Kiedy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest nieważne?

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zostać złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania do spadku. Wskazany termin należy do tzw. terminów zawitych. Oznacza to, że po jego upływie uprawnienia spadkobiercy wygasają, a sam termin nie może zostać przywrócony. Jednakże ważne jest, że bieg terminu rozpoczyna się dla każdego spadkobiercy indywidualnie co ma bezpośredni wpływ na uprawnienia wierzycieli do długów spadkowych. W takiej sytuacji, jeżeli postępowanie spadkowe rozpocznie się później niż w ciągu 6 miesięcy, wówczas wierzyciele będą mogli prowadzić egzekucję wyłącznie z masy spadkowej. Dodatkowo bieg terminu rozpoczyna się wraz z dniem, w którym spadkobierca dowiedział się o powołaniu do spadku, czyli de facto wraz z dniem śmierci spadkodawcy na podstawie łączącego ich stosunku pokrewieństwa, zgodnie z którym spadkobierca miałby być powołany do spadku. Niezłożenie przez stronę stosownego oświadczenia, w sytuacji gdy na początku terminu nie miała pełnej zdolności do czynności prawnych oznacza, że przyjęła ona spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nawet gdy w trakcie sześciomiesięcznego okresu tę zdolność nabyła (wyr. WSA w Bydgoszczy, I SA/Bd 875/09).

Zobacz również: Pełnomocnictwo do odrzucenia spadku

Nieważność oświadczenia

Art. 1018 kodeksu cywilnego wskazuje na przesłanki nieważności złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeżeli zatem oświadczenie zostanie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, będzie ono bezwzględnie nieważne. Wówczas powstanie taki stan prawny, jak gdyby oświadczenie nie zostało nigdy złożone. Co ważne, wskazana deklaracja należy do oświadczeń woli i jak każde może zostać dotknięte wadą. Zgodnie z art. 1019 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone pod wpływem groźby lub błędu i wówczas może być objęte nieważnością oświadczeń woli według przepisów kodeksu cywilnego. Jeżeli spadkobierca złożył oświadczenie w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji, wówczas będzie ono nieważne i w ogóle nie nastąpią skutki związane z nabyciem spadku. Podobnie będzie w sytuacji, gdy spadkobierca w chwili składania oświadczenia był w błędzie co do treści dokonywanej czynności prawnej. Błędem takim nie jest jednak nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (post. SN, IV CK 799/04). Kryteria bezprawności groźby i powagi błędu określają przepisy Działu IV kodeksu cywilnego.

Jak złożyć ważne oświadczenie

Oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku może zostać złożone przed sądem lub u notariusza, ustnie bądź na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Złożenie oświadczenia przed notariuszem wymaga formy aktu notarialnego (post. SN, I CSK 228/06). Jeżeli spadkobierca chce złożyć oświadczenie przed sądem, powinien udać się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu. Ponadto do swojej ważności powinno zawierać:

1. imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce ostatniego zamieszkania,
2. tytuł powołanie do spadku,
3. treść złożonego oświadczenia,
4. dane wszelkich wiadomych osobie składającej oświadczenie spadkobierców, należących do kręgu spadkobierców ustawowych,
5. wskazanie wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, a także danych dotyczących treści i miejsca przechowywania testamentów.

Zobacz też: W jaki sposób uniknąć dziedziczenia długów?