REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Aneta Frydrych
Aplikantka radcowska
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Wyzysk w umowie. Czym jest wyzysk? Jakie postanowienia umowne mogą być uznane za wyzysk? Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli? Czego możne żądać strona umowy dotknięta wyzyskiem? Wyjaśnia Aneta Frydrych, aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

W umowie nie można wykorzystywać przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony

Zgodnie z art. 3531 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (dalej jako „k.c.” lub „Kodeks Cywilny”) strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednym z przepisów prawa, ograniczających swobodę stron w kształtowaniu stosunku prawnego jest art. 388 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

REKLAMA

Czym jest wyzysk?

REKLAMA

Z wyzyskiem mamy do czynienia, jeżeli zachodzi rażąca dysproporcja świadczeń stron, zaś po stronie wyzyskanego nastąpi jedna z wymienionych przesłanek: przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony. Z kolei po stronie wyzyskującego musi występować zamiar wykorzystania jednej z tych okoliczności. Wspomniana rażąca dysproporcja musi mieć charakter obiektywny oraz musi istnieć w chwili zawarcia umowy.

O przymusowym położeniu mowa jest, gdy sytuacja majątkowa lub osobista wyzyskanego zmusza go do zawarcia umowy na zaproponowanych mu warunkach, mimo, iż warunki te są rażąco niekorzystne. Z niedołęstwem mamy do czynienia, gdy wyzyskany ma pewne ułomności natury psychicznej lub fizycznej, które uniemożliwiają mu rozpoznanie rzeczywistej wartości świadczeń. Z kolei niedoświadczenie wiąże się z niewiedzą wyzyskanego w przedmiocie zawieranej umowy (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2021, art. 388.).

Jakie roszczenia przysługują wyzyskanemu?

Zgodnie z art. 388 § 1 k.c. wyzyskany może żądać zmniejszenia spełnionego świadczenia lub zwiększenia świadczenia mu należnego, a jeśli powyższe byłyby nadmiernie utrudnione, może żądać unieważnienia umowy. Roszczenia tą są realizowane przed sądem. Należy tu zauważyć pewną sekwencję, mianowicie, w pierwszej kolejności wyzyskany może żądać ukształtowania świadczeń w sposób pozwalający na przywrócenie równowagi stron. Dopiero gdy zmiana ta nie jest możliwa, sąd orzeknie o unieważnieniu umowy. Wówczas nieważność będzie następowała ex tunc, co oznacza, że umowa będzie uważana za nieważną od początku.

Termin na realizację powyższych uprawnień wygasa wraz z upływem dwóch lat od zawarcia umowy i jest terminem zawitym, co oznacza że nie można go przywrócić. Zachowanie terminu wymaga, aby przed jego upływem wytoczyć przed sądem odpowiednie powództwo.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli?

REKLAMA

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie wskazuje się, że regulacja art. 388 § 1 k.c. krzyżuje się z przepisami regulującymi tzw. wady oświadczenia woli. Istnieje spór w doktrynie co do tego czy wyzysk należy kwalifikować jako jedną z wad oświadczenia woli czy też nie. W Kodeksie Zobowiązań, a zatem w regulacji obowiązującej przed uchwaleniem Kodeksu Cywilnego, wyzysk był uregulowany jako jedna z wad oświadczenia woli. Następnie ustawodawca zdecydował się na usytuowanie tego przepisu w części zawierającej ogólne przepisy o zobowiązaniach. Na mocy aktualnie obowiązującego Kodeksu Cywilnego wskazuje się, że wyzysk nie jest wadą oświadczenia woli, bowiem nie został uregulowany w księdze pierwszej, w której uregulowano pozostałe wady, lecz w księdze trzeciej regulującej przepisy ogólne o zobowiązaniach. Z drugiej zaś strony w doktrynie podnosi się, że wyzysk należy kwalifikować jako wadę oświadczenia woli bądź jako wadliwość treści oświadczenia woli (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020). Za stanowiskiem pierwszym przemawia również argument związany z terminami, w których można powołać się na wyzysk oraz wady oświadczeń woli. Jak wskazano powyżej dla roszczeń z tytułu wyzysku ustawodawca przewidział termin dwuletni, podczas gdy dla wad oświadczenia woli termin wynosi 1 rok. W oparciu o powyższe argumenty należy opowiedzieć się za linią dominującą i tym samym stwierdzić, że wyzysk nie stanowi wady oświadczenia woli. W praktyce jednak może się okazać, że określona umowa będzie z punktu widzenia osoby pokrzywdzonej realizowała zarówno przesłanki wyzysku, jak i innej wady oświadczenia woli. Wówczas przyjmuje się, że pokrzywdzony będzie mógł postąpić wedle własnego wyboru, a zatem albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia dotkniętego wadą, albo realizować uprawnienia z art. 388 § 1 k.c.

Niewątpliwie czynność prawna dotknięta wyzyskiem jest czynnością prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przyjmuje się, że art. 388 § 1 k.c. stanowi przepis szczególny względem przepisu art. 58 § 2 k.c. Oznacza to, że jeżeli zostaną spełnione przesłanki wyzysku, uprawniony nie może powołać się wprost na art. 58 § 2 k.c., bowiem w pierwszej kolejności przysługują mu uprawnienia, o których mowa w art. 388 § 1 k.c.

Podsumowanie

Tytułem podsumowania wskazać należy, że przepisy prawa zapewniają stronom swobodę kontraktowania, w tym także dopuszczają możliwość zawierania umów niekorzystnych dla kontrahenta. O wyzysku możemy jednak powiedzieć wyłącznie w sytuacji, w której obiektywnie zaistnieje dysproporcja świadczeń, po stronie wyzyskanego zaistnieją przesłanki wymienione w art. 388 § 1 k.c., zaś wyzyskujący będzie działał z zamiarem wykorzystania położenia wyzyskanego. Pamiętać również należy, że spełnienie powyższych przesłanek nie czyni umowy nieważną. Realizacja uprawnień wynikających z omawianego przepisu następuje w drodze powództwa cywilnego. Pamiętać również należy, że roszczenia te ulegają przedawnieniu wraz z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.

Aneta Frydrych, aplikant radcowski, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp.k.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Prawne ryzyka używania AI przez pracowników. Odpowiedzialność pracodawcy wobec osób trzecich. Prawo pracy, prawo autorskie, ochrona danych poufnych i osobowych

Sztuczna inteligencja (AI) stanowi dużą pomoc w pracy, ułatwiając ją i przyspieszając w znacznym stopniu. Zdają sobie z tego sprawę zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Tak jednak ze strony pracodawców lub potencjalnych pracodawców wobec pracowników lub kandydatów, jak po ze strony pracowników, nieodpowiedzialne korzystania z AI może rodzić określone ryzyka prawne, które możemy ocenić przez pryzmat prawa pracy. Świadomość tych ryzyk jest ważna pod kątem znalezienia rozwiązań przed nimi zabezpieczających w sytuacji w której prawo powszechne takiego zabezpieczenia nie przewiduje.

Zmiana miejsca głosowania. Wybory 2025. Jak zagłosować w innym obwodzie?

Zmiana miejsca głosowania w wyborach na Prezydenta RP w dniu 18 maja 2025 r. jest możliwa. Co zrobić, aby zagłosować w obwodzie poza stałym miejscem zamieszkania? Niezbędne jest zaświadczenie o zmianie miejsca głosowania.

Ostatni dzień na rozliczenie PIT 2024 Sprawdź, co musisz zrobić, zanim system zamknie dostęp

Ministerstwo Finansów przypomina: 30 kwietnia mija termin składania zeznań podatkowych za 2024 rok. Ponad 8 milionów Polaków skorzystało już z usługi Twój e-PIT. Sprawdź, co zrobić, by nie zapłacić kary, jak uniknąć błędów i co grozi za brak reakcji.

Specustawa o przeliczeniu emerytur: Bez wniosku, bez wyrównania i bez waloryzacji. I dopiero od połowy 2026 r.

Specustawa: ZUS załatwi sam ponowne przeliczenie emerytur. Bez wniosku, bez wyrównania i bez waloryzacji. I niestety dopiero od połowy 2026 r.

REKLAMA

Artur Bartoszewicz – partia, program, wiek, zawód, wykształcenie [Kandydat na Prezydenta RP 2025]

Artur Bartoszewicz – czy należy do partii politycznej? Przedstawiamy program wyborczy kandydata na Prezydenta RP w 2025 roku, wiek, zawód oraz wykształcenie. Sprawdź pełną listę kandydatów w wyborach 2025 r. i wyniki najnowszego sondażu.

Kamery nasobne dla ratowników medycznych a RODO [Ochrona danych osobowych]

Z pewnością zgodzicie się że ratownicy medyczni są bardzo często narażeni na brutalne ataki ze strony agresywnych pacjentów. Coraz głośniej mówi się o wprowadzeniu kamer nasobnych dla ratowników medycznych. Co na to przepisy RODO i Konstytucja?

Koniec z wypłacaniem przez pracodawcę 140 zł, za okulary które kosztowały 900 zł i limitowaniem częstotliwości refundacji? Nareszcie jest decyzja A. Dziemianowicz-Bąk

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, przedstawiło swoje stanowisko w sprawie uregulowania minimalnej kwoty refundacji okularów (lub soczewek kontaktowych) korygujących wzrok dla osób pracujących przy komputerze oraz częstotliwości przysługiwania tegoż dofinansowania od pracodawcy. Wynika ono z odpowiedzi na interpelację poselską nr 4813 posłanki Marta Stożek, z dnia 12 września 2024 r.

Praca w majówkę. Czy należy się dodatek?

Zbliżają się 3 ważne dni w roku 2025: 1 maja, 2 maja, 3 maja. Niektórzy w tym czasie pracują. Czy zatem za pracę w majówkę należy się dodatek pieniężny czy inna rekompensata?

REKLAMA

Kto nowym papieżem? Media kreują „papabile”, a Kościół przygotowuje się do konklawe 2025

7 maja rozpoczyna się konklawe, które wybierze nowego papieża. Papież Franciszek niestety już nie żyje, a świat katolicki z napięciem śledzi możliwych następców. Media już teraz lansują swoich faworytów – tzw. papabili. Kim są kandydaci na nowego papieża? Jakie poglądy reprezentują? Czy Kościół czeka kontynuacja, czy radykalna zmiana?

Będą zmiany w kodach recept: S – przyznawanych osobom 65+ oraz DZ – dla osób poniżej 18. roku życia, co do odbioru bezpłatnych leków bądź innych produktów medycznych

Trwają konsultacje w zakresie zmian prawa co do wydawania i realizacji recept. Projekt przewiduje umożliwienie farmaceucie lub personelowi wydającemu uzupełnienia recepty o ten kod. Dzięki temu, pacjent otrzyma produkt bezpłatnie, po uzupełnieniu recepty w aptece, bez konieczności ponownego kontaktu z lekarzem czy dodatkowych wizyt u świadczeniodawcy. Przypominamy też o trwającym w wielu gminach w Polsce tzw. PROGRAMIE LEK. W maju 2025 r. też będą dopłaty do leków, nawet do 300 zł.

REKLAMA