Cukrzyca a orzeczenie o niepełnosprawności. Przepisy i apel o zmiany

• Czy na cukrzycę można dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
• Jaki jest symbol w orzeczeniu o niepełnosprawności dla cukrzycy?
• Do czego w praktyce uprawnia orzeczenie o niepełnosprawności? [Przykłady]
• Rodzice apelują o zmiany w orzeczeniach
• Podsumowanie

Czy na cukrzycę można dostać orzeczenie o niepełnosprawności?

Na początku warto podkreślić, iż w przepisach nie ma katalogu konkretnych chorób uprawniających do uzyskania orzeczenia. O niepełnosprawności decyduje szereg czynników, a orzecznictwo jest zindywidualizowane.

Według ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

Niepełnosprawność można orzec w stopniu: znacznym, umiarkowanym lub lekkim. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych zalicza się do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności przepisy zaliczają osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Dzieci, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku. W takim przypadku wydaje się orzeczenie o niepełnosprawności.

Oceny niepełnosprawności u dzieci w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Jaki jest symbol w orzeczeniu o niepełnosprawności dla cukrzycy?

Orzeczenie o niepełnosprawności (lub o stopniu) wydają powiatowe lub miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, (a także wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności jako instytucja odwoławcza).

W orzeczeniu ustala się niepełnosprawność albo stopień niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole przyczyn niepełnosprawności oraz wskazania.

W przypadku cukrzycy będzie to symbol 11-I, który obejmuje m.in. schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego).

Do czego w praktyce uprawnia orzeczenie o niepełnosprawności? [Przykłady]

Jedną z ważniejszych form pomocy finansowej jest świadczenie pielęgnacyjne. Świadczenie pielęgnacyjne po ostatnich zmianach w 2024 r. mogą otrzymać określone osoby m.in. rodzice, sprawujący opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia 18. roku życia. Można też uzyskać świadczenie według przepisów „starych” na zasadzie praw nabytych.

W przypadku orzeczenia o niepełnosprawności osoby, nad którą sprawowana jest opieka, istotne znaczenie mają punkty 7 i 8. Punkt 7 dotyczy konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a punkt 8 - konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego uprawnia też orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. W 2025 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 3287 zł miesięcznie.

W celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji przyznaje się zasiłek pielęgnacyjny (niezależnie od dochodu). Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niepełnosprawnym dzieciom oraz osobom, które ukończyły 75 lat. O zasiłek mogą również ubiegać się osoby niepełnosprawne w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności można przyznać zasiłek pielęgnacyjny, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia.

Rodzice apelują o zmiany w orzeczeniach

„Zwracam się z wnioskiem o zmianę zasad orzekania o niepełnosprawności dzieciom chorym na cukrzycę typu 1 (CT1), chodzi tu w szczególności o pkt.7 i 8 w orzeczeniu” – czytamy w petycji skierowanej do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Autorka petycji podkreśla, iż cukrzyca typu 1 jest chorobą nieuleczalną, nie rokuje poprawy ani wyleczenia. Jest to choroba przewlekła, wymagająca ciągłego monitorowania i podawania insuliny, a w przypadku dziecka ciągłej kontroli rodzica. Druga z petycji, jakie w ostatnim czasie wpłynęły do ministerstwa, jest wyrazem sprzeciwu wobec nieuwzględnieniu cukrzycy typu 1 w nowych zaleceniach dla zespołów orzeczniczych.

Przypomnijmy, iż w marcu 2025 r. Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń wydał zalecenia ułatwiające osobom z Zespołem Downa oraz z diagnozami genetycznych chorób rzadkich uzyskiwanie orzeczeń o niepełnosprawności. Wytyczne dotyczą wydawania orzeczeń z uwzględnieniem punktów 7 i 8, a także na maksymalny możliwy okres, czyli do 16. roku życia.

„Znaczący krok naprzód w dziedzinie orzekania o niepełnosprawności dzieci przyćmiewa jednak fakt, że od momentu opublikowania zaleceń do Biura Rzecznika Praw Dziecka kierowane są liczne zgłoszenia rodziców dzieci chorujących na cukrzycę typu 1 wyrażające żal i rozczarowanie wobec braku uwzględnienia sytuacji tych małoletnich w treści wydanych wytycznych. Rodzice dzieci podnoszą, że ujęcie cukrzycy typu 1 w wydanych zaleceniach rozwiązałoby sytuację niepewności, w jakiej się znajdują – podniesiono, że również w przypadku tego schorzenia ich dzieci, wydawane orzeczenia nie są jednolite i uzależnione od Zespołu, który je wydawał” – przekonuje Zastępca Rzecznika Praw Dziecka Adam Chmura w piśmie skierowanym w kwietniu do Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Zastępca RPD zwrócił się z prośbą o analizę przedmiotowego zagadnienia oraz przedstawienie informacji co do możliwych działań na rzecz tych małoletnich chorujących w kontekście zasad orzekania o niepełnosprawności.

W tym momencie nie znamy jeszcze odpowiedzi ministerstwa na powyższe apele.

Podsumowanie

Sprawy dotyczące orzekania o niepełnosprawności często nie należą do łatwych. Z tego powodu do każdej z nich warto dobrze się przygotować, m.in. przygotowując odpowiednie zaświadczenia i dokumenty. W skomplikowanych przypadkach przydatna może okazać się pomoc adwokata czy radcy prawnego. Osoby niezamożne mogą skorzystać z systemu bezpłatnego poradnictwa prawnego.