Proszą premiera D. Tuska o ustawę i dodatek. Inni nie tylko go mają. Ale też świadczenie wspierające, zasiłek pielęgnacyjny czy rentę rodzinną. [List otwarty]

Warszawa, 8 października 2025 r.

LIST OTWARTY Nieformalnej grupy osób z orzeczoną niezdolnością do samodzielnej egzystencji, pominiętych w prawie do dodatku dopełniającego, oraz ich opiekunów i przyjaciół

do:

• Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska
• Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk
• Ministra Finansów Andrzeja Domańskiego
• Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka
• Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Konstytucja RP a prawa osób niepełnosprawnych

Artykuł 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.”

Zasada równości wobec prawa ma fundamentalne znaczenie w kontekście osób z niepełnosprawnościami.

Dodatek dopełniający po waloryzacji 2610,72 zł

 Od 1 stycznia 2025 r. osoby uprawnione do renty socjalnej, posiadające orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji, otrzymują dodatek dopełniający w wysokości 2520 zł (obecnie po waloryzacji 2610,72 zł).

Celem tego świadczenia jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami godnych warunków życia poprzez umożliwienie im dostępu do opieki medycznej, rehabilitacji, zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, specjalistycznego żywienia oraz środków higieny.

Duża grupa osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji bez świadczeń

Tego wsparcia nie otrzymują jednak osoby również niezdolne do samodzielnej egzystencji, które pobierają inne świadczenia niż renta socjalna, na przykład rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy czy emeryturę przyznaną po wcześniejszym pobieraniu renty z tytułu niezdolności do pracy. W tej grupie znajdują się również osoby, które nie mają prawa do żadnego świadczenia z uwagi na utratę sprawności po zakończeniu nauki, lecz przed uzyskaniem wymaganego stażu ubezpieczeniowego.

Renta socjalna przysługuje osobom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 18 lat (lub w trakcie nauki do 25. roku życia), natomiast renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, tym, którzy utracili zdolność do pracy w okresie zatrudnienia i mają wymagany staż ubezpieczeniowy.

Identyczne orzeczenia o niezdolności a różny zakres wsparcia osób niepełnosprawnych

W efekcie osoby z identycznym orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji otrzymują świadczenia o zupełnie różnej wysokości, a sam dodatek dopełniający w wielu przypadkach przewyższa wysokość świadczenia podstawowego przysługującego osobom z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji pobierających inne świadczenia niż renta socjalna. Co więcej, dodatek dopełniający może być łączony z innymi świadczeniami, takimi jak świadczenie wspierające, zasiłek pielęgnacyjny czy renta rodzinna. Zatem otrzymywanie dodatku dopełniającego nie wyklucza prawa do innych świadczeń.

Nie każda osoba pobierająca rentę socjalną ani każda osoba pobierająca rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy posiada takie orzeczenie, gdyż niezdolność do samodzielnej egzystencji stanowi odrębną, dodatkową ocenę lekarza orzecznika o ciężkim stopniu naruszenia sprawności organizmu.

Wszystkie osoby z orzeczoną niezdolnością do samodzielnej egzystencji codziennie zmagają się z ogromnymi ograniczeniami, nie są w stanie samodzielnie się ubrać, przygotować posiłku, zadbać o higienę czy poruszać się bez pomocy. Wymagają stałej opieki bliskich, profesjonalistów oraz dostępu do specjalistycznego sprzętu: wózków inwalidzkich, łóżek rehabilitacyjnych, podnośników, materacy przeciwodleżynowych i innych środków pomocniczych.

Trudno zrozumieć, dlaczego państwo różnicuje wsparcie dla osób w identycznej sytuacji zdrowotnej  i życiowej, kierując się jedynie momentem powstania niepełnosprawności.

 

Zakład Ubezpieczeń Społecznych stosuje bowiem te same kryteria przy orzekaniu o niezdolności do samodzielnej egzystencji zarówno wobec rencistów socjalnych, jak i osób pobierających inne świadczenia.

Moment powstania niepełnosprawności nie wpływa na stopień ograniczenia funkcjonowania ani na potrzeby życiowe osób legitymujących się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Skoro celem dodatku dopełniającego jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami godnych warunków życia i pomoc  w pokryciu kosztów leczenia, rehabilitacji, sprzętu i codziennej opieki, to takim wsparciem finansowym powinny zostać objęte wszystkie osoby, u których orzeczono niezdolność do samodzielnej egzystencji, niezależnie od rodzaju pobieranego świadczenia.

Państwo, które w swojej Konstytucji deklaruje poszanowanie godności człowieka i zasadę solidarności społecznej, nie może pozostawać obojętne wobec tak rażących nierówności. Dziś to prawo dzieli osoby w identycznej sytuacji zdrowotnej na lepszych i gorszych, podczas gdy wszystkie zmagają się z bólem, ograniczeniami i niepewnością jutra.

Czy ból, cierpienie i potrzeby osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji różnią się w zależności od wieku, w którym pojawiła się niepełnosprawność? Odpowiedź jest oczywista, a mimo to ustawodawca pozostaje wobec tego obojętny. Obecny stan prawny godzi nie tylko w zasadę równości, lecz także w podstawowe poczucie sprawiedliwości i ludzkiej godności. Nie da się żyć w poczuciu, że dla własnego państwa jest się mniej wartym tylko dlatego, że niepełnosprawność przyszła „nie w tym momencie życia”.

Rozszerzenie prawa do dodatku dopełniającego na wszystkie osoby z orzeczoną niezdolnością do samodzielnej egzystencji nie jest przywilejem, to akt elementarnej sprawiedliwości i solidarności społecznej.

 

Apelujemy zatem o pilne podjęcie prac legislacyjnych w celu rozszerzenia prawa do dodatku dopełniającego na wszystkie osoby z orzeczoną niezdolnością do samodzielnej egzystencji. To nie tylko wyraz odpowiedzialności państwa wobec najsłabszych, lecz także potwierdzenie, że Polska rzeczywiście realizuje swoje zobowiązania konstytucyjne i międzynarodowe dotyczące praw osób z niepełnosprawnościami.

Wyrażamy głęboką nadzieję, że władze publiczne podejmą niezwłoczne działania w duchu dobra wspólnego, solidarności społecznej i równego traktowania wszystkich obywateli, wartości stanowiących fundament demokratycznego państwa prawa.