Czy małżonek, niebędący stroną umowy spółki z o.o. jest wspólnikiem tej spółki?

O byciu wspólnikiem decyduje bowiem fakt uczestnictwa w czynności prawnej objęcia bądź nabycia. W przypadku objęcia udziału, z którym wiąże się konieczność wniesienia wkładów, gdy przedmiotem wkładu do spółki ma być prawo własności nieruchomości, użytkowanie wieczyste, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, konieczna jest bezwzględnie zgoda współmałżonka, zaś w jej braku stosowna czynność prawna dotknięta będzie sankcją bezskuteczności zawieszonej, a przy braku potwierdzenia sankcją nieważności (art.37 §1 KRO).

Zobacz: Czy spółka może stać się pracodawcą?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, uregulowana w przepisach art. 151-300 k.s.h. stanowi wspólnotę kapitałów, a nie tylko zrzeszenie wspólników, skupionych wokół obranego celu gospodarczego. Oparcie struktury spółki na dominacji kapitału oznacza m.in., że obrót udziałami, które współtworzą podłoże działalności gospodarczej spółki, jest wolny, pomijając kilka przewidzianych w kodeksie spółek handlowych ograniczeń (art. 181 i 182 k.s.h.). 

Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych art. 183 z ind.1 w zw. z art. 332 z ind.1 wprowadzenie do umowy spółki postanowień, w sytuacji przynależności udziałów do majątku wspólnego małżonków pozwolą wykluczyć drugiego małżonka od wstąpienia do spółki lub ograniczyć taką możliwość.

Zamieszczenie w umowie spółki postanowienia wyłączającego wstąpienie do spółki małżonka wspólnika powoduje, że w przypadku podziału majątku wspólnego po ustanowieniu rozdzielności majątkowej (np. wyrokiem sądowym na wniosek jednego z małżonków, poprzez zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej) lub ustaniu wspólności (np. wskutek rozwodu, separacji) nie będzie możliwe przyznanie udziałów małżonkowi, który uprzednio nie miał formalnego statusu wspólnika.

Zobacz: Kodeks spółek handlowych

Nabycie udziałów w czasie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków ze środków pochodzących z majątku wspólnego wchodzą do niego jako prawa majątkowe, na zasadach określonych w art. 31 KRO. Status wspólnika w spółce nabywa jednak tylko ten z małżonków, który uczestniczył w czynności prawnej nabycia.

Precyzując oznacza to, że inaczej traktowana jest sfera zewnętrzna, regulowana przez kodeks spółek handlowych i sfera wewnętrzna stosunków majątkowych małżonków, która nie wpływa na stosunki osobowe w spółce. Stanowisko takie podziela również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 3 grudnia 2009 r., sygn. akt II CSK 273/09, oraz w wyroku Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt II CSK 446/08.

Zdaniem Sądu Najwyższego przedmiotem majątku wspólnego małżonków mogą być tylko prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, a nie korporacyjnym (takie jak np. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników, prawo głosu na zgromadzeniu wspólników).

Zgodnie więc z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy, choć udział objęty jest wspólnością majątkową małżeńską (a zatem należy do obojga małżonków), to wynikające z niego prawa i obowiązki przysługują lub obciążają tylko jednego małżonka – tego, który zawarł umowę spółki (albo do niej później przystąpił) lub nabył udziały i który figuruje jako wspólnik w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego