Kiedy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest nieważne?

Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zostać złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania do spadku. Wskazany termin należy do tzw. terminów zawitych. Oznacza to, że po jego upływie uprawnienia spadkobiercy wygasają, a sam termin nie może zostać przywrócony. Jednakże ważne jest, że bieg terminu rozpoczyna się dla każdego spadkobiercy indywidualnie co ma bezpośredni wpływ na uprawnienia wierzycieli do długów spadkowych. W takiej sytuacji, jeżeli postępowanie spadkowe rozpocznie się później niż w ciągu 6 miesięcy, wówczas wierzyciele będą mogli prowadzić egzekucję wyłącznie z masy spadkowej. Dodatkowo bieg terminu rozpoczyna się wraz z dniem, w którym spadkobierca dowiedział się o powołaniu do spadku, czyli de facto wraz z dniem śmierci spadkodawcy na podstawie łączącego ich stosunku pokrewieństwa, zgodnie z którym spadkobierca miałby być powołany do spadku. Niezłożenie przez stronę stosownego oświadczenia, w sytuacji gdy na początku terminu nie miała pełnej zdolności do czynności prawnych oznacza, że przyjęła ona spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nawet gdy w trakcie sześciomiesięcznego okresu tę zdolność nabyła (wyr. WSA w Bydgoszczy, I SA/Bd 875/09).

Zobacz również: Pełnomocnictwo do odrzucenia spadku

Nieważność oświadczenia

Art. 1018 kodeksu cywilnego wskazuje na przesłanki nieważności złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jeżeli zatem oświadczenie zostanie złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, będzie ono bezwzględnie nieważne. Wówczas powstanie taki stan prawny, jak gdyby oświadczenie nie zostało nigdy złożone. Co ważne, wskazana deklaracja należy do oświadczeń woli i jak każde może zostać dotknięte wadą. Zgodnie z art. 1019 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może zostać złożone pod wpływem groźby lub błędu i wówczas może być objęte nieważnością oświadczeń woli według przepisów kodeksu cywilnego. Jeżeli spadkobierca złożył oświadczenie w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji, wówczas będzie ono nieważne i w ogóle nie nastąpią skutki związane z nabyciem spadku. Podobnie będzie w sytuacji, gdy spadkobierca w chwili składania oświadczenia był w błędzie co do treści dokonywanej czynności prawnej. Błędem takim nie jest jednak nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (post. SN, IV CK 799/04). Kryteria bezprawności groźby i powagi błędu określają przepisy Działu IV kodeksu cywilnego.