wyborach.

7 lat ważności części orzeczeń o niepełnosprawności i inne zmiany. Nowelizacja rozporządzenia dot. orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

W dniu 30 kwietnia 2025 r. opublikowano projekt rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Celem tej nowelizacji jest doprecyzowanie zasad wydawania orzeczeń o niepełnosprawności oraz o stopniu niepełnosprawności, a także wydłużenie okresów ważności tych orzeczeń. Co się dokładnie zmieni i od kiedy?

REKLAMA

Grill na balkonie? Uważaj - może kosztować Cię nawet 5 500 zł, a ognisko w ogrodzie - nawet 11 500 zł

Można śmiało powiedzieć, że majówka to narodowe święto grilla (a w nieco mniejszym zakresie - również ogniska). Mieszkańcy bloków - z przyczyn oczywistych - mogą zdecydować się wyłącznie na to pierwsze, a posiadacze własnych ogródków - rozniecić nieco większy płomień. Czy jednak takie przyjemności - w obrębie własnych balkonów i ogródków są legalne? Okazuje się, że nie w każdym przypadku, a ich nieroztropnych amatorów, mogą niekiedy spotkać niemiłe konsekwencje.

Rząd szykuje zmiany w emeryturach – grupa pracowników popracuje do 70 roku życia

Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad projektem zmian w przepisach, które mają wydłużyć maksymalny wiek pełnienia funkcji przez komorników sądowych oraz ich asesorów. Zgodnie z planowanymi regulacjami, osoby wykonujące te zawody miałyby obowiązek pozostawać aktywne zawodowo nawet do 70. roku życia.

REKLAMA