REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność za lichwę po nowelizacji art. 304 Kodeksu karnego

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Robert Nogacki
radca prawny
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Odpowiedzialność karna ma być uzależniona od żądania świadczenia określonej wysokości, a nie od potencjalnej wysokości wynikającej z umowy./Fot. Shutterstock
Odpowiedzialność karna ma być uzależniona od żądania świadczenia określonej wysokości, a nie od potencjalnej wysokości wynikającej z umowy./Fot. Shutterstock
fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Ustawa potocznie nazywana „Tarczą 3.0” znowelizowała art. 304 Kodeksu karnego. Odpowiedzialność karna za lichwę została istotnie poszerzona.

Szerszy zakres odpowiedzialności karnej za lichwę – nowelizacja art. 304 Kodeksu karnego

Ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, która została ogłoszona w dniu 15 maja 2020 r., rozbudowano art. 304 Kodeksu karnego statuujący przestępstwo lichwy (wyzysku), w konsekwencji czego doszło do znacznego i istotnego poszerzenia odpowiedzialności karnej za to przestępstwo.

REKLAMA

REKLAMA

Polecamy: Restrukturyzacja firmy poprzez elastyczne formy zatrudnienia. Poradnik Gazety Prawnej 6/2020

Zgodnie z art. 8 ww. ustawy, potocznie nazywanej „Tarczą 3.0”, w art. 304 Kodeksu karnego dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się po nim § 2 i 3 w brzmieniu:

„§ 2. Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

REKLAMA

§ 3. Tej samej karze podlega, kto, w związku z udzieleniem osobie fizycznej świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie świadczenia pieniężnego z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie”.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zakres i istota penalizowanych czynów

Do tej pory dla realizacji znamion przestępstwa lichwy z art. 304 Kodeksu karnego (nowy art. 304 § 1) konieczne było dopuszczenie się wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony umowy np. pożyczkobiorcy i nałożenie na nią obowiązku świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym. Udowodnienie okoliczności w postaci wykorzystania przymusowego położenia drugiej strony nastręczało jednak często trudności, w konsekwencji czego w niektórych przypadkach brak było możliwości pociągnięcia lichwiarzy do odpowiedzialności karnej.

Głównym założeniem nowelizacji jest uznanie za czyn zabroniony żądania zapłaty z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, kosztów pozaodsetkowych w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie lub odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie. Co istotne, chodzi wyłącznie o świadczenia (kredyty, pożyczki itp.) udzielane osobom fizycznym w zakresie niezwiązanym z ich działalnością gospodarczą lub zawodową.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV penalizowane będzie wyłącznie wystąpienie przez świadczeniodawcę (pożyczkodawcę, kredytodawcę itp.) z żądaniem nadmiernych świadczeń z tytułu korzystania z kapitału. Czynem zabronionym nie będzie samo zawarcie umowy określającej koszty lub odsetki w niedozwolonej wysokości. Odpowiedzialność karna ma być uzależniona od żądania świadczenia określonej wysokości, a nie od potencjalnej wysokości wynikającej z umowy.

Penalizowane żądanie nadmiernego świadczenia może przybrać zarówno formę czynności faktycznych (np. żądanie w formie ustnej, pisemnej lub korespondencji elektronicznej), jak również czynności prawnych, w tym szczególne ich formy w postaci czynności procesowych (np. wystąpienie z powództwem o zapłatę).

Co szczególnie istotne, omawiane przestępstwa zagrożone są karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy aż do lat 5.

Uzasadnienie zmian

Jako uzasadnienie dla wprowadzanych zmian wskazano, że dotychczasowa regulacja art. 304 Kodeksu karnego była niedostosowana do ścigania typowych współczesnych przestępstw lichwiarskich, czyli tzw. pożyczek „chwilówek”, w wyniku których pokrzywdzeni tracą czasem dorobek całego życia wskutek niespłacenia w terminie pożyczki na stosunkowo niewielką kwotę”. Wprowadzenie nowych odmian przestępstwa lichwiarstwa ma więc na celu ochronę pewności obrotu gospodarczego, w tym przede wszystkim jego nieprofesjonalnych uczestników.

Obowiązywanie nowych przepisów

Omawiane zmiany weszły w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy, a więc 29 maja 2020 r. Należy mieć jednak na uwadze, że zgodnie z przepisami przejściowymi przepisy art. 304 § 2 i § 3 Kodeksu karnego w brzmieniu nadanym tą ustawą mają zastosowanie do czynów popełnionych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Mają zastosowanie także wtedy, gdy żądanie zapłaty dotyczy odsetek lub kosztów innych niż odsetki, wynikających z umowy, która została zawarta przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli odpowiednio wysokość tych kosztów albo odsetek przekraczała poziom dozwolony w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw.

Odpowiedzialność karna grozi więc co do zasady za czyn polegający na żądaniu zapłaty odsetek lub innych kosztów w wygórowanej wysokości wynikających zarówno z umowy zawartej już po dniu wejścia w życie omawianej ustawy z dnia 14 maja 2020 r., jak również z umowy zawartej przed wejściem w życie tej ustawy, jeżeli w tym drugim przypadku wysokość odsetek lub kosztów przekraczała poziom dozwolony na dzień 31 marca 2020 r. Niezależnie od powyższego w dalszym ciągu obowiązywać będzie już jako art. 304 § 1 Kodeksu karnego dotychczasowy przepis statuujący przestępstwo wyzysku.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec

Polecamy serwis: Prawo karne

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
W 2026 roku pracownik z najniższym wynagrodzeniem dostanie ponad 14 tys. zł za rozwiązanie umowy. Skąd ta kwota?

Na co mogą liczyć najniżej wynagradzani pracownicy w przypadku niespodziewanej utraty pracy? Obowiązujące przepisy jasno regulują ich prawa i obowiązki pracodawców. Jednym z nich jest wypłata odprawy pieniężnej. Ale czy będzie należała się każdemu?

Umiarkowany stopień niepełnosprawności. Co przysługuje [LISTA 2026]

Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nierzadko zastanawiają się nad tym, na jakiego rodzaju wsparcie mogą liczyć. Co daje orzeczenie? Jakie są przywileje w pracy? Czy w 2026 r. wzrosną kwoty dostępnych świadczeń i zasiłków? Co z kryteriami dochodowymi? Kto może dostać świadczenie wspierające z ZUS? Prezentujemy najważniejsze zasady w MOPS, PFRON i nie tylko.

Sąd unieważnił kredyt hipoteczny z WIBOR-em. W umowie zabrakło tych ważnych informacji. Co to oznacza dla innych kredytobiorców?

W dniu 23 października 2025 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach, I Wydział Cywilny sygn. akt I C 600/23 unieważnił umowę kredytu hipotecznego opartego na stawce referencyjnej WIBOR, zawartą w 2021 r. z BNP Paribas Bank Polski S.A. To ważny sygnał dla rynku - sądy coraz uważniej przyglądają się przejrzystości umów kredytowych i temu, czy konsument ma realną szansę zrozumieć mechanizm oprocentowania.

Urlop regeneracyjny dla wszystkich. Aż 3 miesiące płatnego wolnego po spełnieniu prostych warunków. Od kiedy będzie można korzystać?

Czy już niedługo każdy pracownik będzie mógł skorzystać aż z 3 miesięcy płatnego wolnego co 7 lat? Jedynym warunkiem, który trzeba by spełnić, byłoby odpowiednio długie świadczenie pracy na rzecz jednego pracodawcy. Problemy zdrowotne nie byłyby warunkiem udzielenia wolnego.

REKLAMA

Choroba się przedłuża i kończy się zasiłek chorobowy? ZUS: bez obaw – jest jeszcze świadczenie rehabilitacyjne. Jak je uzyskać?

Świadczenie rehabilitacyjne może dostać osoba, która po wyczerpaniu zasiłku chorobowego nadal jest chora, a dalsze leczenie lub rehabilitacja dają jej szanse na odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie nie jest przyznawane z urzędu, tylko trzeba złożyć wniosek. O stanie zdrowia i konieczności przyznania świadczenia rehabilitacyjnego orzeka lekarz orzecznik ZUS - wyjaśnia Beata Kopczyńska, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego.

Zasiłek z MOPS na pogrzeb. Od 1 stycznia 2026 r. nowe zasady

Zasiłki celowe na pogrzeb gminy będą wypłacały bez limitu kwotowego i dochodowego. Nie każdy jednak będzie mógł takie świadczenie uzyskać. Nowe przepisy są w tym zakresie restrykcyjne i w zasadzie dają prawo do wsparcia w sytuacjach wyjątkowych. Jakie są nowe zasady na 2026 rok?

Ile weźmiesz trzynastki w 2026 - nowa wysokość świadczenia

Nie czekaj na oficjalne informacje! Już teraz możemy z dużą dokładnością przewidzieć, ile wyniesie trzynastka w 2026 roku. Nasze wyliczenia oparte są na danych z GUS i aktualnych przepisach. Sprawdź w naszym artykule szczegółowe kalkulacje i dowiedz się, ile możesz otrzymać.

Rozliczasz się ze znajomymi blikiem? Uważaj na skarbówkę. Urzędy śledzą operacje, których dokonujemy, a relacje towarzyskie ich nie obchodzą

Rozliczenia między rodziną i znajomymi nigdy wcześniej nie były tak nieskomplikowane od strony technicznej, jak obecnie. Wystarczy kilka sekund by oddać dług, pokryć część rachunku za kolację, czy zrobić zrzutkę na prezent. Warto jednak pamiętać o tym, że z perspektywy urzędu skarbowego dokonywane przelewy mogą wyglądać inaczej, niż z naszej.

REKLAMA

Czy NBP oprócz rezerw złota utworzy rezerwę bitcoina?

Narodowy Bank Polski zgromadził już blisko 520 ton złota, co plasuje nasz kraj w czołówce największych posiadaczy kruszcu na świecie. W obliczu globalnych zmian pojawia się jednak pytanie: czy złoto wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo finansowe kraju i kiedy Polska zdecyduje się sięgnąć także po bitcoina? Eksperci podpowiadają kiedy i jak tego dokonać!

Nowe uprawnienia PIP od 1 stycznia 2026 r. - decyzje zamiast sądu, wyższe kary i kontrole zdalne. Co jeszcze się zmieni?

Od początku 2026 roku najprawdopodobniej wejdą w życie przepisy znacząco rozszerzające kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Zmiany te w istotny sposób wpłyną na relacje między pracodawcami, zleceniobiorcami i osobami współpracującymi w modelu B2B. Nowe regulacje mają zwiększyć skuteczność kontroli i ograniczyć nadużycia w zatrudnieniu, ale mogą też oznaczać poważne wyzwania dla firm. W artykule omawiamy najważniejsze założenia projektu nowelizacji ustawy o PIP oraz jej praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców. Warto zaznaczyć na wstępie, że projekt ten na dzień 30 października 2025 r. nie został jeszcze przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu.

REKLAMA