REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Urlop ojcowski, urlop rodzicielski i nie tylko - jakie prawa przysługują ojcu dziecka?

Subskrybuj nas na Youtube
Urlop ojcowski, urlop rodzicielski i nie tylko - jakie prawa przysługują ojcu dziecka? / fot. Fotolia
Urlop ojcowski, urlop rodzicielski i nie tylko - jakie prawa przysługują ojcu dziecka? / fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W dniu 23 czerwca obchodziliśmy Dzień Ojca. Z tej okazji warto MRPiPS jakie prawa mają mężczyźni wychowujący dzieci. Ojcowie mogą skorzystać nie tylko z urlopu ojcowskiego, rodzicielskiego czy też wychowawczego, ale także z m.in. obniżenia wymiaru czasu pracy, zakazu nadgodzin i innych uprawnień dzielonych z matką dziecka.

Uprawnienia ojca dziecka

Do najważniejszych uprawnień przysługujących mężczyznom wychowującym dzieci należą m.in.: urlop ojcowski, zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy, zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14.

REKLAMA

To jednak nie wszystko. W grę wchodzi również prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego czy chociażby zakaz zatrudniania ojca opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia bez jego zgody w godzinach nadliczbowych, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.

Specjalny urlop dla ojca

Mężczyznom wychowującym dzieci przysługuje urlop ojcowski w wymiarze do 2 tygodni. Ojcowie mogą skorzystać z tego urlopu w jednej lub dwóch częściach w dowolnie wybranym przez siebie momencie. Mają na to czas do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Taki sam okres obowiązuje w przypadku przysposobienia. Termin liczy się wtedy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie (adopcję). Warto jednak pamiętać, że przysposabiający powinien skorzystać z urlopu ojcowskiego, zanim przysposobione dziecko ukończy 7 albo – gdy wobec takiego dziecka podjętego decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – 10 lat.

Urlop ojcowski jest wyłącznym i samodzielnym prawem ojca. Pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko. Co ważne, wniosek powinien być złożony nie później 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z  urlopu.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zwolnienie od pracy z tytułu urodzenia dziecka

Świeżo upieczonym ojcom przysługują również dwa dni zwolnienia od pracy z tytułu urodzenia się dziecka. Uprawnienie to przysługuje z mocy prawa, dlatego też pracodawca jest zwolnić mężczyznę, któremu urodziło się dziecko, od pracy. Co więcej, za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Uprawnienia dzielone z matką

Warto pamiętać, że ojcu wychowującemu dziecko przysługują także uprawnienia, które może on dzielić z matką swojej pociechy. Chodzi tu o: prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy czy zakaz zatrudniania ojca, opiekującego się dzieckiem, w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegowania poza stałe miejsce pracy.

Prawo do części urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje wyłącznie matce. Resztą może ona dowolnie dzielić się z ojcem. Oznacza to, że w razie gdy matka dziecka po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego rezygnuje z pozostałej części tego urlopu, część tę wykorzystuje ojciec wychowujący dziecko. Co ważne, urlopów udziela się w pełnych tygodniach. 

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik, w tym ojciec dziecka, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 (w przypadku urodzenia  przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie) lub 34 tygodni (w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie).

Urlop rodzicielski we wspomnianym wymiarze przysługuje obojgu rodzicom lub – jeśli tak wspólnie postanowią – jednemu z nich. Udziela się go jednorazowo lub maksymalnie w czterech częściach.

Rodzice mają czas na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Decyzję o skorzystaniu z pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim co do zasady muszą podjąć w ciągu trzech tygodni po porodzie.

W sytuacji, gdy urlop rodzicielski udzielany jest w częściach przypadających jedna po drugiej, każda z tych części nie może być krótsza niż 8 tygodni. W sytuacji narodzin jednego dziecka pierwsza część urlopu nie może być krótsza niż 6 tygodni.

Wyjątkowo urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu, a liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego pracownikowi urlopu wychowawczego.

Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika. Wniosek należy złożyć nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.


Urlop wychowawczy

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy. Udziela się go na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat – maksymalnie w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków
o udzielenie urlopu.

Co ważne, wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego (w ramach wspomnianego wyżej maksymalnego 36-miesięcznego wymiaru tego urlopu) przysługuje każdemu z rodziców. Nie można go zatem przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Skorzystanie przez rodzica lub opiekuna z urlopu wychowawczego w wymiarze miesiąca pomniejsza liczbę pozostałych do wykorzystania części tego urlopu.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy (etatu) w okresie, w którym mógłby on korzystać z takiego urlopu. Wniosek pracownika pracodawca jest zobowiązany uwzględnić. Warto jednak pamiętać, że pracownik powinien wystąpić z takim wnioskiem na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.

Zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14

Każdemu z rodziców przysługuje ponadto 2 dni zwolnienia od pracy w danym roku kalendarzowym w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka do 14 lat. Co ważne, to sami rodzice decydują, czy chcą wykorzystać zwolnienie w dniach (2 dni) lub godzinach (16 godzin). Za czas takiego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

O sposobie wykorzystania zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o jego udzielenie.W przypadku, gdy oboje rodzice dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do zwolnienia od pracy w pełnym wymiarze może korzystać jedno z nich. Ministerstwo Rodziny nie widzi przeszkód prawnych, aby rodzice dziecka mogli dzielić się tym uprawnieniem, tak aby np. 1 dzień lub 8 godzin wykorzystał ojciec, a 2 dzień lub 8 godzin – matka dziecka.

Zakaz nadgodzin, delegowania oraz pracy w porze nocnej i przerywanym systemie czasu pracy

Pracodawca nie może bez zgody ojca zatrudniać go w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, tzw. przerywanym systemie czasu pracy oraz delegować go poza stałe miejsce pracy. Dotyczy to jednak tylko ojców opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia.

Uwaga! Jeżeli oboje rodzice (lub opiekunowie) dziecka są zatrudnieni, ze wspomnianych uprawnień może korzystać tylko jedno z nich.

Nowe przepisy z myślą o rodzicach

Dzięki nowelizacji Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw z 24 lipca 2015 roku już w drugim dniu stycznia kolejnego roku weszły ważne zmiany w uprawnieniach pracowniczych związanych z pełnieniem funkcji rodzicielskich. Chodzi tu o rozwiązania, które sprzyjają aktywniejszemu włączeniu się pracownika-ojca w opiekę nad dzieckiem. Nowe przepisy poszerzyły bowiem krąg pracowników uprawnionych do przejęcia części urlopu macierzyńskiego (części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) albo urlopu rodzicielskiego lub jego części. Przewidziały także nowe sytuacje, których wystąpienie uprawnia pracowników do korzystania z takich urlopów. 

Przejęcie części urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko

W myśl nowych przepisów ojciec wychowujący dziecko może przejąć część urlopu macierzyńskiego w razie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Analogiczna zasada obowiązuje przy rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczoną-matkę dziecka po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.

Przejęcie przez ojca wychowującego dziecko części urlopu macierzyńskiego jest możliwe również w przypadku rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, która przebywa  w szpitalu albo w innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą, polegającą na udzielaniu stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Tu również obowiązuje warunek wykorzystania przez matkę po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego.  Analogiczna zasada obowiązuje przy rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczoną-matkę dziecka po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie.

Ojciec może przejąć część urlopu macierzyńskiego także w razie zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego bądź zgonu ubezpieczonej-matki dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego. Wymagane jest jednak to, żeby pracownica lub ubezpieczona wykorzystała co najmniej 8 tygodni – odpowiednio – urlopu lub zasiłku macierzyńskiego.


Ustawodawca przewidział też możliwość przejęcia części urlopu macierzyńskiego przez ojca w razie porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego. To samo dotyczy porzucenia dziecka przez ubezpieczoną-matkę dziecka w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego.  

Przejęcie przez ojca wychowującego dziecko części urlopu macierzyńskiego jest możliwe również w przypadku zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z systemu ubezpieczeń społecznych albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, a także w razie porzucenia dziecka przez taką matkę.

Kolejna przesłanka do przejęcia przez ojca urlopu macierzyńskiego dotyczy niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę dziecka nieobjętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającą tytułu do takiego ubezpieczenia, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Wystąpienie wspomnianych okoliczności uprawnia pracownika-ojca wychowującego dziecko albo pracownika-innego członka najbliższej rodziny do przejęcia części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.

Korzystanie z części urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko

Pracownik, będący ojcem wychowującym dziecko, może korzystać ponadto z części urlopu macierzyńskiego w razie rezygnacji przez ubezpieczoną-matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, o ile wykorzysta ona ten zasiłek za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie.

Uprawnienie do korzystania z części urlopu macierzyńskiego będzie przysługiwało też ojcu, gdy matka dziecka nieposiadająca tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z systemu ubezpieczeń społecznych podejmie zatrudnienie w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Wystąpienie tych  dwóch okoliczności uprawnia pracownika-ojca wychowującego dziecko do korzystania z części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.

Treść wniosków dotyczących uprawnień rodzicielskich określają przepisy rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Przeprowadzka dla niższych podatków? Możesz nieświadomie zmienić prawo spadkowe i narazić rodzinę na kłopoty

Coraz więcej Polaków wybiera Cypr, Maltę czy Dubaj, by obniżyć podatki. Ale mało kto zdaje sobie sprawę, że taka decyzja może diametralnie zmienić zasady dziedziczenia majątku. Różnica między rezydencją podatkową a miejscem zwykłego pobytu w prawie spadkowym sprawia, że nieprzemyślana zmiana może kosztować rodzinę lata sporów i ogromne pieniądze.

Senat: Łatwiej kupić i sprzedać mieszkanie po zadłużonej osobie[nowelizacja]

Zasadą staje się bowiem licytacja elektroniczna nieruchomości przez komornika. Ustawa nowelizująca odpowiednio kodeksu postępowania cywilnego jest w Senacie.

Kancelaria, która słucha i sprzedaje - jak budować nowoczesną markę w zgodzie z wartościami?

Marketing kancelarii to nie fast food. Budowanie marki kancelarii to proces na lata. Przemyślana i wdrażana na bieżąco strategia, długoterminowe i krótkoterminowe plany, odpowiednio dobrane narzędzia - brzmi jak wyzwanie. Czy to się opłaca?

Jest decyzja! 10 listopada dniem wolnym od pracy. Jednak nie dla wszystkich

Premier zdecydował, że 10 listopada 2025 roku będzie dniem wolnym od pracy dla urzędników państwowych. Dzięki tej decyzji pracownicy służby cywilnej będą mieli czterodniowy weekend, który potrwa od soboty 8 listopada do wtorku 11 listopada, czyli Narodowego Święta Niepodległości. Oto szczegóły.

REKLAMA

Rzecznik Generalny TSUE przeciwny podważaniu metody wyznaczania WIBOR. Nie będzie masowego kwestionowania wszystkich umów z WIBOR-em

W większości sporów sądowych o WIBOR konsumenci zarzucają bankom, że nie wskazały w umowie metody ustalania WIBOR. Kategoryczna opinia Rzecznika Generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w tym zakresie znacząco zmniejsza szanse konsumentów na skuteczne podważenie WIBOR w swoich umowach kredytowych – piszą radca prawny Bartłomiej Rybicki oraz radca prawny Bartłomiej Ślażyński z Kancelarii Radców Prawnych Anety Ciechowicz-Jaworskiej i Bartłomieja Ślażyńskiego.

Bon kaucyjny za zwrócone butelki i puszki? MKiŚ: to zgodne z prawem ale tylko gdy bon da się wymienić na pieniądze przez co najmniej 1 miesiąc

Ministerstwo Klimatu i Środowiska w komunikacie z 16 września 2025 r. poinformowało, że Polskie przepisy o systemie kaucyjnym jednoznacznie wskazują, że przy zwrocie opakowania ze znakiem kaucji, osobie zwracającej butelkę lub puszkę należy się zwrot w formie pieniężnej (np. w gotówce albo na kartę). Dopuszczalne prawnie jest jednak wydanie (np. przez automat) bonu lub kuponu, z kwotą kaucji - o ile taki druk da się łatwo spieniężyć i będzie on ważny przynajmniej miesiąc.

Rewolucja w recyklingu: system kaucyjny wchodzi w życie! Jak wpłynie na Ciebie, środowisko i gospodarkę? [WYWIAD]

Polska rozpoczyna rewolucję w recyklingu! Od października wchodzi w życie system kaucyjny dla butelek i puszek, który ma zwiększyć poziom selektywnej zbiórki, poprawić jakość surowców i dostosować kraj do wymogów Unii Europejskiej. Joanna Leoniewska-Gogola, liderka zespołu circular economy w Deloitte, tłumaczy w wywiadzie dla Infor.pl, jakie zmiany czekają konsumentów, przedsiębiorców i gospodarkę odpadami.

Dla kogo certyfikaty cyberbezpieczeństwa? Czy są obowiązkowe? Ustawa o krajowym systemie certyfikacji cyberbezpieczeństwa już weszła w życie

Certyfikaty cyberbezpieczeństwa są przeznaczone dla profesjonalistów IT, w tym dla administratorów systemów i sieci, specjalistów od bezpieczeństwa, inżynierów oraz osób aspirujących do tych ról, aby potwierdzić ich wiedzę i umiejętności praktyczne w zakresie ochrony przed zagrożeniami cyfrowymi. Certyfikacja obejmuje także produkty, usługi i procesy ICT, a ich celem jest informowanie konsumentów o poziomie bezpieczeństwa cyfrowego oraz wspieranie polskich firm na rynkach europejskich. Czy i dla kogo uzyskanie certyfikatów cyberbezpieczeństwa jest obligatoryjne?

REKLAMA

Będą kolejne ograniczenia dot. ogrzewania kominkami. Nowelizacja rozporządzenia ws. warunków technicznych budynków

Od początku 2025 roku Ministerstwo Rozwoju i Technologii, a po ostatniej rekonstrukcji rządu Ministerstwo Finansów i Gospodarki prowadzi prace nad zmianą rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Poprzednia poważniejsza nowelizacja tego rozporządzenia miała miejsce w roku 2021. Dotychczasowe zmiany tego rozporządzenia każdorazowo i stopniowo wprowadzały nowe ograniczenia dla instalacji kominków, pieców i trzonów kuchennych. W projekcie najnowszych zmian tendencja ta jest utrzymana. I niestety, tak jak przy poprzednich zmianach, wprowadzane ograniczenia nie mają żadnego uzasadnienia technicznego.

[Stare i nowe świadczenie pielęgnacyjne 3386 zł] W 2026 r. osoby niepełnosprawne i opiekunowie z podwyżką 99 zł

Zasiłek pielęgnacyjny nie będzie miał podwyżki (aż do początku 2028 r.). Jak rząd tłumaczy, dlatego, że 1 mln osób z zasiłkiem pielęgnacyjnym (większa część ze stopniem umiarkowanym niepełnosprawności) może się starać o świadczenie wspierające, które otrzymywało na koniec marca 2025 r. około 120 000 osób niepełnosprawnych (większa część beneficjentów ma stopień znaczny niepełnosprawności). Zupełnie inna sytuacja w 2026 r. (i kolejnych latach jest w świadczeniu pielęgnacyjnym (zarówno "starym" jak i "nowym"). W 2026 r. świadczenie to będzie podwyższone o 99 zł. To 3% podwyżka na 2026 r. Nie tak duża jak w latach minionych, kiedy mieliśmy galopująca inflację. Ale porównując z 0% podwyżki dla zasiłku pielęgnacyjnego, nie wygląda to źle. Opiekunowie osób niepełnosprawnych otrzymają w 2026 r. 3386 zł.

REKLAMA