Co w sytuacji, gdy pracownik nie chce zgłosić wypadku przy pracy?

Czy może zmusić pracownika do zgłoszenia wypadku przy pracy wbrew woli poszkodowanego? Czy wreszcie zaniechanie wszczęcia postępowania powypadkowego z uwagi na niezgłoszenie wypadku, pomimo iż pracodawca posiada informację o jego możliwym zajściu naraża go na odpowiedzialność przed organami kontroli?

Zgodnie z dyspozycją art. 211 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666); zwanej dalej KP, do podstawowych obowiązków pracownika należy przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Obejmuje to również obowiązek niezwłocznego zawiadomienia przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia oraz współdziałania z pracodawcą w wypełnianiu obowiązków BHP.

Obowiązek ten ciąży również na pracowniku, który sam stał się poszkodowanym. Potwierdza to treść § 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870) traktującego, iż „pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.”

Niewywiązanie się przez samego poszkodowanego pracownika z obowiązku zgłoszenia wypadku nie zwalnia pracodawcy z konieczności podjęcia czynności określonych art. 234 § 1 KP. Nakazuje on, by w razie wypadku przy pracy pracodawca podjął niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnił udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym i ustalił okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosował odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Ponadto, na pracodawcy ciąży obowiązek prowadzenia rejestru wypadków przy pracy.

Tym samym niezgłoszenie przez samego poszkodowanego pracownika wypadku przy pracy (w postaci odmowy przedłożenia dokumentacji powypadkowej sporządzonej w związku z udzieloną mu pomocą medyczną), nie może odnosić skutków prawnych, które zwalniałyby pracodawcę z obowiązku ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Koniecznym jest więc przeprowadzenie wymaganego dochodzenia, przy czym poszkodowany pracownik nie powinien odmawiać udzielenia w tym zakresie wyjaśnień.

Czynności w ramach postępowania powypadkowego

Tryb niezbędnego do przeprowadzenia postępowania powypadkowego określony został w w/w rozporządzeniu Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. Podstawą jego wszczęcia jest już samo powzięcie wiadomości o wypadku noszącego znamiona wypadku przy pracy przez pracodawcę lub działający w zakładzie pracy zespół powypadkowy. Oznacza to, iż nie jest konieczne złożenie w tym celu formalnego zawiadomienia. Co więcej, warunkiem zawiadomienia o wypadku nie jest nawet posiadanie przez poszkodowanego dokumentów medycznych dotyczących zdarzenia.

W/w rozporządzenie stanowi, iż okoliczności i przyczyny wypadku ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy, który to niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku powinien m.in. dokonać jego prawnej kwalifikacji (tzn. ocenić, czy wypadek jest czy nie jest wypadkiem przy pracy). W związku z tym, to zespół powypadkowy ma obowiązek ustalić, czy zaistniałe zdarzenie nosi znamiona wypadku przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1242), biorąc pod uwagę przesłanki w nim wymienione.

Jednakże, zgodnie z stanowiskiem Sądu Najwyższego „Stwierdzenie w konkretnej sprawie, czy u ubezpieczonego wystąpił "uraz" w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy z 2002 r. o ubezpieczeniu z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych musi zostać poprzedzone szczegółowymi ustaleniami faktycznymi, których dokonanie nastąpić musi przez biegłych lekarzy.” (zob. wyrok SN z dnia 9 czerwca 2009 r. sygn.: II PK 318/08, LEX 535954). Wyłącza to więc możliwość dokonania takiej oceny samodzielnie przez członków działającego w sprawie zespołu powypadkowego.

1. Wysłuchanie poszkodowanego pracownika

Obowiązujące przepisy nie określają sposobu ani formy wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego jak również zbierania informacji o wypadku od świadków zdarzenia. Jednak – co pozostaje w relacji z obowiązkiem wynikającym z art. 211 KP – pracodawca może wydać polecenie stawienia się pracownika we wskazane miejsce celem złożenia przez niego wyjaśnień czy informacji o wypadku, pod groźbą zastosowania wobec niego jednej z kar porządkowych opisanych w KP.

Przyjmuje się, iż jeśli poszkodowany pracownik pozostaje nieuchwytny, a co za tym idzie - zespół powypadkowy nie ma możliwości wysłuchania jego wyjaśnień w terminie 14-dniowym, wymaga to odnotowania w protokole kontroli, z podaniem przyczyny niewysłuchania tychże wyjaśnień. Przy czym, gdyby jednak niemożliwe było ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku bez wyjaśnień poszkodowanego, to można nie dotrzymać tego terminu ze względu na oczekiwanie na kontakt z nim. Zwłokę tę jednak należy uzasadnić (podać jej przyczynę w protokole powypadkowym).(zob. J. Adamczyk „Obowiązki pracodawcy w związku z koniecznością złożenia wyjaśnień przez poszkodowanego w wypadku pracownika” Legalis).

Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami