Urlop ojcowski, urlop rodzicielski i nie tylko - jakie prawa przysługują ojcu dziecka?

Uprawnienia ojca dziecka

Do najważniejszych uprawnień przysługujących mężczyznom wychowującym dzieci należą m.in.: urlop ojcowski, zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy, zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14.

To jednak nie wszystko. W grę wchodzi również prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego czy chociażby zakaz zatrudniania ojca opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia bez jego zgody w godzinach nadliczbowych, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.

Specjalny urlop dla ojca

Mężczyznom wychowującym dzieci przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni. Ojcowie mogą skorzystać z tego urlopu w jednej lub dwóch częściach w dowolnie wybranym przez siebie momencie. Mają na to czas do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Taki sam okres obowiązuje w przypadku przysposobienia. Termin liczy się wtedy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie (adopcję). Warto jednak pamiętać, że przysposabiający powinien skorzystać z urlopu ojcowskiego, zanim przysposobione dziecko ukończy 7 albo – gdy wobec takiego dziecka podjętego decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – 10 lat.

Urlop ojcowski jest wyłącznym i samodzielnym prawem ojca. Pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko. Co ważne, wniosek powinien być złożony nie później 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z  urlopu.

Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka

Świeżo upieczonym ojcom przysługują również dwa dni zwolnienia od pracy z tytułu urodzenia się dziecka. Uprawnienie to przysługuje z mocy prawa, dlatego też pracodawca jest zwolnić mężczyznę, któremu urodziło się dziecko, od pracy. Co więcej, za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Uprawnienia dzielone z matką

Warto pamiętać, że ojcu wychowującemu dziecko przysługują także uprawnienia, które może on dzielić z matką swojej pociechy. Chodzi tu o: prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy czy zakaz zatrudniania ojca, opiekującego się dzieckiem, w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy.

Prawo do części urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje wyłącznie matce. Resztą może ona dowolnie dzielić się z ojcem. Oznacza to, że w razie gdy matka dziecka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego rezygnuje z pozostałej części tego urlopu, część tę wykorzystuje ojciec wychowujący dziecko. Co ważne, urlopów udziela się w pełnych tygodniach. 

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik, w tym ojciec dziecka, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 (w przypadku urodzenia  przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie).

Urlop rodzicielski we wspomnianym wymiarze przysługuje obojgu rodzicom lub – jeśli tak wspólnie postanowią – jednemu z nich. Udziela się go jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach.

Rodzice mają czas na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Decyzję o skorzystaniu z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim co do zasady muszą podjąć w ciągu trzech tygodni po porodzie.

W sytuacji, gdy urlop rodzicielski udzielany jest w częściach przypadających jedna po drugiej, każda z tych części nie może być krótsza niż 8 tygodni. W sytuacji narodzin jednego dziecka pierwsza część urlopu nie może być krótsza niż 6 tygodni.

Wyjątkowo urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu, a liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego pracownikowi urlopu wychowawczego.

Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika. Wniosek należy złożyć nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.