Związki zawodowe również dla osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych oraz samozatrudnionych

Pełne prawo do koalicji związkowej

Najważniejsza zmiana polega na objęciu pełnym prawem koalicji związkowej wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową, które na gruncie konstytucyjnym i prawnomiędzynarodowym mogą być zaliczane do kategorii pracowników. Zgodnie ze znowelizowaną ustawą osobą wykonującą pracę zarobkową jest zarówno pracownik w rozumieniu Kodeksu pracy, jak i osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.

Nowelizacja umożliwi tworzenie związków zawodowych i wstępowanie do nich przede wszystkim osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osobom fizycznym prowadzącym jednoosobowo pozarolniczą działalność gospodarczą (tzw. samozatrudnionym). Prawo wstępowania do istniejących już związków zawodowych będzie również przysługiwało wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia.

Jakie inne zmiany wprowadza nowelizacja?

Nowelizacja gwarantuje także innym niż pracownicy osobom wykonującym pracę zarobkową uprawnienia niezbędne do wykonywania działalności związkowej, jak możliwość zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności czy szczególną ochronę działaczy związkowych przed rozwiązaniem lub niekorzystną zmianą umowy.

Poza tym, nowelizacja zakłada podwyższenie progów reprezentatywności. Dla zakładowych organizacji związkowych progi te podwyższono z 7% do 8% dla organizacji wchodzących w skład Rady Dialogu Społecznego i ich organizacji członkowskich oraz z 10% do 15% dla pozostałych organizacji.

Wśród innych istotnych zmian dokonanych nowelizacją, można wskazać:

1. wprowadzenie mechanizmów ochronnych na wypadek nierównego traktowania innych niż pracownicy członków związku z powodu ich przynależności związkowej
2. możliwość uwzględnienia innych niż pracownicy osób wykonujących pracę zarobkową w liczbie osób warunkującej uzyskanie uprawnień zakładowej organizacji związkowej, jeżeli osoby te świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji;
3. wprowadzenie możliwości uwzględnienia osoby należącej do kilku organizacji związkowych działających u danego pracodawcy tylko jako członka jednej, wskazanej przez tę osobę organizacji związkowej;
4. wprowadzenie sądowej procedury weryfikacji liczebności zakładowej organizacji związkowej;
5. przyznanie innym niż pracownicy działaczom związkowym prawa do dochodzenia rekompensaty pieniężnej (i uzupełniająco odszkodowania lub zadośćuczynienia) w przypadku rozwiązania lub niekorzystnej zmiany umowy przez pracodawcę bez uzyskania zgody zarządu związku zawodowego;
6. wprowadzenie terminów na przedstawienie przez zarząd związku stanowiska w sprawie rozwiązania lub niekorzystnej zmiany umowy działacza związkowego;
7. jednoznaczne wskazanie przypadków, w których zgodnie z ustawą ponosi odpowiedzialność osoba pełniąca funkcję związkową.

Z uwagi na rozszerzenie prawa koalicji związkowej na nowe podmioty, w nowelizacji przewidziano także odpowiednie zmiany dostosowujące w innych aktach normatywnych, jak również przepisy przejściowe, w tym przepis, zgodnie z którym związki zawodowe, istniejące w dniu wejścia w życie ustawy, powinny dostosować swoje statuty do zmian w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji.

Ustawa stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2015 r. (sygn. akt K 1/13) i z dnia 13 maja 2008 r. (sygn. akt P 50/07).

Nowe przepisy będą obowiązywać od 1 stycznia 2019 r., za wyjątkiem przepisu art. 25 3 ust. 6 (dotyczącego ustalania liczby członków związku w celu uzyskania przymiotu reprezentatywności przez zakładową organizację związkową), który wejdzie w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.