Kiedy nieletni odpowie za przestępstwo

W polskim prawie granica ta ustalona jest w zasadzie na 17 lat. Sprawca poniżej tego przedziału wiekowego zwany jest właśnie nieletnim. Jeżeli nie osiągnął on tego wieku w chwili popełniania przestępstwa, karany będzie w innym trybie postępowania, na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Wyjątki od zasady

Jak wskazano wyżej, ustawową granicą odpowiedzialności karnej jest 17 lat. W pewnych wypadkach ustawodawca przewidział jednak odstępstwa od tej zasady. Art. 10 § 2 kodeksu karnego przewiduje wyjątkową odpowiedzialność karną tych nieletnich, którzy po ukończeniu 15 lat dopuszczają się szczególnie groźnych przestępstw. Katalog ten jest zamknięty i obejmuje:

1. zamach na życie Prezydenta RP (art. 134);
2. zabójstwo w typie podstawowym lub kwalifikowanym (art. 148 § 1-3);
3. umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, w tym następstw kwalifikujących (art. 156 § 1 i 3);
4. umyślne sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, w tym następstw kwalifikujących (art. 163 § 1 i 3);
5. terrorystyczny zamach na statek wodny lub powietrzny (art. 166);
6. umyślne spowodowanie katastrofy, w tym następstw kwalifikujących (art. 173 § 1 i 3);
7. zgwałcenie popełnione zbiorowo (art. 197 § 3);
8. porwanie zakładnika, w tym spowodowanie następstw kwalifikujących (art. 252 § 1 i 2);
9. rozbój (art. 280).

Ponadto, ustawa określa pewne szczegółowe warunki, które sąd powinny szczegółowo rozważyć, aby nieletni odpowiedział za popełnione przestępstwo tak jak dorosły. Są one następujące:

1. okoliczności sprawy;
2. stopień rozwoju sprawcy;
3. jego właściwości i warunki osobiste.

Pomimo iż przepis wyraźnie stanowi, że nieletni w pewnych warunkach może odpowiadać karnie, to jednak ustawodawca zaznacza, że orzeczona kara nie może być wyższa niż 2/3 ustawowego zagrożenia. Ponadto, sąd może także w każdym wypadku zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.