Pojęcie pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy

Podstawa prawna i orzecznictwo

Pojęcie pracodawcy jest często mylone przez społeczeństwo, a szczególnie przez osoby, które zawarły umowy cywilnoprawne. Wówczas dochodzi do zamiennego i błędnego używania pojęć: pracodawca, zleceniodawca czy zlecający dzieło, które zostały uregulowane w innym akcie prawnym. Być może wskazane pojęcia brzmią podobnie, jednak niosą one ze sobą różne obowiązki i uprawnienia.

Zgodnie z art. 3 Kodeksu pracy (dalej jako k.p.) pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia ona pracowników.

Polecamy: RODO 2019. Plusy i minusy zmian od 4 maja

Osoba prawna pracodawcą

Jeżeli chodzi o osoby prawne, to zgodnie z postanowieniem SN z dnia 14 lutego 2018 roku o sygn. akt I UK 156/17 "każda osoba prawna jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. dla zatrudnionych przez nią pracowników, chyba że dla niektórych z nich za pracodawcę należy uznać jednostkę organizacyjną stanowiącą jej część składową." W tym miejscu celem uzupełnienia należy przytoczyć wyrok SN z dnia 30 stycznia 2019 roku o sygn. akt I PK 231/17, z którego wynika, iż "jednostka organizacyjna będąca częścią osoby prawnej może być pracodawcą, jednak status ten może osiągnąć po spełnieniu dodatkowych kryteriów. Po pierwsze, jednostka organizacyjna ma charakteryzować się wystarczającą samodzielnością organizacyjną i majątkową, po drugie, ma zatrudniać we własnym imieniu pracowników, po trzecie, jej wyodrębnienie powinno nastąpić w sposób sformalizowany. Wymienione czynniki powinny wystąpić kumulatywnie." Dodatkowo "wyodrębnienie jednostki organizacyjnej w rozumieniu art. 3 k.p. powinno nastąpić w akcie regulującym ustrój danej osoby prawnej lub samodzielnej jednostki organizacyjnej tworzących pracodawcę wewnętrznego. Zapisy te mają potwierdzać i statuować samodzielność organizacyjną i finansową tego pracodawcy, a także nadawać mu zdolność do zatrudniania pracowników we własnym imieniu i dokonywania czynności z zakresu prawa pracy. Samo wyodrębnienie organizacyjne i finansowe gospodarstwa pomocniczego z jednostki samorządowej nie jest wystarczające dla uznania go za odrębnego pracodawcę. Niezbędne jest bowiem nadanie mu w statucie zdolności do zatrudniania pracowników."

Osoba fizyczna jako pracodawca

Mówiąc o osobie fizycznej jako pracodawcy mamy na myśli każdą osobę, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, albowiem tylko taka osoba, może prowadzić działalność gospodarczą, a co za tym idzie, może być pracodawcą. W przypadku osoby fizycznej, "koniecznym warunkiem uznania za pracodawcę jest ustalenie związku między świadczoną przez pracownika na rzecz tej osoby pracą, a prowadzoną przez nią działalnością. Tak więc wykładnia art. 3 k.p. pozwala na przyjęcie, iż prowadząca działalność gospodarczą osoba fizyczna, w celu realizacji skonkretyzowanego przedsięwzięcia gospodarczego, wstępuje w rolę pracodawcy. Jest to oczywiste, jeśli się zważy, iż osoba fizyczna może prowadzić działalność gospodarczą bez zatrudniania pracowników lub równolegle zatrudniając pracowników dla realizacji różnorakich przedsięwzięć gospodarczych, nawet o zdecydowanie odmiennym charakterze, jak np. gabinet lekarski i usługi transportowe." Pogląd ten został wyrażony w wyroku SA w Katowicach z dnia 12 lipca 2018 roku o sygn. akt III AUa 525/18.