Kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziki?
Zasady odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta uregulowane zostały w dwutorowy sposób. Kwestie te zostały umieszczone zarówno w ustawie z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie oraz z dnia 16 kwietnia 2004 r. - o ochronie przyrody. Zasady odpowiedzialności próbują – zdaniem Sądu Najwyższego - równoważyć konflikt interesów pomiędzy dwiema dziedzinami gospodarki, jakimi są gospodarka łowiecka oraz rolnictwo – uchwała siedmiu sędziów SN z dnia 27 listopada 2007 r., III CZP 67/2007.
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dziki
Prawo łowieckie reguluje zasady ponoszenia odpowiedzialności za szkody, jakie wyrządziły dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny. Zgodnie z jej postanowieniami – gdy szkoda wystąpi na terenie obwodu łowieckiego - odpowiedzialność ciąży na dzierżawcy lub zarządcy tego obwodu. Natomiast, gdy szkody dopuściło się zwierzę łowne, objęte całoroczną ochroną, odpowiada Skarb Państwa. W obecnym stanie prawnym dotyczy to jedynie łosi (Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych, Dz. U. Nr 45, poz.433). Inaczej jest w sytuacji, gdy szkoda dotyczy obszarów niewchodzących w skład obwodu łowieckiego. Wówczas odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa.
Szkody wyrządzone przez bobry
Szkody wyrządzone przez:
- bobry - w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim,
- żubry - w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym,
- wilki - w pogłowiu zwierząt gospodarskich,
- rysie - w pogłowiu zwierząt gospodarskich,
- niedźwiedzie - w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych
oraz zasady ponoszenia odpowiedzialności za nie zostały sformułowane w ustawie o ochronie przyrody.
Podmiot odpowiedzialny za szkody będzie - podobnie jak we wcześniej wskazanym akcie prawnym - zależał od miejsca ich wyrządzenia. Do nagrodzenia szkody występującej na terenie obwodu łowieckiego zobowiązany jest dzierżawca/ zarządca. Szkodę występującą poza tym terenem (np. w parku narodowym, rezerwacie przyrody, w granicach administracyjnych miasta, na placu czy na ulicy kompensuje Skarb Państwa.
W obydwu przypadkach odpowiedzialność Skarbu Państwa została ograniczona i uzależniona od dwóch czynników. Po pierwsze od gatunku zwierzęcia, które dopuściło się szkody. Po drugie – od miejsca wyrządzenia szkody. Właśnie to różnicowanie budzi wiele kontrowersji, stało się także przedmiotem prac Trybunału Konstytucyjnego.
Czy Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez zwierzęta?
Przyczyną prac Trybunału Konstytucyjnego był wniosek Prokuratora Generalnego, który zakwestionował zasady odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta (np. żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie). Po rozpoznaniu sprawy TK doszedł do wniosku, że kwestionowane przepisy ustawy o ochronie przyrody są sprzeczne ze standardem konstytucyjnym. Niekonstytucyjność dotyczy następujących przepisów ustawy:
- art. 126 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody w części obejmującej wyrazy „w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym”,
- art. 126 ust. 1 pkt 2 i 3 powyższej ustawy, w części obejmującej wyrazy „w pogłowiu zwierząt gospodarskich”,
- art. 126 ust. 1 pkt 4 powyższej ustawy w części obejmującej wyrazy „w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych”,
- art. 126 ust. 4 powyższej ustawy w zakresie, w jakim ogranicza grono podmiotów, które mogą współdziałać z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego – z dyrektorem tego parku, co do sposobów zabezpieczania przed szkodami powodowanymi przez zwierzęta, o których mowa w ust. 1, do właścicieli lub użytkowników gospodarstw rolnych i leśnych oraz w zakresie, w jakim ogranicza mienie, które podlega zabezpieczeniu.
Punktem odniesienia dla TK były dwa standardy konstytucyjne. Po pierwsze art. 32, który formułuje zasadę równości wobec prawa: Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Po drugie – art. 64, mówiący o równej ochronie prawa własności: Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.
Czym jest odpowiedzialność odszkodowawcza?
Niezgodność z Konstytucją wynika – zdaniem Trybunału – z faktu, że odpowiedzialność Skarbu Państwa uzależniona jest od tego, w jakim mieniu została wyrządzona szkoda. SP ponosi, na gruncie wskazanych przepisów, odpowiedzialność jedynie w sytuacji gdy szkoda obejmuje pogłowie zwierząt gospodarskich oraz pewne kategorie nieruchomości (wyliczenie zamieszczone w ustawie). Odpowiedzialność SP została bowiem ograniczona jedynie do pewnych kategorii szkód, mianowicie: wyrządzonych przez żubry w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym, a przez wilki, rysie i niedźwiedzie – w pogłowiu zwierząt gospodarskich, jak również szkód wyrządzonych w pasiekach oraz w uprawach rolnych przez niedźwiedzie. Szkody wyrządzone przez te zwierzęta w innych nieruchomościach nie zostały objęte odpowiedzialnością odszkodowawczą ze strony Skarbu Państwa. Taka redakcja przepisów prowadzi do nieuzasadnionego różnicowania właścicieli.
Polecamy serwis: Konsument i umowy
Ponadto ustawa nie uwzględnia wszystkich podmiotów, które są potencjalnymi poszkodowanymi przez działania dzikich zwierząt podlegających ochronie gatunkowej. Podmioty, które mogą być poszkodowane są przecież zainteresowane współdziałaniem w celu zabezpieczenia przed ewentualnymi, przyszłymi szkodami.
Wskazane różnicowania uprawnień nie znajdują podstaw w wartościach chronionych na mocy ustawy zasadniczej. Co więcej – naruszają standard równej ochrony praw majątkowych.
Opłaty za korzystanie ze środowiska – 2014r.
Trybunał przyznał rację wnioskodawcy, podkreślając, że wprowadzone przez ustawodawcę zróżnicowanie podmiotów według kryterium przedmiotowego, nie spełnia konstytucyjnych wymogów zasady równości.
Analogiczne rozstrzygnięcie zapadło w odniesienie do szkód powodowanych przez bobry. W wyroku z 3 lipca 2013 r. (sygn. akt P 49/11) Trybunał Konstytucyjny doszedł do wniosku, że art. 126 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie przyrody w zakresie, w jakim ogranicza odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez bobry wyłącznie do szkód powstałych w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim jest niezgodny z Konstytucją.
Szkody wyrządzone przez lisy
Warto także wskazać, że ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie przepisów, które regulowałyby odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez takie, dzikie zwierzęta, jak: lisy, kuny, wydry oraz łasice. One także powoduję liczne szkody m.in.: w gospodarstwach rolnych oraz stawach hodowlanych.
Odpowiedzialność za szkody dzikich zwierząt
Odpowiedzialność za szkody, które zostały wyrządzone przez dzikie zwierzęta ma charakter obiektywy. Oznacza to, że nie zależy od winy dzierżawcy/ zarządcy obwodu. Wino mogłaby mieć w tym przypadku postać np. dopuszczenia do nadmiernego zwiększania się liczby zwierząt, zaniechania dokarmiania podczas zimy.
Jest to odpowiedzialność deliktowa. Czynem niedozwolonym jest, w tym przypadku, zdarzenie prawne, w związku z zaistnieniem którego ustawodawca nakłada obowiązek naprawienia szkody, wynikającej z powyższych zdarzeń. Zachowanie zwierząt (działanie sił przyrody) jest zdarzeniem prawnym niezależnym od woli człowieka.
Ochrona przyrody 2015
Warto także wspomnieć, że nowelizacja ustawy o ochronie przyrody jest przedmiotem prac Sejmu. Zmiany mają dotyczyć także wskazanego wyżej art. 126 ust. 1. Zgodnie z przedstawionym projektem, odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody ma być niezależna od rodzaju zniszczonego mienia.
Zdaniem Trybunału taka automatyzacja odpowiedzialności Skarbu Państwa a tym samym refundacji szkód także nie stanowi rozwiązania optymalnego. Działanie odszkodowawcze ze strony Skarbu Państwa powinny być powiązane z oceną działań zapobiegawczo-prewencyjnych podejmowanych z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym przez posiadaczy i właścicieli.
Jak zgodnie z prawem wyciąć drzewo?
Podstawa prawna:
Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy – Prawo łowieckie.
Uchwała SN z dnia 27 listopada 2007 r., III CZP 67/2007.
Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz.U. 1995 nr 147 poz. 713 ze zm.).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880 ze zm.).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 lipca 2014 r., K 36/13.
Wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 lipca 2013 r., P 49/11.
Komentarze(0)
Pokaż: