REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?

Aneta Frydrych
Aplikantka radcowska
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Wyzysk w umowie - czy jest wadą oświadczenia woli?
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Wyzysk w umowie. Czym jest wyzysk? Jakie postanowienia umowne mogą być uznane za wyzysk? Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli? Czego możne żądać strona umowy dotknięta wyzyskiem? Wyjaśnia Aneta Frydrych, aplikant radcowski z Lubasz i Wspólnicy – Kancelarii Radców Prawnych sp.k.

W umowie nie można wykorzystywać przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony

Zgodnie z art. 3531 ustawy z 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (dalej jako „k.c.” lub „Kodeks Cywilny”) strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednym z przepisów prawa, ograniczających swobodę stron w kształtowaniu stosunku prawnego jest art. 388 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

REKLAMA

Czym jest wyzysk?

REKLAMA

Z wyzyskiem mamy do czynienia, jeżeli zachodzi rażąca dysproporcja świadczeń stron, zaś po stronie wyzyskanego nastąpi jedna z wymienionych przesłanek: przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony. Z kolei po stronie wyzyskującego musi występować zamiar wykorzystania jednej z tych okoliczności. Wspomniana rażąca dysproporcja musi mieć charakter obiektywny oraz musi istnieć w chwili zawarcia umowy.

O przymusowym położeniu mowa jest, gdy sytuacja majątkowa lub osobista wyzyskanego zmusza go do zawarcia umowy na zaproponowanych mu warunkach, mimo, iż warunki te są rażąco niekorzystne. Z niedołęstwem mamy do czynienia, gdy wyzyskany ma pewne ułomności natury psychicznej lub fizycznej, które uniemożliwiają mu rozpoznanie rzeczywistej wartości świadczeń. Z kolei niedoświadczenie wiąże się z niewiedzą wyzyskanego w przedmiocie zawieranej umowy (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2021, art. 388.).

Jakie roszczenia przysługują wyzyskanemu?

Zgodnie z art. 388 § 1 k.c. wyzyskany może żądać zmniejszenia spełnionego świadczenia lub zwiększenia świadczenia mu należnego, a jeśli powyższe byłyby nadmiernie utrudnione, może żądać unieważnienia umowy. Roszczenia tą są realizowane przed sądem. Należy tu zauważyć pewną sekwencję, mianowicie, w pierwszej kolejności wyzyskany może żądać ukształtowania świadczeń w sposób pozwalający na przywrócenie równowagi stron. Dopiero gdy zmiana ta nie jest możliwa, sąd orzeknie o unieważnieniu umowy. Wówczas nieważność będzie następowała ex tunc, co oznacza, że umowa będzie uważana za nieważną od początku.

Termin na realizację powyższych uprawnień wygasa wraz z upływem dwóch lat od zawarcia umowy i jest terminem zawitym, co oznacza że nie można go przywrócić. Zachowanie terminu wymaga, aby przed jego upływem wytoczyć przed sądem odpowiednie powództwo.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli?

REKLAMA

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie wskazuje się, że regulacja art. 388 § 1 k.c. krzyżuje się z przepisami regulującymi tzw. wady oświadczenia woli. Istnieje spór w doktrynie co do tego czy wyzysk należy kwalifikować jako jedną z wad oświadczenia woli czy też nie. W Kodeksie Zobowiązań, a zatem w regulacji obowiązującej przed uchwaleniem Kodeksu Cywilnego, wyzysk był uregulowany jako jedna z wad oświadczenia woli. Następnie ustawodawca zdecydował się na usytuowanie tego przepisu w części zawierającej ogólne przepisy o zobowiązaniach. Na mocy aktualnie obowiązującego Kodeksu Cywilnego wskazuje się, że wyzysk nie jest wadą oświadczenia woli, bowiem nie został uregulowany w księdze pierwszej, w której uregulowano pozostałe wady, lecz w księdze trzeciej regulującej przepisy ogólne o zobowiązaniach. Z drugiej zaś strony w doktrynie podnosi się, że wyzysk należy kwalifikować jako wadę oświadczenia woli bądź jako wadliwość treści oświadczenia woli (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020). Za stanowiskiem pierwszym przemawia również argument związany z terminami, w których można powołać się na wyzysk oraz wady oświadczeń woli. Jak wskazano powyżej dla roszczeń z tytułu wyzysku ustawodawca przewidział termin dwuletni, podczas gdy dla wad oświadczenia woli termin wynosi 1 rok. W oparciu o powyższe argumenty należy opowiedzieć się za linią dominującą i tym samym stwierdzić, że wyzysk nie stanowi wady oświadczenia woli. W praktyce jednak może się okazać, że określona umowa będzie z punktu widzenia osoby pokrzywdzonej realizowała zarówno przesłanki wyzysku, jak i innej wady oświadczenia woli. Wówczas przyjmuje się, że pokrzywdzony będzie mógł postąpić wedle własnego wyboru, a zatem albo uchylić się od skutków prawnych oświadczenia dotkniętego wadą, albo realizować uprawnienia z art. 388 § 1 k.c.

Niewątpliwie czynność prawna dotknięta wyzyskiem jest czynnością prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przyjmuje się, że art. 388 § 1 k.c. stanowi przepis szczególny względem przepisu art. 58 § 2 k.c. Oznacza to, że jeżeli zostaną spełnione przesłanki wyzysku, uprawniony nie może powołać się wprost na art. 58 § 2 k.c., bowiem w pierwszej kolejności przysługują mu uprawnienia, o których mowa w art. 388 § 1 k.c.

Podsumowanie

Tytułem podsumowania wskazać należy, że przepisy prawa zapewniają stronom swobodę kontraktowania, w tym także dopuszczają możliwość zawierania umów niekorzystnych dla kontrahenta. O wyzysku możemy jednak powiedzieć wyłącznie w sytuacji, w której obiektywnie zaistnieje dysproporcja świadczeń, po stronie wyzyskanego zaistnieją przesłanki wymienione w art. 388 § 1 k.c., zaś wyzyskujący będzie działał z zamiarem wykorzystania położenia wyzyskanego. Pamiętać również należy, że spełnienie powyższych przesłanek nie czyni umowy nieważną. Realizacja uprawnień wynikających z omawianego przepisu następuje w drodze powództwa cywilnego. Pamiętać również należy, że roszczenia te ulegają przedawnieniu wraz z upływem dwóch lat od dnia zawarcia umowy.

Aneta Frydrych, aplikant radcowski, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp.k.

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Wynagrodzenie minimalne 2023 [quiz]
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/15
Kiedy będą miały miejsce podwyżki minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku?
od 1 stycznia i od 1 lipca
od 1 stycznia i od 1 czerwca
od 1 lutego i od 1 lipca
Następne
Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Sąd Apelacyjny: Rolnik musi zapłacić ok. 120 tys. zł sąsiadom za smród z chlewni. Minister rolnictwa: to podważa sens rolnictwa, konieczne nowe przepisy

Rolnik, hodowca trzody chlewnej z Grodziska k. Łodzi ma zapłacić ok. 120 tys. zł sąsiadom, którzy przed sądem poskarżyli się na przykre zapachy docierające do ich posesji z jego chlewni. Taki wyrok wydał we wrześniu br. Sąd Apelacyjny w Łodzi, o czym pierwszy poinformował portal farmer.pl. Wieś jest miejscem produkcji rolnej i rolnik, który hoduje zwierzęta, nie może płacić odszkodowania za nieprzyjemne zapachy - ocenił minister rolnictwa Czesław Siekierski komentując ten wyrok. Zapowiedział przygotowanie przepisów prawnych "na szczeblu krajowym", które zapobiegną takim sytuacjom w przyszłości.

Sejm: Bez wniosku osoby niepełnosprawnej. Od 30 września tylko z zaświadczeniem. Zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł) [Przedłużanie orzeczeń o niepełnosprawności]

Posłowie koalicji rządowej złożyli projekt nowelizacji przepisów o przedłużaniu ważności orzeczeń o niepełnosprawności. Głównym celem nowelizacji jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym w wieku do 16-lat przedłużenie ważności orzeczeń. Ale równie ważna jest nowa zasada, że osoba niepełnosprawna starając się o przedłużenie prawa do np. zasiłku pielęgnacyjnego nie musi składać żadnego wniosku. Sprawa jest wszczynana z urzędu na podstawie zaświadczenia przedstawionego przez osobę niepełnosprawną.

Wynagrodzenie chorobowe a zasiłek chorobowy 2024 - różnice: wysokość, terminy, składki, podatek, podstawa wymiaru

Wynagrodzenie chorobowe jak i zasiłek chorobowy to świadczenia pieniężne, które przysługują ubezpieczonemu za czas niezdolności do pracy spowodowanych:
- chorobą, 
- odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, 
- wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, 
- chorobą przypadającą w czasie ciąży,
- poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek, narządów oraz poddaniem się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Świadczenia te różnią się przede wszystkim okresem niezdolności do pracy ale również stroną je finansującą oraz oskładkowaniem i opodatkowaniem danego świadczenia.

Czy oskładkowanie umów cywilnoprawnych da wyższe emerytury w przyszłości? Polacy w to nie wierzą, chcą renegocjacji KPO

Aż 71,5% Polaków nie wierzy, że przyszła państwowa emerytura pozwoli im na godne życie, wynika z najnowszych badań dla Useme.com. Za to coraz więcej rodaków zaczyna oszczędzać na emeryturę poza systemem ZUS. Co więcej, Polacy oczekują od rządu renegocjacji z Komisją Europejską kamienia milowego KPO dot. oskładkowania umów cywilnoprawnych.

REKLAMA

12 rat dla powodzian. Rząd pomoże spłacić kredyt hipoteczny, ale szykuje też ulgi dla powodzian w spłatach innych zobowiązań

Rząd zapowiedział możliwości wsparcia dla kredytobiorców poszkodowanych w wyniku powodzi. Rozwiązanie zakłada, że Fundusz Wsparcia Kredytobiorców spłaci 12 rat kredytu hipotecznego dla powodzian. Rząd pracuje też nad wprowadzeniem ulg dla powodzian w spłatach także innych zobowiązań – nie tylko tych hipotecznych.

Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko. Do 60 dni w roku. ZUS przypomina, który rodzic może dostać te pieniądze. Sprawdź zasady

Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko. Do 60 dni w roku. ZUS przypomina, że każdy może dostać te pieniądze. Jest to informacja szczególnie istotna dla osób z terenów dotkniętych powodzią, na których zajęcia w przedszkolach i szkołach zostały zawieszone.

ZUS: Świadczenia na zalanych terenach wypłacane są na bieżąco

Rzecznik Prasowy ZUS Paweł Żebrowski poinformował, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco wypłaca świadczenia na terenach dotkniętych powodzią, w tym 14 emerytury. Obecnie około 85 proc. emerytów w ZUS otrzymuje emeryturę bezpośrednio na rachunek bankowy

MON: Ubrać szpiega - kwoty na zakup cywilnego ubrania przez funkcjonariuszy Służby Wywiadu Wojskowego

Zmieni się wysokość równoważnika pieniężnego i kwota na zakup ubrania typu cywilnego w zamian za umundurowanie przyznawanego funkcjonariuszom Służby Wywiadu Wojskowego. W Ministerstwie Obrony Narodowej trwają prace nad nowelizacją przepisów.

REKLAMA

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? MEN stawia sprawę jasno

Rewolucja w szkołach! Czy biologia, chemia i geografia znikną ze szkół podstawowych? Ministerstwo Edukacji Narodowej stawia sprawę jasno. Założenia dotyczące profilu absolwenta przedszkola i szkoły podstawowej są już przygotowane.

Lex Kamilek: Niespójne przepisy powodują problemy organizacyjne w szkołach. Środowisko pedagogiczne skupia się na biurokracji

Ustawa Kamilka, lub inaczej lex Kamilek, wywołała pewne zamieszanie w kręgach m.in. nauczycieli i dyrektorów szkół. Ich wątpliwości budzi m. in. przepis o konieczności przedstawienia zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego. Ten fragment ustawy pozostawia szerokie pole do interpretacji.

REKLAMA